Отображение политического противостояния и миротворческого процесса в книжной публицистике Таджикистана

• Автор: Махкамова, Дильором Юнусовна
• Шифр специальности: 10.01.10
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2012
• Место защиты: Душанбе
• Количество страниц: 160 с.

04201269
16.11.2

ДОНИШГСЩЇ ДАВЛАТИИ ^УРГОНТЕППА БА НОМИ НОСИРИ ХУСРАВ

Ма^камова Дилором Юнусовна

Инъикоси муковимати сиёси ва раванди сулх; дар публисистикаи китобии Тодикистон

Рисола барои дарёфти унвони илмии номзади илми филология аз руи ихтисоси 10. 01. 10-журналистика

Рох,бари илмй: доктори илмх,ои таърих, профессор И. К. Усмонов

Душанбе
Мундарича
Мукаддима
Боби І. Чихаїхои умумй ва фардии ііііьикоси муковимати сиёсй дар публисистикаи китобй
1. Та^кцци журналистии сабабуои дохилии сарзании мукрвимати cuëcü
2. Тадкрци публисистии дахолати хорициён ба вок,еах;ои
Тоцикистон
3. Муносибати муаллифони осори публитсистикаи сиёсй бо
шахсиятуои асосии мукрвимат
Боби II. Инъикоси раванди сулхсозй дар публитсистикаи сиёсии солхои 90-уми асри XX
1. Публитсистикаи китобй дар бораи кори дохилй будани
сулх; дар Тоцикистон
2 .Бозтоби мавк,еи миёнаравуо дар сулуофарй
Боби III. Махсусияти китобхои публитсистй дар бораи чанги шахрвандй ва сулхи Точикистон
1. Воцеият дар ёдномах1ои иштирокчиёни воцеах;о
2. Муайян кардани махсусияти цанги шах;рвандии Тоцикистон аз диди
муаллифони публитсистикаи китобии сиёсй
Хулоса
Руихати адабиёт ва манбаъ

Мукаддима
Му брам будани мавзуъ.
Маъмулан пас аз низоъхо, баъди расидан ба сулх ё шикает, ашхосе пайдо мешаванд, ки акидаи худро перомуни он вокеахо накд карда, муносибати худро ба он руйдодхо муайян кардан мехоханд. Онхо ин мак,сади худро тавассути мусох,ибахо,мак,олах,о,очеркх.о ва китоби ёдцоштй баён мекунанд. Хдмаи ин асархо як умумият доранд - фикри як шахеи иштирокчии вокеа ё шох,иди фаъоли вокеа будани муаллиф. Яъне муаллиф вокеахоро аз дидгохи худаш тахлил карда бахо медихад. Пас ин гуна эдод хадафи публитсистй дорад. Ба иштирокчиёни вокеа таъсир расонидан, онхоро ба харакат овардан мехохад. Дар чунин навиштахо намешавад, ки тамоми вокеа, хатто вокеахои бо факт шархёфтаро чун хадикат шинохт. Зеро хакикати онхо бо касе иртибот дорад ва ё ба мавдеи касе вобаста аст. Аммо тахкдки ин вокеахо, омузиш ва арзёбии чунин осор хело мухим буда,натанхо барои шархи вокеахо мусоидат менамояд, балки тахкики чунин эчод барои дарки хакикати публитсистй ва реалияти бадей низ мусоидат менамояд.
Нав будани мавзуъ
Вокеахои солхои навадуми идтимой-сиёсии Тодикистон мавзуи тахкики чанд мухаккикони сохаи таърих ва журналистика шудааст, ки онхо дар зер зикр шудаанд. Аммо масъалаи тахкики ин вокеа тавассути адабиёту публитсистикаи ёдцоштй кариб аз назархо дур мондааст, ки хамин чиз мавзуи тахкики самт ва мохияти нав будани мавзуъро ошкор менамояд. Дар рисолаи мо китобхои публитсистикаи сиёсй тахкик мешаванд,ки муаллифони онхо иштирокчиён ё мушохидони фаъоли вокеахо мебошанд.Онхо дида ва шунидаи худро инъикос кардаанд.Гарчи аксарияти вокеахо дар ин асархо хакикатбинона гуфта шудаанд, аммо дарки он ки ин раванд ба худи онхо низ дахл дорад,эхтимоли пинхон кардан ё ошкор накардани баъзе дузъхои вокеахо боки мемонад,ки оиро танхо дар вакти ба хам мукоиса кардани ин асархо ошкор кардан мумкин аст.Ин китобхо адабиёти бадей нестанд, публитсистикаи шахеи дуюм хам нестанд.Онхо хакикати шинохтаи як иштирокчй хастанд. Дар илмхои журналистика ва адабиёт ин гуна асархо тахкик нашудаанд.Аз ин сабаб ин мавзуъ дар омузиши журналистикаи замони муковимати сиёсй ва сулхи Тодикистон нав мебошад.
Хадди омухта шудани мавзуъ
Мо асархои публитсистии ин сохаро ба ду кием: адабиёти бевосита ба мавзуъ бахшидашуда ва адабиёти назариявй дудо намудем. Ба гурухи

