Идейно-художественные особенности "Саламан и Абсаль" Абдуррахмана Джами

• Автор: Ниёзов, Пулод Одинаевич
• Шифр специальности: 10.01.03
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2004
• Место защиты: Душанбе
• Количество страниц: 192 с.

де'-/о//3£$

ДУМ^УРИИ ТОДИКИСТОН

ДОНИШГО^И ДАВЛАТИИ миллии тодикистон

Бо ^укми дастнавис

НИЁЗОВ ПУЛОД ОДИНАЕВИЧ

ХУСУСШГЩОИ РОЯВЙ ВА БАДЕИИ «САЛОМОН ВА АБСОЛ» -И АБДУРРАХМОНИ ДОМИ

Ихтисос: 10.01.03 - Адабиёти халдх,ои мамолики хоридй (адабиёти тодик).

РИСОЛА

барон дарёфти дарадаи илмии номзади илщои филологй

Ро^бари илмй:

доктори илм^ои филология,

профессор Худой Шарипов
ДУШАНБЕ
МУНДАРИЧА
Му^аддима
БОБИ I. «САЛОМОН ВА АБСОЛ» ВА АНЪАНАИ ОН ТО ДОМИ.
1. Маъхаздои юнонии «Саломон ва Абсол»
2. Тарчумаи «Саломон ва Абсол» ба забони арабй
3. «Саломон ва Абсол» - и Ибни Сино
4. Сужети тардумаи арабии }^унайн ибни Ис^ор ва такмили Домй ба он БОБИ И. МАЗМУН ВА ОБРАЗНОЙ «САЛОМОН ВА АБСОЛ»
1. «Дафт авранг» - и Домй ва анъанаи достонсарой дар асри XV.
^ 2. Сохтори «Саломон ва Абсол»
3. Мазмуни асар
4. Ма^сади навиштани достон ва гояи он
5. Образной асар
БОБИ III. БАДЕИЁТИ «САЛОМОН ВА АБСОЛ»
1. Забои ва услуби асар
2. Восшщои тасвири бадей
Хулоса
,Ж' Фезфисга адабиёт

МУ^АДДИМА
Нуриддин Абдурадмони Домй шоир, ориф ва мутафаккири тавонои асри XV бо здодиети бою рангини худ на тандо дар раванди инкишофи адабиёт ва афкори адабии замови худ диссаи арзанда гузоштааст, балки дар дараени минбаъдаи тадаввули адабиёти форсу тодик ва халддои Шарк; низ таъсири бузург дорад. Доми нахустин шоире дар таърихи адабиёти форсу тодик мебошад, ки дар анъанаи Хамсанависй тозагй ворид карда, теъдоди маснавидои онро ба дафт адад расонид ва ин ибтикори у аз тарафи муосирон ва мутааххирони вай дар асрдои минбаъда мавриди пайравй дарор гирифт.
Бояд гуфт, ки донишмандон ва мудаддидони Русия, Эрон, Афгонистон, Тодикистон ва кишвардои дигари Рарбу Шарк; дар таддиди рузгор ва осори ин шоири тавоно ва орифи бедамто займати зиёде кашидаанд ва осори арзишманди илмй дар бораи рузгору осори вай ба андом расонидааид.
Бо вудуди ин дар таддиди рузгор ва осори Доми садми донишманди тодик А. Афсадзод ва мудаддиди зронй Алиасгари Дикмат хеле бузург аст. Дар осори А. Афсадзод «Рузгор ва осори Абдурадмони Домй» /51/, «Домй-адиб ва мутафаккир»/53/, «Тадаввули афкори Абдурадмони Домй» /52/ва соири ондо масьаладои мурими марбут ба замон, дараёни зиндагй, роди эдодй ва осори илмиву адабии Домй маълумоти арзишманд дода шудааст. Та ддидоти донишманди зронй Алиасгари Дикмат низ рисолаи монографії дар бораи даёт ва эдодиёти Абдурадмони Домй буда, комилан ба таддиди шарди рузгору осори шоир бахшида шудааст.
Дуруст аст, ки дар бораи баъзе дузъиёти зиндагй ва таддиди маснавидои алодидаи «Дафт авранг» - и Домй низ осору мадоладои назарраси илмй ба вудуд омадаанд. Аз думла, дар таълифоти Бертельс Е.Э. /64/, Брагинский И.С. /167/, Мирзоев А. /98/Сатторов A. /120/, Зудуриддинов A. /82/, Мубаллиг М. /100/, Айнй К./37/, ^одизода Р. /130/ ва дигарон дар бораи дузъиёти зиндагй
Бозгашти Саломон ба суи падар киноя аз дарёфти нафси нотиса аст ба ф, мадоми шомихи камоли маънавй ва нишонаи пушаймонй аз ба^ри гирифтани
лаззоти зудгузари моддйст, ки ботил ва дигаргун шудааст ва афкандани Саломону Абсол худро ба дарё баёни далокат ва нестии он ду аст, чи бадан то таба, шудаи андак - андак аз неруи дисмонй ва кувои моддй тадридан ба суи нести мегирояд.
Ра^оии Саломон аз март ва нести низ киноя аз бадои нафси мударрад аст баъд аз фаной аз бадан ва ого,%иву ошноии Саломон ба Зухра киноя аз сурур ва шодмонии нафс ба камолоти адлист ва нишастани Саломон бар тахти подшо^й киноя аз расидани нафси нотиса ба охирин мартабаи камоли инсонист ва сохтани ду харам, ки бо гузашти рузгор пойдору бархурдор аст, киноя аз сурат ва моддаи дисм аст»/119,110-113/.
Абдура^мони ^омй бошад, баъди таъкиди он ки достони у саропо рамз ва кашфи асрори з^оли орифон аст, худ дар бораи кадом рамзро ифода кардани подшоху даким, Саломону Абсол ва дузъиёти дигари во^еоти асар савол^о мстузорад ва дар давоби онз^о мсгуяд:
Шархи уро як ба як аз ман шунав,
Пой то cap туш бошу х,уш шав.
Соней бечун чу олам офарид,
Ак;ли аввалро мудаддам офарид
Коргар чун уст дар гетй тамом,
А к; л и фаъъолаш аз он карданд ном.
Уст дар олам муфизи хайру шар,
Уст дар гетй кафили нафъу зар
У шахи фармондех, асту дигарон,
Зери фармони вай аз фармонбарон.
Чун ба наъти шохи у оростаст,