Синтаксис сложного предложения в татарских пословицах : По трехтомному сборнику Н. Исанбета "Татар халык мэкальлэре"

• Автор: Набиуллина, Гузель Амировна
• Шифр специальности: 10.02.02
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2002
• Место защиты: Казань
• Количество страниц: 262 с.

Эчтэлек
Кереш

1 булек. Тезмэ кушма жемлэлэр рэвешендэге мэкальлэр

1.1. Тезме кушма жемлэлэрнец теп узенчэлеклэре

1.2. Мэкальлардэ тезме кушма жемлэлэр її ом аларныц структур оешу узенчэлеклэре

1.3. Теркегечсез тезмэ кушма жэмлолер белэн бирелген мэкальлэр

1.3.1. Каршы кую интонациясе ярдеменде бейлэнгэн мекальлер

1.3.1.1. Тулысынча Ьэм кискен каршы кую менэсебетендеге тезелмелер

1.3.1.2. Чагыштырып каршы кую менесебэтендеге тезелмэлер

1.3.1.3. Эш-гамеллэрне раслау Ьэм инкяр итеп каршы

кую бэйленешендэге тезелмэлер

1.3.1.4. Градациягэ корылган каршы кую менесебетендэге
тезелмелер
1.3.2. Тезу интонациясе ярдеменде бейлэнгэн мэкальлэр
1.3.2.1. Янэшэ куеп чагыштыру менэсэбетендэге тезелмэлер
1.3.2.2. Тицлэшу-параллельлек менэсебетендэге тезелмелер
1.3.2.3. Вакыт менесэбэтенэ нигезлэнген тезелмэлер
1.4. Номинатив жомлелер бейлэнешенде тезелген мекальлер
1.4.1. Компонентлары атау жемлэлэргэ нигезлэнгэн тезелмелэр
1.4.2. Кузаллаулы баш килеш катнашында тезелген мекальлер
1.5. Компонентлары сорау жемлэлерге нигезлэнгэн тезмэ
кушма жемлэлэр
1.5.1. Сорау Ьэм хикея жемлэлэр бейлэнешендэ тезелген кушма жемлэлэр
1.5.2. Сорау жемлелэр бэйленешендэ тезелген кушма жемлэлэр
1.6. Теркэгечле тезме кушма жемлэлэр
1.6.1. Жфночы теркэгечлэр ярдеменде бэйленгэн тезелмелер
1.6.2. Булгэлеу теркэгечлере ярдеменде бейлэнгэн тезелмэлер
1.6.3. Каршы куючы теркэгечлэр ярдеменде бейлэнгэн тезелмэлер
1.7. Беренче булек буенча гомуми нетижэлер
2 булек. Синтетик иярченле кушма жемлэлэр рэвешендэге
мэкальлэр
2.1. Синтетик иярченле кушма жемлэлэрнец теп узенчэлеклэре
2.2. Мэкальлэрдэ синтетик тезелмэлер
2.2.1. Хэбэре шарт фигыль белэн бирелгэн иярчен жемлэлэр
2.2.2. Хэбэре кире шарт фигыль белэн бирелгэн иярчен жемлэлэр. ..
2.2.3. Хэбэре хэл фигыльлэр белэн бирелгэн иярчен жемлэлэр
2.2.3.1. Хэбэре -ганчы/-гэнче формасында килгэн иярчен жемлэлэр
2.2.3.2. Хэбэре -гач/-гэч формасында килгэн иярчен жемлэлэр
2.2.3.3. Хэбэре -ып/- еп/-п формасында килгэн иярчен жемлэлэр
2.2.3.4. Хэбэре -МЫЙ/-МИ Ьэм -мыйча/-мичэ формасында килгэн
иярчен жемлэлер
2.2.3.5. Хэбэре -а/-э формасында килгэн иярчен жемлэлэр
2.2.4. Хэбэре сыйфат фигыль белэн бирелгэн иярчен жемлэлэр
2.2.4.1. Хэбэре -ган/-гэн формасындагы сыйфат фигыль белэн бирелгэн иярчен жемлэлэр
2.2.4.2. Хэбэре -ар/-мас, -асы/-эсе формасындагы сыйфат фигыль
белэн бирелгэн иярчен жемлэлэр
2.2.5. Хэбере бар/юк хэбэрлек сузлере белен бирелгэн иярчен жемлэлэр
2.2.6. Хэбэре сыйфат Ьэм рэвеш белэн бирелгэн иярчен жемлэлэр . . .
2.2.7. Хэбэре исем фигыль белэн бирелгэн иярчен жемлэлэр
2.2.8. Хэбэре 3 зат боерык фигыльнед берлеге белэн бирелгэн
иярчен жемлэлэр
2.9. Икенче булек буенча гомуми нэтижэлэр

