Восточные поэтические традиции в башкирской литературе, 20-80 годы ХХ века

• Автор: Гайсина, Флюза Фаткулловна
• Шифр специальности: 10.01.02
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2000
• Место защиты: Уфа
• Количество страниц: 140 с.

БАШКОРТ Д0УЛ8Т УНИВ ЕРСИТЕТЫ
Кулъя?ма хокурында
Бэйсина Флюзэ Фаткулла кы?ы
БАШКОРТ 030БИ0ТЕНД8 К0НСЫРЫШ ПОЭТИК ТРАДИЦИЯЛАРЫ (20 - 80-се йылдар XX быуат)
специальность - 10 02 01 - РФ халыКгары а?ебиате (башКорт ээбиэте)
Филология фэндаре кандидаты гилми дэражабенэ диссертация.
Билми етаксе :
Башкортостан фэндэр академияИынын агза-корреспонденты, филология фэндаре докторы, профессор Р.Н. Баимов.

ЙеКМЭТКЕЪ Е
Инеш
Беренсе булек:
Башкорт езебиетенде шерек жанр формалары
Икенсе булек:
Художестволы йекмэткене ойоштороуза башкорт Иам шэрек а?эбиэте алымдары, стиль кеузеленеше
©сенсе булек::
Башкорт е?эбиэтенде шэрек структур поэтика традициялары
Дуртенсе булек:
Ижади синтез - новаторлык ниге§е.
(ЙомраКлау урынына)
Кулланылган а?ебиет исемлеге

ИНЕШ
Терки телле буларак, башкорт едэбиэте кенсыгыш эдэби традициялар йоронтоИонда формалашкан. «Башкортостан географик яктан Европа менэн Азия сиктарендэ яткан, ике дур китрэны тоташтырып торран илдерден береИе. Культура йэИэтенэн да Кэнсырыш Иэм Кенбайыш культуралары килеп осраша, уд
ара тоташып, тырыд берлашеп кита.“ [35, 506]. Шунлыктан башкорт эдабиэтендэ милли традициялар менэн берга кенбайыш Иэм кансыгыш эдэби куренештаренен тыгыд байлэнешен Нэм синтезын кудатабед.
Лакин тарихка бакИак, Нуцгы етмеш йылдар тирэНе беддец эдэбиэтебеддэ шэрек традициялары хакында Иуд
бик ад Нэм бирэк кудратылыуын курербед. Октябрь революцияНынан Иун йэмриаттаге удгэрештэр, социалистик королош бета маданивтте, шул идэптвн адабиатте лв, кенбайыш (урыд) мадэниэте тибындагы удеш юлына йунэлтэ, Р.Бикбаев фекеренса, «...башкорт адабиэтенец юлында уларНыд йашап булмадлык тамырдар куп тапкырдар сабылды, удран менан хэдерге арабындары рухи бэйлэнештар кат - кат еделде.” [37, 338]. Егерменсе быуат башында ла быра мидалдар ад тугел, мадалан, егерменсе, утыдынсы йылдардары эдэби процесста революцияра тиклемге Акмуллалар, Бабичтар инкар итела. Шул аркапа, халык туплаган эстетик тэжрибэ унын артабанры рухи удешенда катнашыудан мэхрум була Иэм Иуд сэнгэте яИалма рауештэ ярлыландырыла.

мотивтары, замандаштар хакындагы уйланыузары ята, “якы мораль" твнкитланэ.
Бэрэптэрзэ хикмэт атамаИы алран жанр куп осраКтарза фалсвфэуи - пессимистик характерна булыусан. Меделан, ШвИид Бэлхэнен хикматтэре картлыкка зарланыу, сэстэренэ кырау тешеу менен тешенкелекка бирелеузе Иуратлай.
Знание и богатство - нарцисс и роза, которые в одном месте одновременно не растут, у кого знание есть, у того богатства нет, а у кого богатства есть, у того знаний маловато. Е.Э.Бертельс билдалэуенса: ”шагир?ар йамгиэтта Кабул ителген тэртиптэргэ протест белдереу есен, уз вазифаларынын инде бадыусы йеккэ эйланеуен тасуирлау асан да, хикмэт жанрына марэжагэт итэлэр. [92; 394, 415]
Хикмэт жанры гэрэп, фарсы, терки тел эзэбиэттэрендэ кин Кулланылган еренэн урта быуаттарзагы узбек, уйгыр, татар, башкорт поэзияЬында аныК жанр формаЬын ала. Дини фалсэфэуи йекмэткеле, хикметле Иэм тапкыр фекерле, ыксым, йыш кына шигри формалы - тип характерларга мамкин хикматте. Хикмэтта сюжет Иызыгы юк.
Башкорт эзэбиатенде ле хикматле Ьуззен, шул ерлектэ тыуган жанрзын 030Н тарихы бар. Унын осо бик боронгонан, халыктын эйтем Иам кобайырзарынан, ур§э эйткэнебезсэ, кенсыгыш я§ма поэзияЬынан ук киле. Эхмат Йесауи, Сейф Сараи, Меуле Колойзар был жанрзы формаль яктан камиллаштыра.
Ата - ана тугырды безне, мехиб дустар,
Херметлерен якшы кылып йермек керек,
Ай - ваИ тию кунеллэре машкел булса,
Хеллерен тегзим берла сурмак керек.
Ейеп, эчеп, тегет кылса, шекер кылгыл,