Творчество Атиллы Расиха

• Автор: Зарипова, Равия Салимовна
• Шифр специальности: 10.01.02
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 1998
• Место защиты: Казань
• Количество страниц: 137 с.

ТАТАРСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ФЭННЭР АКАДЕМИЯСЕ Г.ИБРАЯИМОВ ИСЕМЕНДЭГЕ ТЕЛ, ЭДЭБИЯТ ПЭМ СЭНГАТЬ ИНСТИТУТЫ
Кулъязма хокукында
Зарипова Равия Салим кызы
Атилла Расих иж,аты
Белгечлек: 10.01.02. - Россия Федерациясе
халыклары эдэбияты (татар эдэбияты)
Филология фэннэре кандидаты дигэн гыйльми дэрэж.9 алу очен тэкъдим ителгэн диссертация
Фэнни ждтэкчесе: филология фэннэре докторы, профессор, Россия гуманитар фэннэр академиясе академигы Ф.М.Мусин
Казан
Эчтелек
Кереш
Беренче булек. Атилла Расих ищатынын, беренче чоры
(1930-1950 еллар)
Икенче булек. Атилла Расих иждтынын, икенче чоры
(1960-1990 еллар)
Йомгак
Библиография
Кереш
Тормышыбызныц телэсэ кайсы елкэсендэге кебек фэн деньясын-да да яцарыш бара. Бу табигый хэл. Аерым алганда, татар халкы-ныц катлаулы тарихын, рухи мирасын бернинди чиклэулэрсез, ха-кыйкатьтэ барынча тикшеру йэм бэялэу мемкинлеге ачылды. Шушы яца шартларда адэбият тарихын йам аерым язучылар ищатын мода кадэрге идеологик карашлардан арындырып Ьэм объектив рэвешта, биграк та тарихилык Ьэм миллилек позициясеннан чыгып ейрэну, бэялэу кирэклеге аеруча сизела.
Бэр давернед узенчалекле язучылары бар. Алар узларе яшэган чорныц характерлы билгеларен, эдеби[мохитне тоярга ярдам ителар. Совет чоры татар эдэбиятыныц, биграк та аныд 60-80 елларыныд куренекле, эмма уз вакытында фэнни игътибар житеп бетмэгэн вэкил-леренед берсе - Атилла Расих. Олеге эдэби давернед характерлы куре-нешларен Ьэм тенденциялэрен чагылдыруы да бу ищатны ейранунед фэн ечен актуальлеген арттыра.
Мода кадэр А.Расих ищаты белэн башлыча адаби тэнкыйть кы-зыксынып килде. Бу ищатныд аерым яклары яки мэсьалэларе X. Хэйр и (1), Х.Госман (2),
1. Хайри X. Сугыш хикэялэре// Совет адебияты. - 1948. - 2 сан. - Б.124-128.
Хайри Х.Онытылмас революционер образы. Иж;ат чишмэларе (Тэнкыйть мэкалалэре). - Казан. - 1975. - Б.106-114.
2. Госман X. Ойбэт роман // Социалистик Татарстан. -1964. - 16 август.

булып 1961 елда басылып чыга (1). Повестьта музей байлыкларын ур-лаучы эцинаятьчеларне эзлеу турында суз бара. Бу }цинаятьне ачык-лау милиция капитаны Ризван Рахмановка тапшырыла.
Автор музейдан Болгар йэм Алтын Урда чорларына караган кыйммэтле алтын-кемеш тэцкэларне урлаучыларны эзлэугэ корыл-ган сюжетны эзлекле Ьам динамик ревешта устера. Повестьныц ба-шында ук автор яинаятьчене сер итеп сакламый. Ризван Рахманов бу караклыкта куптан тугел гена термадан качкан «Кара пари» кушаматлы бернича тапкыр яинаять эшлэве белэн танылган берэудэн шиклэнэ. Ж,инаятьчелэр тэяфибале, хайла белэн, сак эш итканлектэн, Рахманов Ьам аныд ярдамчелэреннан шактый зур туземлелек, тырышлык, кыюлык кына тугел, йенэри осталык та сорала. Язучыныд исэ ящнаятьчелэрнед Ьам ящнаятьне ачу буен-ча эш алып баручыларныд эчке психологиясен адлап эш итуе сизела. !>йинаятьне ачу бик та мавыктыргыч итеп сурэтлэнсэ да, бу автор очен бердэнбер максат тугел. Ул бер ук вакытта геройлар-ныц эчке деньялары белэн да кызыксына. Бу узенчэлеге белен есэр гадати детективтан шактый аерыла. Масэлэн, Ризван Рахманов бетен игътибарны узене сорый торган бик ж;аваплы эш белэн шегыльлэнса да, гаилесе турында онытмый. Ул, бер яктан, йертерле ж;инаятьчелэргэ каршы кискен керэшуче милиция хезмэткэре бул-са, икенче яктан, тормышында ялгыш щинаять юлына басканнар-га уз хаталарын адларга ярдам итуче да. Эйе, Ризван Рахманов-ныд ящнаятьчелэр Ойли Фасхетдинов белэн Жоржикка карашы Клара, Хамит, Асиялэргэ менасэбэтеннэн аерыла. Беренчеларен фаш иту ечен ул кочен кызганмый, а икенчелэрен дарес юлга чы-гару аныд ечен намус эше булып тора. Башта намуслы кешелар бул-ган Асия, Клара йэм Хамит, тора-бара, терле сэбаплэр аркасында,
1. Расих А. Урланган хэзинэ. Повесть. - Казан. -1961. - Б.110.