Идейно-художественные особенности творчества Ибрагима Халила

• Автор: Вахобова, Назира Саттаровна
• Шифр специальности: 10.01.03
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2010
• Место защиты: Душанбе
• Количество страниц: 186 с.

АКАДЕМИЯИ ИЛЛ1Х.ОИ думхурии ТОЧ.ИКИСТОН Институти шархшиносй ва осори хаттй
Вахрбова Назира Сатторовна
Хусусиятхои гоявй-бадеии эдодиёти Иброхими Халил
Рохбарони илми: номзади илщои филологи
Зох;ир Ах;рори
номзади илмх,ои филологи
Цодиров Гиёс
Душанбе
МУНДАРИДА
Муцадцима
БОБИI. Замон, рузгор ва осори Иброх,ими Халил
БОБИII. Инъикоси масоили и чти мой дар осори Иброхими Халил
2.1.Шикоят аз зиндагй ва такдири хеш
2.2.Таракк,ии илму фан
2.3. Х,имояи бенавоён
2.4.Мавзуи ватан, ватандустй ва озодй дар эчодиёти Иброхими Халил
2.5. Афкори тарбиявй - ахлокй
БОБИ III. Забон ва услуби бадеии Иброхими Халил
Хул оса
Китобнома

Му^аддима
Адабиёти даризабони Афгонистон дар асри XX як мархилаи мухимми таърихиро паси cap кардааст, ки онро чун замони дигаргунихои бузурги икдисодию сиёсй маънидод кардан мумкин аст. Дар асри номбурда дар Афгонистон чунин адибон ба мисли Ахмадшохи Ризвонй (1863-1937), Махмуди Тарзй (1867-1935), Абдуллохи Мустагнй (1876-1934), Абдушукур Рашшоди Дандахорй (тав.1921), Иброхими Халил (1896-1988), Абдуррауфи Бенаво (1913-1984), Гулпочо Улфат (1909-1977), Сулаймон Лоик (тав.1931), Ахмад Зиё Доризода (тавЛ921), Мухаммадрахими Илхом (тав.1930), Абдулхакд Бстоб (1888-1969), Халилуллохи Халилй (1905-1987), Махбубаи Махнуба (1907-1967), Борик, Шафей (тавЛ932), Гулом Дастагири Пандшерй (тавЛ933), Дорн Абдулло (1868-1943), Хршим Шоик; (1883-1954), Асадулло Хабиб (тавЛ941) ва мисли инхо умр ба cap бурда, хар кадом дар инкишофи назму насри муосири дари ва пашту накши мухимме гузоштаанд. Эдодиёти гаронбахои ин суханварони номй табиист, ки диккати мухадкикони ватанию хоричиро кайхо боз ба худ чалб кардаанд. Дар як кдтор муассисахои илмии Думхурихои собик Иттиходи Шуравй, аз думла, дар Русия, Узбекистан ва Тодикистон олимони афгоншинос масъалахои мухталифи адабиёти Афгонистонро, ки асосан ба забонхои дарй ва пашту маълум аст, меомузанд. Дар Федератсияи Русия афгоншиносй хануз аз замони таъсиси Дамохири Шуравй ofo3 ёфта буд. Кофист номбар кунем, ки чунин мухаккикон ба мисли М.Г.Асланов (28), Г.Ф.Гирс (120), А.С.Герасимова (118), Н.А. Дворянков (119) ва гайрахо пахдухои гуногуни адабиёти Афгонистонро омухтаанд.
Дар Тодикистон яке аз аввалин мадаллахое, ки шеъри Иброхими Халилро ба хонандагони тодик муаррифй намудааст мадаллаи «Тодикистон» мебошад. (89,21) Ин мадалла дар шумораи нуздахуми худ соли 1958 «Нигори пурхумор» ном газали шоирро ба табъ расонидааст.

Халил, Гиря гах, бар бекасй, гох,е зи хидрон мекунам» (1,75), ба аилом мерасад.
Иброхими Халил дар мутолиаи китобхо ва аз худ намудани илмхои гуногун бо марок; ва пайваста мекушид, лекин дар замони зистани у маълум мешавад, ки инсони бамаърифат бо сабаби тихидастй эътиборе надоштааст. Шоир арзи норозигй аз он накардааст, ки касе ба хадри донишмандии у намерасад ва касеро ин до мушаххас айбдор намекунад, вале барои хонанда пай бурдани махсади асосии шоир аз байти зерин мушкил нест;
Зи хар фан бахрае андухтам микдори холи худ,
Магар ин фан нашуд асбоби кддру эътибори ман. (1, 84)
Зиндагии пургаму пуркулфати худи шоир ва хазорхо дигар хамватанонаш борхо акси худро дар ашъори Иброхими Халил ёфтааст. Шоир на танхо аз он шикоят мекунад, ки дар ин зиндагй гаму андух паёпай насибаш гардидаасг, балки аз он низ дар азият аст, ки дар ватани худ хед додрасе надорад. Аз назари хед кас ин тирарузй пинхон нест:
Шамъсон оташи гам аз дилам афрухтааст,
Хдма тан чун дигарам доги гам андухтааст.
Кай ба холи мани мискин дили кас сухтаасг?
Оламе чашм ба вайронаи ман духтааст,
Бо кй бар cap фиканам хоку диле шод кунам. (1, 97)
Шоир ягон неруеро намебинад, ки додраси миллат бошад. Мардуми одцй, ахли мехнат харчанд бо машаххати зиёд неъматхои фаровон офарад хам, худ аз он он кдцар бахрае намебарад, ки боиси некрузиву каноатмандии вай шавад. Ва агар ахли захмат аз ранду азоб дон дихад хам, дигаргуние намешаваду касеро дар дил парешонй хам. Вахте ки шоир «хаёти талхи ман» мегуяд, дарк кардан мушкил нест, ки Иброхими Халилро матлаб чист ва у чи гуна зиндагй доштааст