кудрат наомадаанду халк эхтиромашон низ накарда, содир гардад, он гурух метавонад, ки дар давраи бисёр кутох, явне то аз холати бехудию бехушй баромадани мардум ба сари кудрат бипояд. Вале камин ки халк ба худ меояду аз асли масъала вокиф мегардад, ишонро чун тарошапорахре ба сохили номуродихр бармеандозад, ки иншооллох чунин казия дар пені аст!» (114, 76)
С. Кендаев баъдтар аз он пушаймон шудааст, ки барвакттар ба хукумати муросои миллй, ки максади нопоки бартараф кардани шахсони барояшон «хавфнок» яке-додситони думхурй ва раиси думхурро амалй карданд, сарфахм нарафтааст. У бо таассуфу дард менависад, ки «ба лухтакхокимияти пур аз дасисаву фитна бовар намуда, бемасъулиятию хунукназарй зохир намудем ва хдмин гуна чехраи тобони домеаамонро (Н. Хувайдуллоев) муфт ба боди фано дода, сад дарег хурдему мехурем» (114, 62) Илова мекунад, ки «мархалаи талхкомонаи дигари онх,о идборан ба истеъфо гуселонидани раиси думхур Р. Набиев буд.» (114, 63).
И. Усмонов низ таъсиси ин хукуматро, ки худро «мо барон вазифа мубориза набурдаем» мегуфт, дар данги бародаркуш даст доштани онро кайд намудааст. Ба акидаи муаллиф аъзоёни ин х,укумат «бебакоии он хукумат, корношоямии он, вазъиятро ислох, карда натавонистани он ва аз хама асосй, дар хунрезй ширкат карданашонро хис мекарданд.» (121, 78)
Марази махалгарой ба дилхох домеа зараровар буда, мардумро аз руи махал, кавму решахои хешутаборй дудо менамояд ва боиси ноиттифокй ва хатто зидциятхо мешавад. Дар таърихи инсоният дангхое кам нестанд, ки аз махалгароии намояндагони як миллат огоз шуда, то ба нестй овардани он халк андом ёфта бошад. Ин падидаи номатлуб ба тодикон хам хос аст. Он дар ибтидои таъсиси давлати тодикон дар аввали асри 20 реша давонда, дар даврони Шуравй боз хам бештар шуд, дар давраи намоишхову эътирозхои солхои 90-ум дар майдонхои «Шахидон»-у «Озодй» равшантар зухур кард ва ба як кувваи такондихандаи данги шахрвандй табдил ёфт. Дар охирхои солхои хаштодум, ки сиёсати давлати шуравй коста шуд, азнавсозии горбачёвй дар собик думхурихо дунбишхои озодихохй, мустакил будан, хуввияти миллии халкхои ин думхурихо авд гирифта, дар рафти таргиби тояхои омузиши таъриху фарханг, макоми давлатй гирифтани забони тодикй дар Тодикистон низ андешахои махалгарой бо максади ба даст овардани хокимият, талош барон нафъи минтака, вилоят ва шахру навохй омехта шуд.