Драматургия Туфана Миннуллина 80 - 90-х годов : Тематика и проблематика; жанровая разновидность; методика изучения в школе

• Автор: Шакирова, Гузэль Адгамовна
• Шифр специальности: 10.01.02, 13.00.02
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2000
• Место защиты: Елабуга
• Количество страниц: 200 с. : ил.

АЛАБУГА Д0УЛЭТ ПЕДАГОГИЯ ИНСТИТУТЫ

Кулъязма хокукында

Шакирова Гузэл ЭдЬэм кызы

ТУФАН МИЦНУЛЛИННЫН, 80-90 НЧЫ ЕЛЛАР ДРАМАТУРГИЯСЕ (ТЕМАТИКА ЬЭМ ПРОБЛЕМАТИКА. ЖАНР ТОРЛЕЛЕГЕ. М0КТЭПТ0 0ЙР0НУ МЕТОДИКАСЫ)
10.01.02.' Россия Федерациясе халыклары одэбияты (татар эдэбияты) 13.00.02.- милли (татар) эдэбиятны укыту теориясе 1юм методикасы

Филология фэннэре кандидаты дигэн гыйльми дерэ:щэ алу очен ДИССЕРТАЦИЯ

Фэнни Я(итэкчелэр:

филология фэннэре докторы, ТР ФА

эгъза-корреспонденты, ТР атказанган

сэнгать эшлеклесе, профессор

А. Г. Э х м э д у л л и н;

педагогия фэннэре кандидаты, профессор
С. Г. И с м э г ы й л е в а.
АЛАБУГА
ЭЧТЭЛЕК.
Кереш
I БУЛЕК.
Туфан Мицнуллинныц 80-90 нчы еллар драматургиясендэ тематика Ьэм проблематика
II БУЛЕК.
Туфан Мицнуллин драматургиясенец жанр терлелеге
III БУЛЕК.
Туфан Миннуллин драматургиясенен халыкчанлыгын билге-лэуче кайбер сыйфатлар
IV БУЛЕК.
Туфан Мицнуллин драматургиясен мэктептэ ейрену методикасы
§1. Мэктэптэ Туфан Миннуллин иждтын ейрэнунен куелы-
шы Ііам торышы
§2. У-ТП сыйныфларда Туфан Мицнуллин драматургиясен
ейрэну
§3. ІХ-ХІ сыйныфларда Туфан Миннуллин драматургиясен
ейрэну
Йомгак
Библиография
Кушымта

КЕРЕШ.
Теманын актуальлеге їіам ейрэнелу даражасе. Бугенге татар драматургиясе — актив Иам эзлэнучэн. Драматурглар кен тарти-бенде торган мэсьэлэлэрне адларга, аларны эсэрлэрнец узагена куеп хэл итэргэ тырышалар. Тема Ііам проблемаларнын, куплете, жанр формаларыныц барлык терлэреннэн да актив файдаланырга омтылу драматургиябезнен житлегуен Ьэм алга усешен курсэтэ. Бу - актуаль проблемаларны хэл иткэндэ сэхнэ сэнгатенен оригиналь чараларыннан иркенрэк файдалана белудэ да курена. Сэхнэ эдэ-биятын эйэмиятле эсэрлэре белен баета килгэн Туфан Мицнуллин, Аяз Гыйлэжев, Илдар Юзеев, Ризван Хэмид, Рабит Батулла, Ростам Мингалимов кебек тэжрибэле язучылар янына драматургия мэйданына сонрак Данил Салихов, Гафур Каюмов, Зелфэт Хаким, Аманулла, Рафис Сэлимжанов кебек талантлы яшьлэр килеп кушылды. Драматургларныи отряды тагын да кечайде.
70 еллардан башлап бугенге кеннэргэ кадэр татар драма-турглары исемлеге Туфан Миднуллин белэн башланып югтэ. Мена утыз елдан артык ул безнед татар театрын эйдэп бара. Эдэбия-тыбызга узенец кыска хикэялэре, юмореска Ііам скетчлары белан килеп кергэн эдип — бугенге кендэ кырыктан артык тулы кулэмле пьеса авторы, Станиславский исемендэге, Тукай Ьэм Ж,элил нее-мендэге премиялэр лауреаты, Россиянед йэм Татарстадныд атка-задган сэдгать эшлеклесе.
Туфад Миднуллин ижаты мода кадэр ни дэрэжэдэ ейрэнел-гэн сод? Драматургныд матбугагта басылган йам театр сэхнэлэ-ренда куелган hap пьесасы теге яки бу дэрэжэдэ тэнкыйтьчелэр, эдэбият йэм театр белгечлэре тарафыннан бэялэнеп килеэ да, нигездэ, алар тулы бер системаны тэшкил итмилэр, шулай ук бу

Хэбэрдарлык, ачыктан-ачык сейлэу башта куплэргэ яшен суккандай тээсир итте. Уткан юлларга борылып карап, бэя биру, а алдагыларын ачыклау чоры башлана. Куплэр каушап кала: ни эшлэргэ? ничек эшлэргэ? Администраторлык итугэ, боеруга кунек-кэн, башка эш стилен куз алдына да китермагэн кешелэргэ яцача эшлергэ ейрэнергэ, яцача яшэргэ кирэк була. Шундыйларныд житэкче оешмалар арасында булуын Туфан Миднуллин дерес тотып ала. «Уткан еллар, кеткэн юллар» драмасында райкомньщ беренче секретаре Рашит Тимергазин - шуларныд берсе.
Узгэрешлэр чоры башлангач, ул буталып-югалып кала. Ждтэкчелек иту принципларын тамырдан узгэртергэ кирэк, а кицэш бируче куренми, ян;а ориентирлар юк. Тимергазин уйлана, борчыла, баргэланэ. Шушы икелэнулэре, уйланулары аны горле катлау вэкиллэре белэн кицэшугэ этэре. Аларньщ берсе - гомере буе заманында колхоз председателе булып эшлэгэн этисе Идрис карт. Ул безнен алга югарыдан бирелгэн урынсыз приказларга буйсынмаучы, йэр мэсьэлэне йорэге кушканча чишкэн патриот рухлы, тэвэккэл житэкче булып килеп баса. Энэ шул туры сузле, уз фикере булуы аркасында ада шактый кыенга туры килген, карт партбилетыннан да колак каккан. Лакин Идрис бервакытта да узенэ хыянэт итмэгэн, уткан тормышына карап укену хисе кичерми: «Аныц каравы, буген авыл урамыннан туш киереп узам. Берэу да фэлэн вакытта фэлэн эшлэгэн иде дип, куземэ карап суз эйтми,»1 - ди ул, горурланып.
Заводта гади эшче булган абыйсы Ресимнэн да кинэш сорый Тимергазин. «Узгэртеп кору нэрсэ ул?» дигэн соравына: «Миннэн
1 Миинуллин Т Уткан еллар, кеткэн юллар. // Без китэбез, сез каласыз. - Казан: Таг. кит. нэшр., 1990. - 79 бит.