Педагогические взгляды Мирзо Мухаммадами

• Автор: Саидов, Чамолиддин
• Шифр специальности: 13.00.00
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 1998
• Место защиты: Душанбе
• Количество страниц: 162 с.

с ах,.:
Муїсдаша
ЗОБИ І. ІШКр БА щсрш ОСОИЇ ПНДАГОГйИ НИЁГ0Н
1.1. Ос ори педагогии ниёгон /мзълумоти умумй
1.2. Доя ва С8.ЩІ омузшу тєсцхрщі ос ори педагогии
халіф точуяк
БОБИ ЇЇ. ІЩАГОГИКМ ХШЩ ВА НіШрІИ ОН ДАР ТАШПЮШ
ПЕДАГОГИИ СОИБ
2.1. СарчашмазфИ таълшоти педагогии Соиб
2.2. Махсусияти афкори педагогии Соиб
2.3. Соиб ва педагогикаи халіф
2.4. Мавкрк ислом дар таьлимоти педагогии Соиб
БОБИ И. /ЙфІ'Щй СОІ® ДАР БОРАК ТАРБШ
3.1. Тарбияи ахлокд
■ 3.2. Тарбияи бшардустй
3.3. Тарбияи ватшдусдй ІІ2-ІІ6
3.4. Тарбияи мех^атдустй
3.5. Тарбияи фарзанд дар оила
3.6. Накрій акриди педагогии Соиб дар инкишоф ва рушди осори ахяокфву тарбиявии суханварону мутафаккирони пасин
Хул.оса
іехристи адабиет. Ї54-І62

