"Джамхарат аль-амсаль" Абу Хилаля аль-Аскари и его литературно-художественные особенности

• Автор: Максудов, Умед Олимович
• Шифр специальности: 10.01.03
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2012
• Место защиты: Душанбе
• Количество страниц: 158 с.

ВАЗОРАТИ МАОРИФИ ДУМХ.УРИИ тодикистон ДОНИШГОХ.И ДАВЛАТИИ ХУДАНД БА НОМИ АКАДЕМИК

Б. РАФУРОВ КАФЕДРАИ ФИЛОЛОГИЯИ АРАБ

Ба хукми дастнавис

МАК.СУДОВ УМЕД ОЛИМОВИЧ

«ДАМХ,АР АТУ-Л-АМСОЛ»-и АБУХ.ИЛОЛ АЛ-АСКАРЙ ВА ХУСУСИЯТХ.ОИ АДАБЙ-БАДЕИИ ОН

РИСОЛА
барон дарёфти дарадаи нлмии номзади илм^ои филология аз руи ихтисоси - 10. 01.03 -Адабиёти халкдои кишвар^ои хоридй (адабиёти араб ва адабиёти форсу тодик)

РОХ.БАРИ ИЛМЙ: ДОКТОРИ ИЛМХ.ОИ ФИЛОЛОГИЯ, ПРОФЕССОР БАФФОРОВА У.А.

ДУШАНБЕ-2
Му н дарила
МУКДДЦИМА
БОБИ І. А^ВОЛ ВА ОСОРИ АБУХИЛОЛ АЛ-АСКАРЙ
1.1. Мухтасари зиндагинома
1.2. Осори илмй-адабй
БОБИ II. АБУХИЛОЛ АЛ-АСКАРЙ ВА АНЪАНАИ
ТАЪЛИФИ ФАРХАНГХОИ АМСОЛУ ХИКАМ ДАР АДАБИЁТИ АРАБ ВА ФОРСУ ТОДИК
11.1. Гирдоварии фархангхои амсол ва хикам то
давраи Абухилол ал-Аскарй
11.2. Ахамияти «Дамхарату-л-амсол» дар тахаввули минбаъдаи фархангхои амсол ва хиками арабй
(то карни XIV)
П.З. Таъсири «Дамхарату-л-амсол» дар тадвини
фархангхои зарбулмасал ва маколи форсу тодик
БОБИ III ХУСУСИЯТХОИ АДАБЙ ВА БАДЕИИ
«ДАМХ,АРАТУ-Л-АМСОЛ»-И АБУХИЛОЛ АЛ-АСКАРЙ
,ПІ.1. Сохтор ва мухтавои «Дамхарату-л-амсол»-и
Абухилол ал-Аскарй
111.2. Забон ва шеваи баён
111.3. Санъатхои бадей
Щ.4. Истифодаи оёту аходис, ашъори арабй ва
киссаву ривоёт
ХУЛОСА
ЗАМИМА
КИТОБНОМА

