Фигура Таджнис и особенности ее использования в персидско-таджикской классической литературе (X - XV вв.)

• Автор: Пулатова, Шоира Салиджоновна
• Шифр специальности: 10.01.03
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2008
• Место защиты: Худжанд
• Количество страниц: 157 с. : 3 ил.

В АЗОРАТИ МАОРИФИ ДУМХУРИИ ТОДЙКИСТОН ДОНИШГОХИ ДАВЛАТИИ ХУДАНД ба номи академик Б.Гафуров

Ба дукми дастнавис

Пулотова Шоира Солидоновна

САНЪАТИ ТАДНИС ВА ВЕЖАГИХРИ КОРБАСТИ ОН ДАР НАЗМИ КЛАССИКИИ ФОРСУ ТОДИК

10.01.03. - Адабиёти кишвардои хоридй

Рисола

барои дарёфти унвони илмии номзади илми филологи

Родбари илмй: доктори илмдои филологи, профессор Ходаева Матлуба Юнусовна

ХУДАНД
МУНДАРИЧД

САНЪАТИ ТАДНИС ВА ВЕЖАГИХ.ОИ КОРБАСТИ ОН ДАР НАЗМИ КЛАССИКИИ ФОРСУ ТОДИК

Мудаддима
БОБИI. Таднис ва анвои он дар адабиётшиносии форсу то дик
Фасли 1. Таднис ва анвои он дар илми бадей асрдои Х1-ХУ
а)Таднис ва навъдои он дар «Тардумону-л-балога»-и Мудаммади Родуёнй
б)Гунадои таднис дар «Х,адоиду-с-седр»-и Рашидуддини Ватвот
в)Анвои таднис дар накди адабй (асрдои ХШ-ХУ)
Фасли 2. Таносуби таднис бо саноеи дигар. Ихтилофи назарияпардозон дар шинохти санъати таднис
Боби II. Вежагидои корбурди санъати таднис дар назми форсу тодики асрдои Х-ХУ
Фасли 1. Вежагидои корбасти санъати таднис дар назми Рудакй ва дамасрони у.
Фасли 2. Санъати таднис дар коргоди хаёли шуарои асрдои Х1-ХУ Фасли 3. Давраи рушди ангьори мутасаннуъ ва надши таднис дар он Хулоса
Федрасти адабиёт

МУКДДДИМА
Дар миёни фунуни адабй илми бадеъ мадоми махсус дорад, зеро бидуни ошноии кофй бо санъатдои бадей ба адибону суханварон офаридани асардои адабиву дунарии бардаста ва ба сухансандону мудаддидон дуруст сандидану дарёфтани розу рамзи ондо муяссар нест.
Табиист, ки суханвар зимни эдоди шеър истифода аз анвои санооти адабиро аз дабили таднис, ташбед, истиора, тазодро дадафи офариниш дарор намедидад. Корбурди ороядои бадей ба дунару табъи шоирй иртиботи хосе дорад. Агар пояи сухан ноустувор ва холй аз маънй бошад, даргиз бо истифода аз санооти бадей зебову дилпазир намегардад. Аз дониби дигар, «...шеъри классикии форсу тодик бо пирояи санъати хеш имтиёз мекунад... ва санъати сухани шоирро нафадмида, маъниро дуруст тафсир додан мумкин нест» (111,166)
Шинохти амиди мушаххасот, зинадои тадаввулу рушд, ташаккули анвоъ ва вежагидои истифодаи санъатдои пуркорбурди бадей бо вудуди он ки зодиран кори душворе ба назар намерасад, хеле нуктадои бадсангез ва гиреддои печида дорад, ки баррасии ондо барон омузиши адабиёт дар сатди амид мудим аст.
Таърихи адабиёти форсии тодикй дар дарозои дарндо собит кардааст, ки санъати таднис дам чун дигар анвои санооти адабй дар сурудадои сухансароёни сатддои мухталиф бо тамоми назокату дозиба дойгоде ардманд дарёфта ва бадрамандй аз дадони пурдилои саноеъ яке аз умдатарин авомили рангинй ва рукндои мудими таъмину таъйиди хушодангии калом гардидааст. 'Ч.озибадои шеъри форсй дидат ва роддои умдае дорад, ки яке аз дамин васила корбурди санъатдо мадсуб мешавад ва дар шевоиву латофати баён ва зебоиву назокати гуфтор асаргузор аст. Аз мутолиаи шеъри форсй пай бурдан душвор нест, ки гуянда то чи дадду андозае бо дарки латофат ва зарофати забони форсй - бозии зарифонаи калимоти мутадонис ба шеър дусну латофату назокати хосаи дигаре ворид мекунад. Санъати таднис модиятан, ба сабаби он ки бар мабнои истифодаи ду ва ё зиёда вожадои дорой талаффузашон яксон ва
в) Анвои таяние дар надци адабии аердои Х1П-ХУ
Дар аксари асардое, ки аз дониби донишмандони гузаштаи мо оид ба саноеи бадей тадия ёфтаанд, таърифот ва мисолдои санъати таднис ва анвои он бештари маврид такрор гардидаанд. Аз ин ру, мо дар ин дисмати рисола дарор додем тандо навоварй ва тавофути афкори мутафаккиронро нишон дидем. Бо мадсади канорадуй аз такрори калом ва ихтисори дадми кор шарду тавзедот ва амсолу шаводиди санъати тадниеро дар «Ал-муъдам фй маъоиру-л-ашъор-у-л-адам»-и Шамсиддин Мудаммад ибни К,айси Розй (631д.//1233), «Х,адоиду-л-дадоид»-и Шарафиддин Хдсан ибни Мудаммад Ромии Табрезй (795д.//1392), «Дадоиду-ш-шеър»-и Алй ибни Мудаммад Тодалдаловй (д.VII-VIII), «Рисолаи дамъи мухтасар»-и Вадиди Табрезй (820д.-1417), «Бадоеъу-л-афкор фй саноеъу-л-ашъор»-и Х,усайн Воизи Кошифй (894-1489) ва «Бадоеъу-с-саноеъ»-и Атоулло Мадмуди Х,усайнй (869-1465) на дар алодидагй, балки якдоя дар се данба барраей намудем:
1.Маълумоти нав родеъ ба назарияи таднис
2.Анвои таднис
3.Мисолдои тоза аз ашъори адибон
Бино ба иттифоди орои мутададдимон санъати таднис яке аз мудимтарин намуддои санъати сухан мадсуб меёбад ва ташреди он дар китоби «Ал-муъдам» чунин омадааст: «Таднис алфози ба якдигар монанд истеъмол кардан аст ва он чанд навъ бошад: тому нодису муздаваду мутаррафу тадниси хат ва дама писандидаю мустадсан бошад дар назму наср ва равнади сухан бияфзояд. Ва онро далели фасодату гуводи идтидори мард шуморанд бар тансиди сухан, валекин ба шарти он ки бисёр нагардад ва бар дам афтода набошад ва дар байте ду лафз ё чадор лафз (беш) наёяд ба тадсиме муставй» (28,271).
Муаллиф мадому манзалати санъати тадниеро хеле баланд бадогузорй карда, хусусияти мудими онро чунин нишон додааст:
ТМонандии алфоз.
2.Мавдудияти шаш навъи динос.