М У К, А Ц Д И М А
Афкори педагогии халкр точрк таъриху дуру дарозе дорад. Аз кит об и мукрдцаси Авасто cap карда, то осори устод Айнй ва соирич дар ин чрда садхр кутуби ахлон^ву тарбиявй халк, шудаанд, ки агляб шухрати чрхрнй доранд. Дар шум ори н&мунахри хуб ва дарачаи аввали осори педагогии гузаштагон метавон ин осорро ном бурд: "Авасто", "Чрвидон хирад", "Тибби рухрнй", "Пирузинома", "Муночрт", "Руш-ноинома", "Саодатнома", "Крбуснома”, "Калила ва Димна", "Кимиёи саодат", "Гулистон", "Вустон", "Нигористон", "Хор истон", "Тути-нома", "Бахрристон", "Марзбоннома", "Ахлокр Носирй","БехрУзу Баером", "Анвори Сух/айлй", "Ахлоки МУхршй", "Ахлок,ч Чрлолй", "Одоб-ул-асхрб", "Иёри Дониш", "Дастур-ул-муяук" ва дайра. Дар ин осор донигамандону ахди адаб рочръ ба масоили гуногуни таълим ва тарбия андешахри мухрм баён кардаанд.
Зимнан бояд арз кард, ки дар баробари ин к ит о бхр и виясаи педагоги адибону мутафаккирони мо дар осори мухталиФи бадеиву Фал-сафии хеш низ ба масоили тарбиявй дикурти ч^ддй додаанд ва муло-хрзоти чрлиб ва судманди педагогй иброз кардаанд. Ба шумули РУда-кй, Фт/грдавсй, Саной, Низомй, Ат тор, Хусрав, Мавлавй, Авхрдй,Хр-физ, Чрмй, Хрлолй, Калим, Салим, Соиб, Но зим, Сайидо, Бед ил, Цо-ниш, . Айнй ва дигарон. Осори ин бузургои саршор аз аФкори олии педагогист. Биноан, тадкргку тах/гияи ин афкори гаронбахо як амри вочрб менамояд.
Лозим ба тазакнур аст, ки ин нобидагони лунёи адабу сухан асосан бо осори бадеии хештан миёни мар,пум шудрат ва маъруфият пайдо кардаанд. Лихрзо, пажУхргагарон низ бега аз хрма ва пего аз хрма ба тахрркр хунари нигорандагш эшон иштидол варзидаанд ва аз хрмин дидгох, ба осори онон бахр додаанд. Хрмин аст,ки згэр
номи РУдакиву Ширдавсй, Аттору Мавлавй, ХрФизу Чрмй ва еоирин ба. забон ояд, садхр пажухут ва тацкукртро метавон ном бурд, ки ба ин ё он маеъалаи хуёту эчрдиёт ва хусусиятхри бадеиву хунарии осори эшон бахтида шудаанд. Ат о хрмин ки сухан аз афкори педагогии эшон дар миён ояд, тадкукур ангуштшуморанд.
Хркукрти хрл ин аст, ки пас аз инкулоб омузишу парвариш аз заминаи миллим хештан дур шуд ва педагогикаи миялй хрмдун илм ба таври бояду шояд мавриди омузищу тахуук, кррор нагирифт. То солхри чилум, умуман, омузиши осори ниегон дар макотиб ва мадориси чумху-рй мавкръ надошт. Осори пурарзиши классиконро хрмдун осори динй, тасаввуфй ва амсоли ин дар го,умор оварда, ба афкори гаронбахри педагогии эшон б о назар и содалавхрна ва сирф танкудиву синфй менига-ристанд. Аммо инро хум бубояд губт, ки адабиёти гаронмояи кяасси-кии форсу точук, ки бо гояхри олии инсондУстона, ватанпарварена ва андегаахри Фалсафиву зебоипарастй ва педагогии хеш ба г&нчунаи та-маддуни чрхрнй ворид гардидаяст, зери урупокунонии маданияту фар-хрнг, маданияти шаклан милливу мазмунан сотсиалистй ва монанди ин, нафакут маху нагашт ва аз б айн к ар афт, балки хушбахтона, аз нав эху шуд. Ленин бо гузашти солиёни дароз миллати пуровоза ва сохубтамад-дуни мо, ки фархунгу адаб ва ос ори хаттии ганиву р ангин дорад ва муваккутан аз он чудо таудааст, беш аз пего ба куштокуи маьнавй ги-рифтор гаштани хештанро эхрос намуд ва бо душворихр хум бошад, бо осори ниёгон руи ниёз овардан гирифт. Хрмин буд, ки афкори педагогии хал ну точук дар ибтидо дар шакли панду андарзхри бузургон арзи вучуд кард ва дар бахшхри гуногуни хуёти чрмиа мугокилкушои дардхри нухуфтаи миллат гардид.
Аз солхри 50-60 ва 70 шчрниб афкори педагогии адибони точук хумчун пади,дай нав мавриди андешаи мухукуукун ва пажухушгарон кррор гирифт ва нахустин рисолахр дар ин ришта ба миён омаданд
•50
ма ашёву аносири олам сифот ва хасоиси башарй мегиранд. Масалан:
Сабукрав чри худ в.о, мекунад дар санг агар бошад,
Чу об афтод дар рех,, чуйборе меш,авад пайдо.
/115; 194/.
Тамсилоти мутазод ва муташобезу, ки як мазмун, ба вижа мазму-ни ахлокуро ба чанд ранг чулва медихунд, дар ашьори Соиб ба касрат вомехуранд:
Решай нахли кухунсол аз чузои афзунтар аст,
Бештар дюібастагй бошад ба дунё,.пкрро
/115; 102/.
Решай нахли кухунсол фузуи мебошад,
Хурс бо тули амал лозимаи пирон аст.
/60; 154/.
Бархе аз тамсилоти Соиб, ки маънии волои ахлокиву тарбиявй доранд, ба сурати зарбулмасал даромадаанд:
Одами пир чу шуд, хурс чувон мегардад,
Хоб дар вакуй сахургох, гар он мегардад
/115; 284/.
Вокуан, зарбулмасалгароии Соиб низ яке аз дигар махсуеиятхри осори педагогии уст. Зеро Соиб донандаи мохури осори мзрдумй буда, дар ашъораш аз гуфтори омма, ба хусус зарбулмасалу макулху ва наломи хукматдори эшон ба вуфур истифода кардааст.
Яке аз сифоти боризи афкори педагогии Соиб содагиву рушании баёни у мебошад, ки тавачууху хонандаг.он ва ахуи здабро ба худ чулб менамояд. Ба ж байти содаву хуосон ва рммафахуи шоир,ки чун хур-шед дар осшЕЕ'НИ афкори педагогиву ахлокуи мо медурахшад, мутавач,-чрх, мешавем: