Особенности языка и стиля пословиц и поговорок в башкирском и турецком языках

• Автор: Бинер Исмет
• Шифр специальности: 10.02.02
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2004
• Место защиты: Уфа
• Количество страниц: 174 с. : ил.

ЙекмэткеИе
Инеш
Башкорт, терек тел гилемендэ мэкэл Бем эйтемдэрзед ейрэнелеу тарихына кузэтеу
Беренсебулек
Баштсорт, терек телдэрендэге мекал Бем эйтемдэрзед борошюлоро, уларзагы тормош ысынбарлыры
1. Мекал Бем эйтемдэрзе ейрэнеузед кайЬы бер дейем теоретик
мэсьалалэре
2. Мекал Бем эйтемдэрзе тормош ысынбарлыгы
Икенсе булек
Башкорт, терек телдерендеге мэкел эйтемдэрзе художестволы Бурэтлау
саралары
Поэтик образдар
Мэкэлдэрзэ тел бизеге саралары
Художестволы Буратлэу саралары
Мэкел Бем эйтемдэрзед поэтикаЬы
0СЄНС6 булек
Башкорт, терек мэкел Бем эйтемдэренен, тел-стиль
узенсэлектэре
Лексик узенсэлектэре
Морфологик сараларзыд стилистик функциялары
Синтаксик узенсэлектэре
Йомгаклау
Библиография
ТСушымта
ИНЕШ
БАИПСОРТ, Т0Р0К ТЕЛ ЕИЛЕМЕНДЭ МЭТСЭЛ ЬЭМ ЭЙТЕМДЭРЗЕЦ 0ЙРЭНЕЛЕУ ТАРИХЫНА КУЗЭТЕУ
Мэкэлдэр Ьэм эйтемдэр - хальгк ижадыныц бик борондан килгэн афористик жанры. Улар халыктыц тарихын, кенкурешен, рухи тормошон сагылдыра, уньщ донъяра карашы, ысынбарлыкты танып белеу уденсэлектэре тураЬында Ьейлэй, ижтимари Ьэм художестволы фекер утешен тэрэнерэк ацларра мемкинлек бирэ. Мэкэлдэр менэн эйтемдэр телмэргэ йэнлелек, образлылык, фекергэ кеуэт еутэй, уньщ фэлсэфэуилеген кесэйтэ. Тарихи у?ештец бетэ осордарында ла улар халыктыц рухи ихтияжын, эстетик зауыгын кэнэрэтлэндереудэ киммэтле мира? булып Ьанала, донъяра эстетик караш тэрбиэлэудэ рэйэт меЬим урын алып тора.
Хэдерге осорда илдэр кимэлендэ халыктардыц уд-ара аралышыуы косэйэ барыуы, куп кенэ терки телдэрдец дэулэт теле итеп иглан ителеуе шарттарында мэкэлдэрдец Ьэм эйтемдэрдец гемум кешелек мэдэниэте у?ешендэге ролен, тоткан урынын билдэлэу, уларды йыйыу, фэнни нигеддэ Ьэр яклап ейрэнеу айырыуса меЬим. Халык ижады тарихын ядыуда ла был мэсьэлэлэрдец эЬэмиэте беген рэйэт дур.
“Фольклорды тикшереудец артабанры этабын терле-терле халыктардьщ ижадына хас дейем законсылыктарды билдэлэу тэшкил итэ,”- тип курЬэтэ билдэле башкорт ралимэЬе Ф.А. Нэдершина'.
Был талаптан сырып караранда, башкорт Ьэм терек халыктарыныц мэкэлдэрен, эйтемдэрен сарыштырып ейрэнеу, улардыц поэтик киммэттэрен барлау мэсьэлэлэрен уд эсенэ ал ран диссертация менэн ошо ике халыктыц ауыд-тел ижадын фэнни тикшереудэ, был
1. Нэдершина Ф.А. Халык Иу^е, бфе, 1983, 3-се бит.
2. Мэтсэл Ьэм эйтемдэрзэ тормош ысынбарлыты
Башкорт, терек халык мэкэлдэре, эйтемдэре у??эренен ууешендэ о?айлы Ьэм катмарлы юл утэ. Ьэр тарихи осор улар?а у? эЗен калдырыуы сэбэпле, билдэле социаль даирэлэрзец караштары caFbuibiiu таба, тормош ысынбарлыгыньщ типик куренештэре кэузэлэндерелэ. Социаль-ижтимати у?ештен, барлык баукыстарында ла был жанр эуэрзэре халыктьщ йэшэу рэуешен, тормош тэжрибэЬен узенэ хас алымдар менэн Ьурэтлэй, йэмгиэттэге эхлаки нормаларзы образлы тэкбирлэуе нэтижэЬендэ ядылиаган канундар ролен утэй.
Мэкэлдэр менэн эйтемдэр исламта тиклем тиутэлэгэн быуаттар буйына Ьэм унан Ьуц да халыктьщ тормош, рухи ихтыяждарын кэнэтэтлэндергэн меЬим бер тэрбиэ сараЬы булып йерегэн, донъяны танып белеузэ рэйэт зур эЬэмиэт ка?анран, тогролокто хыянаттан, якшылыкты яманлыктан айыра белергэ ейрэткэн. ТСоллок, патриархатлык, феодализм, капитализм кеуек о?айлы ижтимари формацияларзы уткэн Ьэм синфи буленештэргэ бэйлэнешле мэкэлдэрзэ бигерэк тэ тарихи хэкикэтте, тормош ысынбарлырын асык курэбе?. “Кол хайгыкы - бер хасмах”, “Яхшы булка - бейдэн, яман булка - холдан”, “Кол хоторка, хойога хармах калыр”, ‘Колдо махтанкын тикэц, алырха кат” кеуек мэкэлдэрзэ колдарзьщ Ьатлык тауар булыузары, эсе ядмыштары сагыла.
Бемумэн, кол билэуселек осорон сагылдырган рэсми тарихи документтарзьщ булмауын иуэпкэ алганда, мэкэлдэр шул осорзары синфи менэсэбэттэрзе купмелер кимэлдэ курЬэтэ алыузары менэн беген рэйэт зур эЬэмиэткэ эйэ. ТСолдар, бещор Ьэм хандар тураЬында шул дэуерзэге халык фекерен белдереу?эре менэн, мэуэлэн, тубэндэге мэкэлдэр кол билэуселек, патриархатлык замандарындагы тарихи хэкикэтте дере? асып бирэ. “Хан юлында хан ята”, “Батыр уртах, бей уртах; береке илгэ дан сэсэ, береке илгэ хан сэсэ”, “Хан куп булка, яу куп булыр, бей куп булка, day куп булыр" Ь.б