3 булек. Аналитик иярченле кушма жемлэлэр рэвешендэге
мэкальлэр
3.1. Аналитик иярченле кушма жемлэлэрнец теп узенчэлеклэре
3.2. Мэкальлэрдэ аналитик тезелмэлер
3.2.1. Менэсэбэтле сузлэр аша бэйленгэн аналитик жемлелэр
3.2.1.1. Парлы менесабэтле сузлэр ярдемендэ бэйленгэн
аналитик жемлелер
3.2.1.2. Ялгызак менесабэтле сузлэр ярдэмендэ бэйлэнган
аналитик жемлэлэр
3.2.2. Интонацион чаралар ярдэмендэ бэйлэнган
аналитик тезелмэлер
3.2.2.1. Сэбэп-нвтижв бейлэнешендвге аналитик жемлелер
3.2.2.2. Шарт-натижэ бэйлвнешендэге аналитик жемлелер
3.2.2.3. Аныклау Ьэм тегеллэу бэйленешендэге аналитик жемлелэр
3.2.3. Дип, диген бейлек-теркегеч сузлэре ярдеменде бейлэнген тезелмэлер
3.2.4. Ияртуче теркегечлэр ярдэмендэ бэйленгэн аналитик жемлелер .
3.2.5. вченче булек буенча гомуми нвтижелэр
4 булек. Катлаулы кушма жемлелэр формасындагы мэкальлэр
4.1. Катлаулы кушма жемлэлэрнец теп узенчэлеклэре
4.2. Мэкальлврдэ катлаулы кушма жемлелер
4.2.1. Мэкальлэрдэ куп тезмэле катлаулы кушма жемлелер
4.2.2. Катнаш кушма жемлелэр
4.2.3. Куп иярченле катлаулы кушма жемлелэр
4.3. Дуртенче булек буенча гомуми нэтижэлэр
Йомгак
Библиография
Чыганаклар

бэхетец булсын (31363); Ач тор, бурычыц булмасын (23618); Мактанма, сине кеше мактасын (31903);
2) беренче компонент билгесез утаучеле жемлэлэр белэн бирелеп, хабаре 3 зат хикея фигыльнен куплек формасында кила; икенчесенен хабаре хикая фигыльнен терле заман формалары белен белдерелэ: Ярлыны папииа иткэннэр, ямаулы кулмэк кигэн, ди (25355); Хакимнер килэлэр до китэлэр, халык мэцге кала (21673); Акылларны комиссионныйга куйганнар, Ігеркем уз акылын яцадан сатып алган, ди (31748); Тургэ мине утыртмыйлар, тубэнгэ мин утырмыйм (16686).
3) Кайбер очракларда беренче компоненты — ике составлы, икенчесе бер составлы жемлэлэр белан бирелгэн калыплар кулланыла: Баш альт, кулны селтэп качар идем, двньяда бер ялгызым гизеп булмас (21205); Алганда узем гене алдым, сатканда эти белэн дэ сатып булмый (22727); Бала тапмас хатын булмас, торырын эйт (12503); УДэберлэуче опыта, щеберлэучене онытмыйлар (26578).
4. Каршы кую монэсебэте формалашуда билгеле бер лексик-грамматик чаралар нигез булып торалар. Мэсэлан, тубэндаге мэкальлардэ икенче компоненттагы грамматик иянец 3 зат тартым курсэткече алуы нэтижэсендэ каршы кую ныгый, кискенлаше теша: Урдэк йомыркасын тавык басар, бэбкэсе суга качар (4416); Донья утэр дэ китвр, калганы безгэ щитэр (18728); Исле чэчэк взелер, болында исе калыр (7540); Тукран тэубэ итэр, тэубэсе кырын китэр (4205); Изге улэр, йвзе квлэр (32796); Луны солдат жрчцв, даны эфисэргэ кала (27702); Кара Маруся бик эшли, кара чикмэне встэн твшми (1255); Эт упкэлвр, иясе белмэс (5239); Эт талашыр, тиресе ертылмас (5166); Усак агачы шарт-порт атар, щылысы булмас (3333).
Кайбер тезелмэлэрдэ компонентларныц хабэрлэре куп...юк сузларе белен белдерелу дэ хэлиткеч роль уйный. Мэсэлан, Хэлемэ ачынучы куп, акча бируче юк (23174); Ахмакныц дусы куп, башына файдасы юк (31555);