Природа конфликта в современной башкирской драматургии : 1980-2000 гг.

• Автор: Фатхуллин, Артур Айратович
• Шифр специальности: 10.01.02
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2006
• Место защиты: Уфа
• Количество страниц: 169 с.

Башкорт дэулэт университеты

Кулъя?ма хокугында Феткуллин Артур Айрат улы

Х03ЕРГЕ БАШКОРТ ДРАМАТУРГИЯИЫНЫН КОНФЛИКТ Т0БИТ0ТЕ

(1980-2000 йылдар)

10.01.02 специальносы - Рэсэй халыктары э?эбиэте (башкорт

э?эбиэте)

Филология фэндэре кандидаты тилми дэрэжэЬенэ ДИССЕРТАЦИЯ

Тилми етэксеИе -филология фэндэре докторы, проф. Р.Н.Байымов

Йекмэтке
Инеш.
Беренсе булек. Хэ?ерге башкорт драматургияЬында социаль конфликт.
Икенсе булек. Хэ?ерге башкорт драматургияИында тормош-кенкуреш каршылыктары.
©сенсе булек. Хэ?ерге драматургияла дауерзен рухи каршылыктары сатылышы.
Йомтак.
Библиография.
Инеш
Тэкдим ителгэн хезмэт уткэн быуаттын 80-90-сы йылдар башкорт драматургияИынын конфликт тэбигэтен ейрэнеугэ багышланган. Эммэ художестволы конфликт тэбигэтен тулы адлар есен, башта унын башка фэнни тармактарза кулланылыш даирэЬен, ниндэй мэгэнэгэ эйэ булыуын карал утеу кэрэк булыр.
“Конфликт - (латинсанан сопАюШэ - бэрелеш тигэнде анлата) -капма-каршы яктар, фекерзэр, кестэр араИындагы каршылык, киркен бэхэс” [10; 527].
Ин боронго фэндэрзэн Ііаналган философияла тубэндэге анлатма бирелэ: “Кин мэгэнэлэ бэрелеш, ике якгын каршылыгы. Фэлсэфэуи традиция конфликтты каршылыктын утэ киркенлэшкэн айырым йэки шэхси оерагы тип карай. Социологияла ижтимаги конфликт - бер тараф икенсеїіена асык каршылыкта торган процесс йэки ситуация” [103; 505].
Педагогикала конфликт кесле эмоциональ борсолоу, торош менэн бэйле утэ катмарлы каршылык булыуы менэн билдэлэнэ Ьэм ике тергэ булеп карала: “Конфликттар эске (шэхестен эске каршылыгы) Ьэм тышкыга (шэхестэр бэм теркемдэр араііьінда) буленэлэр. Эске конфликт - кесе буйынса тигез, эммэ йунэлеше буйынса капма-каршы булган ихтыяждар, мотивтар, караштар И.б. Шэхестэр Иэм теркемдэр араііьіндагьі конфликт кешелэрзен бер-береИе менэн килешэ алмарлык максаттары кирешкэндэ йэки керэш барышындагы бер максатка ирешеу ынтылышында сагыла” [120; 165].
9зэбиэттэ иЬэ конфликт художестволылык тыузырыу сараИы булып сыгыш ябай, эрэрзен структур тезелешендэ меИим роль уйнай. Ул эрэрзен идея-тематик йекмэткебе менэн генэ тугел, формаЬы менэн ДЭ ТЫГЫЗ бэйле. Кемумэн, конфликт - ул композицияны бэм сюжетты ойоштороусы, кешелэр характерзарын асыусы меИим
художестволы эрэрзэрзек беребе. Проза елкэИендэ лэ Салауат образы Б.ИбраИимовтык “Кинйэ”, М.Изелбаевтык “Юлай улы Салауат”, Я.Хамматовтын “Салауат батыр”, Арылгужанык “Салауаттын йаше” эрэрзэрендэ тасуирланды. Башкорт шигриэтендэ Салауат ик куп Иурэтлэнгэн тарихи образ (Р.Гарипов, К.Кинйэбулатова, А.Игебаев, ТТэниева [п.б.). Рэсэй?ец башка халыктары эзэбиэтендэ - рус языусылары С.Злобиндын “Салауат Юлаев” романы Иэм А.Филлиповтык “Шагир Иэм Иыбайлы” поэмаЬы, татар бэм казак шагирзары Х.Туфандын “Салауат нисэ йэшендэ” бэм С.Мэулэновтык “Танда уйланыу” шигырзары, билдэле сыуаш языусьФы Я.Ухсайзын “Тудимир” трагедиябы кеуек куп банлы эрэрзэрзэ башкорт халкынык милли батыры образы кик сагылыш алды. Башкорт эзэбиэтендэ башка тарихи шэхестэр язмышы ла куплап яктыртылды. Б.Бикбай (“"КаИым тура”) Ьэм К.Мэргэн (“©залгэн мок”) кыркынсы-алтмышынсы йылдарза "КаЬым тура менэн М.Акмулланык художестволы образдарын ярайбы ук тулы кэузэлэндерзелэр. Етмешенсе йылдар азагынан алып башкорт проза1пында тарихи шэхестэрзе художестволы тергезеу кик масштаб алды. Кинйэ (Р.Ибрабимов), Иабрау йырау (Э.Хэкимов), "КараИакал (Б.Рафиков), Алдар батыр (Г.Хесэйенов, Н.Мусин), З.Вэлиди (Р.Байымов), М.Мортазин (Р.Солтангэрэев, М.Ямалетдинов, Я.Хамматов) Иэм башка куп кенэ арзаклы шэхестэребезгэ багышланган эрэрзэр башкорт эзэбиэтендэ хатта айырым тарихи проза йунэлешен барлыкка килтерзе.
80-90-ы йылдарза башкорт драматургияЬында ла тарихи шэхестар образы ярайИы ук кик Иынландырылды. Н.Асанбаевтык “"Кызыл Паша” (1982) драма11ында революционер Иэм гэрэп имаматындагы илсе Карим Хакимов, Р.Шафиковтык “Иэзиэ” (1991) драмабында Ьэм Н.Бэйетбайзык “Тен” (1990) трагедияЬында беренсе башкорт катын-кыз языусьФы И-Даулатшина Ьюм Р.Барипов,