Концепция творческой личности и образ художника в современной таджикской прозе

• Автор: Муллоев, Абдусамад
• Шифр специальности: 10.01.03
• Научная степень: Докторская
• Год защиты: 2003
• Место защиты: Душанбе
• Количество страниц: 316 с.

АКАДЕМИЯМ ИЛМХ.ОИ Ч,УМХ>ФИИ то^икистон ИНСТИТУТИ ЗАБОИ ВА АДАБИЁТИ БА НОМИ РУДАКЙ

Дар хукуки дастнавис

5МУЛЛОЕВ АБДУСАМАД

Консепсияи шахсияти э^оди ва симои х,унарй дар насри таърихии муосири точ,ик

Ихтисос: 10.01.03 —Адабиёти хал^хри хоричр нав

(адабиёти точрк)

РИСОЛА

барои дарёфти унвони доктори илмхри филологи

Мушовири илмй: доктори ИЛМХ.ОИ филологи, узви вобастаи АИ Цум^урии Точ,икистон Отахонова Хуршеда
Душанбе

ПЕШГУФТОР / 3

БОБИ 1. Консепсияи шахсияти эчодй ва симои хунарй дар адабиёт 21
БОБИ 2. Асосхои назарии консепсияи шахсият ва симои хунарй дар насри таърихии муосир 72
БОБИ З . Аньанаи офариниши симо ва сирати хунарй дар адабиёти форсу точ,ик
Фасли аввал: Офариниши чехрай хунарй дар
адабиёти форсу тоцик 104
Фасли дуввум: Муаммои чехранигории хунарй дар ил ери таърихи муосирии точ,ик 129
БОБИ 4. Симои Армади Дониш дар романи «Ситорае дар тирашаб» ва «На ситорахо мерезанд»-и Расул Хрдизода 178
БОБИ 5. Ташаккули консепсияи шахсият ва симои хунарй дар осори Сотим Улуг-зода 221
Анч,оми сухан 273
Фах,рести маъхаз 287

Пешгуфтор
Олами тамаддуни башари дар дама давру замон бидуни иртибот
ва пайвандй ба гузаштаи таърихй, анъаноти миллй, дастоварддои фардангй ва арзишдои маънавй вудуд дошта наметавонад. Дар мардилаи дозира, замоне ки дар дама содадои даёт дигаргунидои назаррасе ба вучуд меоянд, худшиносии дар як афроди домеа ташаккул ёфта, мавдеъ ва арзиши дастоварддои ахлодию маънавй афзуда, мундаридаи гоявии ондо пурмазмун гашта, ба даёти водей таъсири бузург мерасонанд. Табиист, ки дар мардиладои созанда ва гардишдои куллии даёти домеа меросбари тафаккури таърихй ва маънавии халдро фарданг ва дунар ба зимма дошта, дар инкишоф ва пешбурди афкори идтимой, бавудудоварии шуур ва андешаи миллй садми беназир мегузорад. Вобаста ба ин, дар як зудуроти тозаи адабиёти бадей низ дар дамнафасй бо даёт ва дамодангии раванддои адабии пешин бунёд ёфта, бо алодамандии бевоситаи гояи замон, водеияти даёт ва санъат рушду камол меёбад. Мадз, дар давраи дигаргунидои бузурги идтимой ба гузаштаи таърихии халд таваддуд зодир намудани нависандагон додисаи табий ва амри водеии даёти адабй мебошад.
Табиист, ки яке аз сарчашмадои худшиносии миллй омузиш ва таддиди гузаштаи таърихй ва осори таърихиву адабй мадсуб меёбад. Хотираи давии таърихии халд аз дама бештар дар осори фардангй ва дунарй мадфуз мемонад. Бинобар ин, домеа то чунин хотираи таърихиро дифз накунад, аз хираду заковати ниёгони хеш бебадра монда, дар тамоми дабдадои даёт ба мурод ноил намегардад. Ба ин мадсад, таддиди бадеии садифадои даёти халд вобаста ба сарнавишти фарддои баруманди он ифодагари робита ва идомаи водеии наслдо буда, ёрй мерасонад, ки одам даробати худро бо халдаш, бо таърих

Ба ин маънй набояд фаромуш кард, ки “лашкаркашони сухан”/таъбири Абулдосим Лодутй/ ифодагари мудаббату зебой ва тараннумкунандаи идеалы дамъиятию эстетикианд. Хулку атвор, дадонбинй ва дадоншиносии ондо низ манфиатдои даёти халдро содибанд. Адибону суханварон шахсони нозукбин, дассос, фидокор ва офаридагоранд.
Ин мазмунро В.Ян низ дайд карда гуфтааст, ки “мо дар таърих шахсонеро медонем, ки дувваи пурраи нотакрор доранд ва бо корнамой диддати инсониятро ба худ чалб намудаанд, барои ба даст овардани тояи бузург чонашонро дарет надошта, даёташонро бахшидаанд" /2. 275, 10/.
Тавлиди фикри эчодй, натичаи фаъолиятмандии тулонй, мадсаднок, бошуурона ва пуршиддату эдсосноки тафаккур мебошад. Тафаккури эчодй бештар ба шахсони фаъоле хос аст, ки истеъдоду мадорати фитрй дошта, ба офаридани дастоварддои маънавию ахлодй таваччуд зодир менамоянд. Афкори идеявии ондо аз сарчашмаи даёти водей ризо гирифта, дар навбати худ, ба инкишофи минбаъдаи чараё ни маърифат ва донеъ гардонидани талаботи рузафзуни одамон ёрмандй мерасонад.
Чддонбинии васеъ, истеъдоди фавдуллода, парвози фикру сайри хаёлот, эдсоси шурангезу пуртаачуб, мадорати фитрй, заковати баланд, содибназарй ва меднати суботкоронаи касбй сифатдои мудимтарини эчодкорони асиланд. Пайванди амалии дамаи ин сифатдо шахсияти эчодкоронро мучассам мегардонад, ки он захираи пурбадотарини ганчинаи инсоният мебошад. Бинобар ин эчодкоронро дар мисоли шоирон зубдаи вучуди олам шуморида, датто дар сафи анбиёдо чой додаанд.
Сиришти равшани эчодкорон, ки бо парвариши фазлу камолот, зебогии нафосату чисму руд ва эхсосоти муассир асос ёфтааст, дар