Таджикские переводы новелл Азиза Несина : вопросы художественно-стилевых особенностей

• Автор: Шарифова, Гулистон Амриддиновна
• Шифр специальности: 10.01.03
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2007
• Место защиты: Душанбе
• Количество страниц: 158 с.

МУНДА I* И НА
сах.
Мукадцима
Вобн I. Аз шьрихи равобпш адабии халкхоп тонику турк
I. Мархалахои асосин равобпш адабии халкхоп юникутурк
2. Нашрп осори Азиз Песни дар Тоникиеюи
Вобн II. Тарчумахои осори А ни Песни ба забоин годикП ва мушаххасош онхо
1. 'Гарнумахои мусшкимп осори Песни ба забони юдикп
2. Тарнумахои юникии осори Песни тавассуш забонхон дшар
Хулоса
Китобнома
МУЦАДДИМА
Актуалияш мавзуъ. Маълум аст, ки халкхои олам cap аз замонхои кадим ба муовизаи тачрибаи эстетики ва додугирифти боигарихои маънавй эхтиёчу иштиёк доштаанд. Дар огози садаи 21, ки муовизаи дастовардхои адабию эстетики дар байни халкхои олам зарурат ва ахамияти бештаре пайдо кардааст. Вокеияти чунин падидаи начиб зарурати омузиши онро пеш овардааст. Тахкики киёсии асархои барчастаи бадеии тарчумавй дар ин росто яке аз чанбахои мухим мебошад. Ва хуб аст, ки диккат ба адабиётшиносии мукоисавй аз ин рох бо илми академй махдуд нашуда бештар дар макотиби олй ва дигар муассисахои фархангй низ нуфуз пайдо карда истодааст.
Алхол хам муассисахои илмию тадкикотии академй ва хам макотиби олй, нерухои илмии худро ба пажухиши масъалахои омузишу пажухиши киёсии адабиётхо равона мекунанд. Адабиётшиноси казок Маргарита Маданова дар китоби пурмухтавои худ «Адабиётшиносии мукоисавй дар Аврупо, Осиё ва Африко» аз чараёни чунин корхо ва самараи онхо изхори каноатмандй намуда кайд менамояд, ки «тадкики таърихи тарчума, назарияи он ва тахдили киёсии матнхои алохида дар мисоли эчодиёти классикони адабиёти рус ва дигар халкхои чахон имруз хеле актуалй шудааст» (68, 7).
Дар катори он адибоне, ки ба шарофати тарчума саросари оламро тасхир кардаанд, адиби барчастаи турк Азиз Несинро ном гирифтан мумкин аст. Новеллахои у махз ба воситаи тарчума дастраси оммаи васеъи хонандагони гуногунзабони дунё гардида ба раванди адабии чахон таъсири пурзур ворид намудааст. Бинобар ин суханшиносони халкхои мухталиф тахрири киёсии тарчумаи новеллахои Несинро шуруъ кардаанд. Мутаассифона чунин кор хануз дар адабиётшиносии точик сурат нагардидааст. Назди мухаккикон саволхое гузошта шудаанд, ки асрори муваффакиятхои беназири

