Лексическая и грамматическая синонимия глаголов в произведении "Гулистан" Саади Шерози

• Автор: Назарова, Зарина Абдухамитовна
• Шифр специальности: 10.02.22
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2009
• Место защиты: Душанбе
• Количество страниц: 159 с. : ил.

донишгохи миллии тодикистон

Дар асоси дастнавис

0 420.0 9 1 0952 “

Назарова Зарина Абдухамитовна

МУРОДИФОТИ ЛУГАВИ ВА ГРАММАТИКИИ ФЕЪЛ ДАР «ГУЛИСТОН»-И САЪДИИ ШЕРОЗИ

10.02.22-Забонхои халкхои мамолики Аврупо, Осиё, Африка, бумиёни Амрико ва Австралия барои дарёфти дарачаи илмии номзади илмхои филология

Рохбари илми: доктори илмхои филология, профессор Б. Камолиддинов

ДУШАНБЕ-2009

МУ II ДАРИ ДА

Мукаддима
Боби І Муродифот хамчун падидаи семантикии забон
§1.1. Масъалах,ои муродифоти грамматики ва омузиши ташаккулёбии он
§ 1.2. Вохидхои муродифи грамматики ва тафовути онхо аз дамдигар
§ 1.3 Тафовути семантики ва услубии вохидхои муродифоти грамматики
феъл дар «Гулистон»-и Саъдии Шерозй
§2.1 Муродифоти лугавии феъл дар «Гулистон»
§2.1.1. Муродифоти лексикаи ик,тибоси араби
§ 2.2. Муродифоти вохидхои фразеологй
§ 2.3. Муродифоти вохидхои фразеологии феълй бо вохидхои лугавй
§ 2.4. Муродифоти унсурхои калимасозии феъл дар «Гулистон»
§ 2.4.1. Пешвандхои калимасози феъл
§ 2.4.2. Муродифоти калимаю таркибсозии феъл
Боби III Муродифоти унсурхои шаклсозии феъл дар «Гулистон»
§3.1 Пешванди ме- // хаме
§3.2 Пешванди би- (бу—)
§3.3 Пасванди -й (-е)
§3.4 Муродифоти шаклхои замони ояндаи феълй дар асар
§3.5 Муродифоти шаклхои инкории феъл дар «Гулистон»
§3.6 Алокаи муродифоти морфологй бо конвергенсия ва дивергенсия
§3.7.Чанд намунаи муродифоти матни хикояхои асар
Хулоса
Руйхати адабиёти истифодашуда
МУКДЦДИМА
Феълхои забони тодикй хам аз лихози сохтори лугавию маъной ва хам аз лихози сохтори шаклию маъной грамматикй хиссаи нутк,и хеле мураккаб ва тахкидталаб ба шумор мераванд. Бесабаб нест, ки пахлухои мухталифи онхо таваддухи бисёр таддидгарони таърихи забони тодикию форсй ва забони адабии муосирро ба худ далб намудаанд. Муаллифони нахустин рисолахои илмию китобу дастурхои таълимии забони форсии дарй ё тодикй хам дар бобати сохтори шаклию семантикии феьлхо мулохизахои долиб баён кардаанд. Бо вудуди ин хама гуфтан мушкил аст, ки тамоми хусусиятхои лугавию грамматикии забонамон дар заминаи осори илмию адабии хазорсолаи форсу тодик хардониба ва амик, тахлилу тахкик шудааст. Аз хамин сабаб як данбаи хеле долиб, вале мушкили забони яке аз осори гаронбахои насри суннатии адабиёти форсу тодик -«Гулистон»-и Шайх Муслихиддин Саъдии Шерозиро мавзуи тахкикоти худ карор додем, ки он муродифоти лугавй, фразеологй, калимасозй ва грамматикии (морфологии) феъл аст.
Мушкилй дар он аст, ки забоншиносон мохияти муродифот ё хаммаъноии вохидхои забонро хануз ба кадри бояду шояд равшан накардаанд. То солхои охир тахти мафхуми муродифот (синонимия) танхо хаммаъноии вохидхои лугавй ва лугавию фразеологй дар назар дошта мешуд. Дар бобати муродифоти вохидхои лугавй аз лихози сохту таркиб дар адабиёти илмии то солхои охир як андешаи мушаххасро дарёфт кардан мушкил аст. Проблемаи муродифоти грамматикии феъл на танхо дар забони тодикй (форсй), хатто дар забони русй барин забонхои бонуфуз хам пурра омухта нашудааст.
Масъалаи муродифот, чи лугавию чи грамматикй, мохиятан дар услубхои нутк ва хусни баён ахамияти фавкулодда касб мекунад. Принсипхои мударрар намудани меъёрхои лугавию грамматикии забон,

Феъли ёвари «фармудан» дар осори гузаштагон хеле серистеъмол ва дар таркибсозй сермахрул буд. Данбаи услубии нармгуфторй дошт.
Назар фармудан // назар кардан (яъне эътибор додан), тааммул (андеша, саъю кушиш) фармудан, иттилоъ (огахд) фармудан.
Дар байт (№10) феъли таркибии макбулгар бошй ба маънои макбултар х,астй омада, ба силсилаи муродифх,ои писандидан // писанд омадан // макбул омадан // хуш омадан // ба дил хуш омадан // устувор омадан // матбуъ омадан // ихтиёр омадан дохил шуда, хусусияти хаммаъной касб намудааст. Мисоли дигар:
Зинд(а) аст номи фаррухи Нушервон ба хайр,
Г арчи басе гузашт. ки Нушервон намонд.
Хайре кун, эй фалону ганимат шумор умр
3-он пештар, ки бонг барояд, фалон намонд (81,35).
мурдан, вафот кардан;(91,832) нагузоштани чизе дар дое; намондан тамом шудан (вакт);
манъ кардан, садди рох шудан; ба маънои набудани чизе (дигар хед чиз намонд).
Феъли «намондан» сермаъно буда, дар дубайтй ба яке аз маънохояш-мурдан, вафот кардани Нушервон омадааст ва муродифи лугавй шудааст.
намонд II мурд II вафот кард Яке аз муродифхои калимаи «мурдан»-гузаштан (яъне, аз дунё гузаштан) аст. Дар байти боло низ феъли «гузаштан» мавдуд аст. Вале он ба маънои дигар- гузаштани вакт, замон омадааст ва бо «гузаштан»-и аввала, ки маънои вафот кардан дорад, хусусияти сермаъноист. Дар мавриди зерин низ ходисаи сермаъноии феъл аст.