Антропонимы "Шахнаме" Абулкасима Фирдавси : лингвистический аспект

• Автор: Майнусов, Дониш Фазлиддинович
• Шифр специальности: 10.02.22
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2013
• Место защиты: Душанбе
• Количество страниц: 176 с. : ил.

Донишгоди давлатии Хунанд ба номи академик Бободон Гафуров

Ба %укми дастнавис

Майнусов Дониш Фазлиддинович

Антроионимдои «1Понома»-и А бу л косим и Фирдавси

(данбаи лингвистй)

РИСОЛА
барои дарёфти дарадаи илмии номзади илмх,ои филологй аз руи ихтисоси 10.02.22. - Забонх,ои халкхои мамолики хоридии Аврупо, Осиё, Африко, бумиёни Амрико ва Австралия (забони тодикй)

Рох,бари илмй; доктори илмхои филологй, профессор Вахдобов Т.

Душанбе -2
Муидарида
Мукдддима
Боби якум. Антропонимхои «Шохнома» аз руи баромади забонй ва сохторашон
1.1. Масоили назариявй
1.2. Антропонимхои эронии «Шохнома»
1.2.1. Антропонимхои содца
1.2.2. Антропонимхои сохта
1.2.3. Антропонимхои мураккаб ё антропоним-композит
1.2.4. Антропоним-иборахо
1.3. Антропонимхои арабии «Шохнома»
1.4. Антропонимхои иктибосии юнонии «Шохнома»-и Фирдавсй
1.5. Антропонимхои яхудии «Шохнома»
1.6. Антропонимхои туркию мугулии «Шохнома»
1.7. Тахлили чандомади антропонимхои «Шохнома»
Боби дуюм. Антропонимхои эронии «Шохнома» ва чузъхои сермахсули номвожасози онхо
2.1. Номхо бо чузъи «асп»
2.2. Номвожахо бо чузъи «арда»
2.3. Номвожахо бо чузъи «бурзин»
2.4. Номвожахо бо чузъи «бех»
2.5. Номвожахо бо чузъи «вон»
2.6. Номвожахо бо чузъи «гурт»
2.7. Номвожахо бо чузъи «гул»
2.8. Номвожахо бо чузъи «гурд»
2.9. Номвожахо бо чузъи «зод»
2.10. Номвожахо бо чузъи «испан»
2.11. Номвожахо бо чузъи «кай»
2.12. Номвожахо бо чузъи «тахм»
2.13. Номвожахо бо чузъи «ману»
2.14. Бо чузъи «мох»
2.15. Бо чузъи «мехр»
2.16. Бо чузъи «пур»
2.17. Номвожахо бо чузъи «нуш»
Хулоса ва натидагирй
Руихати адабиёт
Ихтисорахо
Лугати антропонимхои «Шохнома» (Замима)
Мукаддима
Мухимияти мавзуъ. Абулдосим Фирдавсй бо «Шохнома»-и безаволи худ дар радифи бузургтарин симохои адабиёти чдхонй дойгузин буда, бо чунин бахо сазовор гардидани шоир сабабхои худро дорад. «Шохно-ма»-и Хдкими Тусй чи аз чдхатн образхо, чи аз дихати банду баст ва нигориши вокеахо, чи аз дихати дарбаргиріга мавзуъ ва боигарии таркиби лугавиаш нотакрор ва бемислу монанд мебошад. Дар ин асари мондагор, ки тамоми пахлухои зиндагй, мубориза, пайкор, таърих, фарханг, забои, тамаддуни мардуми эронитабор тасвир, тараннум ва мунъакис гардидааст, бузургию шахомати таърихи гузаштагонамон ба зевари назм кашида шудаанд ва суханхои шоири бехамто баёнгари водеии ин падидаи нотакрори назми шоири абадзинда махсуб меёбад, ки гуфта буд:
Бинохои обод гардад хароб,
Зи борону аз тобиши офтоб.
Пай афкандам аз назм кохе баланд,
Ки аз боду борон наёбад газанд.
...Намирам аз ин пас, ки ман зиндаам,
Ки тухми суханро парокандаам
«Шохнома» ба эътирофи суханшиносон, «аз назари хунари суханварй, шеърият, лутот ва гандинахои сухани сара, неруи фикри болиг ва кудрати баёни фасех ва умуман аз назари хадми ин бузургофаридаи дохиёнаи замони Сомониён як асари бехамто ва бемислу монанд аст» (8,6).
Махз хамин хусусияту вежагихои «Шохнома»-и Абулкосим Фирдавсй боис гардидаанд, ки онро чун комуси миллати мо муаррифй намоянд. Аз ин ру, омузиши пахлухои гуногуни он имкон медихад, ки мавкеь ва мадоми ин асари мондагор дар таърихи тамаддуни ачдодонамон арзёбй гардад.

Дар робита ба ин манзури афкори мухаккикини бахши амалкарди забони араби дар манотики мардуми мусулмонтабор айни муддаост. Ба акидаи зшон «забони араби дар муддати начандон мадид тавонист, ки дар сохахои гуногуни хаёти идтимой, сиёсй ва мадании кишвархои аз тарафи арабхо маглубшуда таъмим ёбад ва макоми истифодаро ба даст дарорад. Ба ин забои (явне арабй) коргузорй ва дафтардорй ба рох монда шуда, он чун забони давлатй дар тамоми марзу буми мансуби халифат эътироф мегардад. Махз дар ин давра шоирону олимоне ба арсаи хастй кадам ниходанд, ки худ намояндаи мардуми тахчоию бумй буда, осори адабию илмии хешро ба ин забони хоким тахия ва китобат намудаанд, ки баъдан эшонро чун шоирону уламои форсу точики арабизабон унвон додаанд» (32,87-88).
Бинобар ин, аз забони юнонй бисёр асархои илмиву адабй, аз чумла фалсафй, ба забони арабй тарчумаю нашр гардида буданд. Дар натичаи ин робита бисёр калимаю истилохот ба таркиби лугавии забони арабй дохил шуд ва онхо дар шакли муаррабашон ба воситаи забони арабй дар байни халкхои Осиё ва халкхои дигари мусулмон пахн шуда, мавриди истифода карор гирифтаанд. Номхои ашхос, ки аз рун баромадашон юнонианду ба антропонимияи точик дохил шудаанд, айнан бо хамин рох ба забони точикй рох ёфтаанд.
Дар «Шохнома» номхои зерини юнонй дида мешаванд: Аристолис, Байтакуи, Искандар (Сикандар), Катоюн, Файлакус, Фалотун, Фарфуриюс, Кдйсар ва тайрахо.
Барон он ки ба юнонй будани ин номхо шубха пайдо нашавад, дар поён дар хусуси баъзеи онхо баррасй пешниход мегардад:
Аристолис
Хакиме, ки бар Аристолис ном,
Хирадманду густурдаком (148,6,382)
Дар асл ин номи файласуф Аристотел мебошад, ки «вай соли 384 таваллуд шуда, соли 322-и пеш аз солшумории мо вафот кардааст. Аристотел файласуфи антика буда, асархои вай ба тамоми илмхои дар