новелланависи турк дар чист, тарчумонхои тоник бо тарчумахои осори у кадом муваффакиятхоро ноил гардидаанд ва ба кадом камбудихо рох, додаанд ва чй корхоеро ба субут расонидан лозим аст, то ин ки на танхо новеллахо, балки дигар асархои ин ханвнигор ба тоники дуруст садо диханд. Барой ба чунин саволхо посух додан тахкикоти густурдае бояд анном дода шавад.
Тадкикоти монографии манзури назар аввалин кушишест, ки ба халли ин масъалаи мухим нигаронида шудааст. Тадкикоти мо бояд ба ин ва дигар масъалахои тарчумашиносй дар мисоли баргардонхо аз мероси адабию бадеии Азиз Несин навоб гуяд.
Дарачаи омухга шудани мавзуъ. Гарчи новелла, хикояхои тамсилй ва афсонахои Азиз Несин тули шаст сол аст, ки ба забони точикй тарнума мешаванд, ягон пахлуи масъалаи тарчумаи онхо то ба миён гузоштаву хал карда нашудаанд. Дар рисолаи мо тадхики тарафхои гуногуни тарчумаи точикии осори Несин бори аввал ба миён гузоштаву хал карда мешаванд. Гуфтан лозим аст, ки тули чанд дахсолаи охир бештар аз 100 новеллаи адиби мазкур ба точикй гардонида шуда, 2 мачмуаи тарчумавии он ба чоп расидааст, («Фонус» 1963, тарчумаи Асрор Рахимов, «Мактубхо аз он дунё» 1978, тарчумаи У рун Кухзод), вале дар мавриди онхо то ал ход хатто ягон мадолае навишта нашудааст.
Дои зикр аст, ки дар тарчумаи новеллахои ин суханвари барчастаи турк кариб 33 адиби тоник иштирок кардаанд, вале он тарчумахоро амри муваффакона ба анчомрасида хисобидан хукми руякй мебуд. Зеро гайр аз нависанда ва тарчумонхои касбй ба монанди Рахим Хршим, Урун Кухзод, Думъа Одина, Абдулло Замир ба ин кор касони хаваскор низ даст задаанд.
Хдмзамон дар адабиётшиносии чахон, хосса Русия, Лахистону Мачоржпон, Озарбойчону Туркия тадкикотхое пайдо шудаанд, ки аз

нигох намекарданд, вай навиштахояшро ба номи худаш не, балки бо номи падар, яъне бо номи Азиз Несин ба чоп медихад. Ва ин номи нахустини мустаор номи аслиашро ба фаромушй мебарад, яъне Нусрат Несин фаромуш мешавад.
«Маро он вактхо нависандаи давон меномиданд, - ба ёд меоварад у. Падарам пирамарди муйсафеде буд. Боре кораш ба як махдсамаи расмй афтода худро Азиз Несин номидааст. Х,ед кас ба ин бовар накарда, уро масхара доштаанд. Падарам дар назди махкамахои расмй ба исботи Азиз Несин буданаш зури бисере зада, мурда рафт» (134, 7).
Солх.0 баъд, вак,те ки китобхояш ба забонхои хоридй чоп шуда, ба номи Азиз Несин ба банкахо хакки калам омадан гирифт, азбаски дар гувохнома номи Нусрат Несин навишта шуда буд, у хам дар навбати худ барои исботи Азиз Несин буданаш хеле зур мезанад.
Мисли бисёр касон у хам ба нависандагй бо шеър шуруъ мекунад. Нозим Х,икмат вахте дагал будани шеърхояшро хотиррасон карда, аз бахри шоирй гузаштан, факат хикояву роман навиштанро тавсия медихад. Азиз Несин ба фикр фуру меравад ва охири охирон бо маслихату покубихои ин устод ба эдоди асархои насрй комилан дода мешавад.
Дар ин бора дар хикояи «Дар бораи худам» чунин ишорахо хает; «Аз ин гуфтахо: «Нозим ба ман рашк мебарад» гуфта бадгумон шудам. Ба касоне, ки ба чй сабаб тарки шеъргуй карданамро мепурсиданд, харчанд дар Туркия бо шоирй номумкин будани пулёбиро сабаб нишон медодам, лекин хакикати хол дар ин дост, ки ба хотири хурмате, ки ба шеър дорам, шоириро хотима бахшидам. Дар айёми мо касоне, ки ба шоирй ном баровардаанд, аксар бо сабаби ба шеър хурмат надоштанашон худро шоир мепиндоранд. Ба санъати бузург будани шеър эътикоди калон дорам, чунки бисёр касон барои шоир шуда натавонистан ба нависандашавй зур задаанд.