Фирдоуси и его "Шахнаме" в Англии и Америке

• Автор: Амонова, Ширин Шодиевна
• Шифр специальности: 10.01.03
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2004
• Место защиты: Душанбе
• Количество страниц: 141 с.

ВАЗОРАТИ МАОРИФИ Ч.УМХ.УРИИ ТОЧИКИСТОН ДОНИШГОИ ДАВЛАТИИ ОМУЗГОРИИ тодикистон ба номи К-Ш.Чураев
Ба уукми дастнавис АМОНОВАШИРИНШОДИЕВНА ФИРДАВСЙ ВА "ШОХДОМА" - И У ДАР АНГЛИЯ ВА АМРИКО

10.01.03 - Адабиети халкщои мамолики хоричй РИСОЛА

барои дарефти унвони илмии номзади гиищои филологи

Рохбари илмй: доктори илщои филологи,

профессор МУХТОРОВ ШОКИР

ДУШАНБЕ-2004

Мукаддима
МУНДАРИЧД

Боби аввал
Рузгор ва осори Фирдавсй аз нигохи донишмандони англису амрикой Фасли аввал. Муаррифони нахустини Хаким Фирдавсй
дар Англия ва Амрико
Фасли дуввум. Рузгор ва осори Хаким Фирдавсй аз нигохи
донишмандони англису амрикой
Боби дуввум
Тарчумахои англисии “Шохнома”
Фасли аввал
Таърихчаи' нахустин тарчумахои англисии “Шохнома” ( нимаи дуввуми
садаи 18 ва ибтидои садаи 19)
Фасли дуввум.
Нигох,е ба тарчумахои баъдина ( нимаи дуввуми садаи 19 ва аввали садаи 20)
Фасли саввум.
Дар бораи тарчумахои муосир (аз ибтидои садаи 20 то имруз)
Фасли чорум
Таъсири “Шохнома” ба адабиёти англис
Хулоса
Китобнома

МУЦАДЦИМА
Зарурат ва ахам пяти мавзуъ: Таърихи тамаддуни дахонй гувох аст, ки падидахои адабиву фархаигй бе мавдудияти заминахои созгору мусоиди идтимоиву сиёсй ва маънавй ба вудуд наомадааст. Хдмзамон бояд зикр намуд, ки падидахои адабиву фархангй новобаста аз шароитхои идтимоиву сиёсии таърихй дар заминаи анъана ва суннатхои худи такомул ва инкишоф меёбад.
Таърих гувох аст, ки хед як адабиёт бо вудуди мавдуд будани анъанаву суннатхои худи бидуни риштаи пайванд ба адабиёти халд и дигар инкишоф ва такомул наёфтааст. Аз ин ру, хаигоми омузиш ва пажухиши маводи гуногуни равобити адабй мухавдид “ба ходисахои дохилй ва берунии дараёни адабии дигар дучор меояд”(31,4).
Пажухишгари робитахои адабй, адабиётшинос Валй Самад хангоми баррасии пайвандхои адабии халди тодик бо адабиёти халдхои дигар, пеш аз хама халдхои Кдфдоз ба масъалаи мазкур равшанй андохта, навиштааст, ки “робитахои дохилй- огози хама робитахост. Таъсири газалиёти Хрфиз ба эдодиёти шоирони баъдинаи тодику форс с таъсири Фузулй ба осори шоирони озарию турк ифодакунандаи робитахои дохилй”(31,4) аст.
Нисбати робитахои берунй бошад, у таъкид мекунад, ки назар ба робитахои дохилй, робитахои берунй “маводи бештар ва пурифтихортаре медихад, зеро тавассути он ин ё он миллат ба мидёси дахон баромада, ба равиши дараёни адабиёти дахонй хиссаи муносиб мегузорад ва худ дисми таркибии он мегардад”(31,4).
Адабиётшинос Валй Самад дар рисолаи назарияви худ, ки “Пайвандхои адабй чун омили мухими инкишофи адабиёт”(Душанбе: “Ирфон”, 1976) ном дорад, ба таври мушаххас бо асноду далелхо мавдудисти чунин шаклхо ва зухуроти равобити адабиро исбот карда

дирам ва ин худ бисёр бошад, ки у марди муътазили маздаб аст ва ин байт бар эътизоли у далели кунад, ки у гуфт:
Ба бинандагон офаринандаро Набинй марапдон ту бинандаро(83,191).
Ва агар далели ин гуфтадо дуруст бошад, метавон мадрумияти
Фирдавсиро ба азлу зиндонй шудани домии у Адмади Маймандй , ки
ба санаи 412 иттифод афтодааст, марбут донист. Аммо ин фарзия низ
ба гумоии Эдуард Браун “нокушоданй”(79,193) аст, зеро Нёлдеке
издор доштааст, ки Фирдавсй тахминан дар солдои 323 ё 324 дидрй
таваллуд ёфтааст ва охирин тадрири “Шоднома” дар соли 400-и дидрй
баробар ба 1021-и мелодй андом пазируфтааст ва Фирдавсй худ дар
“Шоднома” инро хайд кардааст, ки ин данном даштод сол доштааст ва
мавзуи подоши васила низ бояд ба дамой замон марбут бошад.
Нёлдеке ошкоро нишон додааст-менависад Э.Браун,- Фирдавсй
“Шоднома”-ро солдои пеш аз он, ки ба Султон Мадмуд такдим
кунад, ба поён расонида буд, зеро дар дои дигар онро ба марде бо
номи Адмад бинни Мудаммад бинни Абубакрхони Ландонй эхдо
кардааст ва ин тадрир дар соли 389 поён ёфтааст.” Аз маълумоти
тазкирадо ва ишорадои худи Фирдавсй дар “Шоднома” пайдост, ки
пеш аз он,ки у “Шоднома”-ро ба сурати комили шодасар дароварад ва
ба Султон Мадмуд такдим намояд, нусхаи мухтасар ва кутодтаре аз он
тадия карда будааст, ки дар соли 384 поён пазируфтааст:
Сар омад кунун киссаи Яздгурд,
Ба моди Сипандормурз рузи урд.
Зи дидрат шуда сесад аз рузгор,
Чу даштоду чор аз бараш баршумор(83,193).