МУКАДЦИМА
Ахдмият ва зарурати тахкики мавзуъ. Хднуз аз замонхои кадим зухур ва тахаввули адабиёти дахонй ва китобй дар дарозои хастии хеш дар робита ва пайвандхои фархангиву адабй мархилай тулонй ва мухталифи такомулро сипарй намуда, дар пешрафту гановати хамдигар таъсир расонидаанд. Ин робита ва пайванди фархангиву адабиро метавон дар зарбулмасалу маколхои дахонй ва китобй мушохида кард.
Зарбулмасал ва маколхо яке аз жанрхои маъмули фолклор ба хисоб рафта, аз боигарии маънавии хар кавму миллат махсуб мешавад. Зарбулмасал ва маколхо дорой ахамияти таърихй, илмй-бадей ва тарбиявй буда, дар инкишофи фарханг ва адабиёти бадей накши мухим мебозанд.
Аз кадим фолклори халкй дар пешрафт ва инкишофи адабиёти бадей заминахои назаррас гузоштааст. Дар мисоли он метавон аз таъсири муштараки фарханг ва адаби халкхои Арабу Адам ёдовар шуд. Равобити фархангиву адабии ин халкхо таърихи тулонй дошта, хануз аз давраи хукумати Хдхоманишиён реша пайдо кардааст ва марокизи тамадцуни арабй аз кабили Хдідоз, Хдоа, Яман, Бахрайн зери таъсири сиёсат ва фархангу адаби тамадцуни ориёй карор доштааст. Ин робитаи фархангиву адабй дар давраи Сосониён низ идома ёфта, ходисаи дар давраи хукмронии Нуъмон ибни Мунзир (400-418) бори нахуст шеъри арабй гуфтани Бахроми Гури сосонй, индунин муносибати адибони давраи дохилй аз кабили Аъшо ибни Кдйс ва Нобига аз-Зубёнй бо дарбори Хусрави Парвиз исботи ин навъ пайвандхои адабй мебошад.
Ин пайвандхои фархангй ва адабй дар давраи интишори дини ислом ва ба вудуд омадани хилофати араб низ идома ёфта, хусусан дар ахди Аббосиён тахаввул ва такомули он сурати дигар гирифтааст.

назараш комилтарин асар аст, аз кавли Ибни Давзй чанд нафарро, ки муаллифи ин навъ осоранд, ёдовар шудааст, масалан: Икрима ва Мукотил. Зухури номи ин ду тан дар миёни муаллифони «Вучух» нишони он аст, ки чаро Хрчй Халифа илми вучух, ва назоирро чузъе аз илми тафсир хондааст (8, 201). Дар «ал-Вучух ва-н-назоир» Абухилол нахуст калимае аз оёти куръонй меорад, баъдан онро шарх медихад. Сипас, маонии мухталифи он вожаро дар Куръон ишора намуда, чун «Вучухи калима» мавриди баррасй ва тафсир карор медихад. Козим Аскарй нусхае аз ин асарро дар китобхонаи марказии Донишгохи Техрон дарёфта, дар поённомаи доктории хеш мавриди баррасй карор додааст.
Асари мазкур аз суи мухаккщ Мухаммад Усмон соли 2007 ба табъ расидааст. Фузун бар ин, ба кушиши Козим Аскарй дар донишкадаи ал-Хдёт ва маорифи исломй соли 1956 нашр гардидааст.
Бахши дигари мероси Абухилол ал-Аскарй осори номатбуи уст, ки ба таври мухтасар муаррифй менамоем:
1. «Ман ихтакама мина-л-хулафои ила-л-кузот». Ба хайси рисола пазируфта шуда, мувофики иттилои Дорч К,анозеъ (163, 66-67) ва Карл Броккелман (167, 253-254) андозаи сухуфаш ба 12x30 см баробар аст ва дар китобхонаи Сулаймони Истанбул тахти раками №433:2 махфуз будани онро Ошир Афандй иттиллоъ додааст. Дорч Канозеъ кайд мекунад, ки китоби мазкур дар холати фарсуда карор дорад (165, 62-63). Китоби мазкур мавриди зикри Сафадй дар «ал-Вофй би-л-вафоёт (44, 51)» ва Х,одй Халифа дар «Кашфу-з-зунун» карор гирифтааст.
2. «Наводиру-л-чамъ» ё «ан-Наводиру фи-л-арабия». Асар перомуни улуми лугавй ва адабии араб маълумот медихад. Карл Броккелман (167, 253-254) ба мавчудии нусхаи он дар китобхонаи Искуриёл тахти №753 ишора кардааст. Аммо мувофики маълумоти «Муъчаму-л-удабо»-и Ёкути Хдмавй дар интисоби он ба Абухилол ал-Аскарй чои тардид аст (165, 68-70).