Бади' Аз-Заман Ал-Хамадани и его роль в эволюции арабоязычной персидско-таджикской литературы второй половины X – нач. XI века

• Автор: Рашидова, Дилафруз Абдукаюмовна
• Шифр специальности: 10.01.03
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2012
• Место защиты: Худжанд
• Количество страниц: 176 с.

ВАЗОРАТИ МАОРИФИ ЧУМХ.УРИИ тодикистон ДОНИШГОХ.И ДАВЛАТИИ ХУДАНД БА НОМИ академик Б. БАФУРОВ ______________КАФЕДРАИ ФИЛОЛОГИЯИ АРАБ

Ба укми дастнавис

РАШИДОВА ДИЛАФРУЗ АБДУКДЮМОВНА

БАДЕЪУЗЗАМОНИ ХДМАДОНЙ ВА МАК.ОМИ У ДАР ТАХДВВУЛИ

АДАБИЁТИ АРАБИЗАБОНИ ФОРСУ ГОДИКИ НИМАИ ДУВУМИ АСРИ X ВА АВВАЛИ АСРИ XI

Ихтисоси 10.01.03 - Адабиёти халддои мамолики хоридй (адабиёти форсу тодик)

Рисола барои дарёфти дарадаи илмии номзади илмдои филология

Родбари илмй: доктори илмдои филолога, профессор Н.Ш. Зодидов

Худанд-2
МУНДАРИДА
МУКДЦЦИМА
БОБИ І. РУЗГОР ВА ОСОРИ БАДЕЪУЗЗАМОНИ ХДМА-ДОНЙ
§1 ІНАРХ.И МУХТАСАРИ РУЗГОР ВА ОСОРИ
БАДЕЪУЗЗАМОНИ ХДМАДОНЙ
§2 АШЪОРИ БАДЕЪУЗЗАМОН ВА ВИЖАГИХ.ОИ МАВЗУИВУ Х.УНАРИИ ОН
БАРРАСИИ МАВЗУЬ ВА САБКИ ТАЪЛИФИ §3 РАСОИЛИ БАДЕЪУЗЗАМОНИ ХДМАДОНЙ
БОБИ II ВИЖАГИХ.ОИ МАК.ОМОТИ БАДЕЪУЗЗАМОНИ ХДМАДОНЙ ВА ТАЪСИРИ ОН ДАР РИВОДИ МАК.ОМАНАВИСИИ АРАБИЗАБОН ВА ФОРСУ ТОДИК
§1 БАДЕЪУЗЗАМОНИ ХДМАДОНЙ ПОЯГУЗОРИ
ЖАНРИ МАК.ОМАНИГОРЙ §2 СОХТОР, МУХ.ТАВО ВА ШЕВАИ НИГОРИШИ
МАК.ОМОТИ БАДЕЪУЗЗАМОНИ ХДМАДОНЙ §3 БАДЕИЁТИ МАК.ОМОТИ БАДЕЪУЗЗАМОНИ ХДМАДОНЙ §4 ТАЪСИРИ МАК.ОМОТИ БАДЕЪУЗЗАМОНИ
ХДМАДОНЙ БА РИВОДИ МАК.ОМАНАВИСИИ АРАБИЗАБОН ВА ФОРСУ ТОК.ИК
ХУЛОСА
ФЕХ.РИСТИ САРЧАШМАХ,0 ВА АДАБИЁТИ ИЛМИИ ИСТИФОДАШУДА

Ба номи он, ки хасти ном аз ÿ ёфт МУЦАДЦИМА
Бадеъуззамони Хамадонй дар таърихи адабиёти арабизабони форсу тодик, ба унвони яке аз нависандагони сохибибтикор эътироф гардидааст, ки рушду такомули яке аз анвои мутадовили насри араби ва форсй -макрма ба номи у пайванд мегирад. Дар канори ин, хунари нависандагии у дар айёми худ ба хадце шинохта шуд, ки куняй ифтихории «Бадеъуззамон», явне «шигифтовари замон» ба номаш илхок гардида, осори мансури вай чи аз назари мазмуну мухтаво ва чй аз диди хунари нигорандагй ин макоми шоёнро барояш дар миёни ахли адаби давр насиб гардониданд. Вадхи дигари мансубияти ин кунят ба ин нависандаи сохибназар кашфи фазилатхри гайриоддй дар ни ход и у аз дониби хамасронаш будааст, ки аз чумлаи он бадохатан сурудани ашъор дар хар мавзуъ ё матлаби пешниходшуда ва аз бар кардани хар гуна ашъор ба як бор мутолиа намудан махсуб меёбад, ки Саолибй дар «Ятимат-уд-дахр» ба сарохат ба ин нукот тазаккур додааст (35, 293).
Дар каламрави адабиёти арабизабон руи кор омадани «Макомот»-и Хамадонй дар назари аввал номи нависандаи онро хамчун мухтареи ин навъи адабй муаррифй намуд ва аз суй дигар зухури ин навъи ба истилох тоза дар он айём боис гардид, ки минбаъд нависандагон равиши кори уро на танхо дар адабиёти арабизабон, балки дар адабиёти форсу точик низ идома диханд. Намунаи бардастаи макрмаи дигари арабй, ки дар таклид аз шеваи кори Хамадонй руи кор омад, Макомоти Х,арирй аст. Баъдтар К,озй Хамидуддини Балхй нахустин макрмаро дар забони форсй ба халам овард, ки имруз бо номи «Махомоти Хам иди» маъруфият дорад ва хамингуна як дараёни махоманависй дар адабиёти арабизабон ва форсу тодик риводи тамом касб кард, ки он ба номи мубтакири он Бадеъуззамони Хамадонй пайванди мухкам мегирад.
Баробари ин ибтикорот, Бадеъуззамони ХамаДонй бо он карихаи зотии шигифтоваре, ки сохиб буд, дар сурудани ашъори ноби арабй махорати шоёне аз худ зохир намудааст. Мавзуъ ва мундаридаи ашъори у

фози устувор ва садъхои дакик, гариб ва зариф аз хусусиёти сабки адабии Бадеъуззамон аст ва у дар ин замина хатто дар шеъраш низ дар мук,оиса бо насраш кутохй накардааст. Шеъри у аз лихози алфоз устувортарин ва хам аз лихози маънй ва мафхум комилтарин ва ширинтарин шеър ба хисоб ме-равад» (200, 12).
Худи Бадеъуззамони Х,амадонй ба авлавияти шеъраш нисбат ба насри хеш к,оил аст ва хамин дихат аст, ки Алиризо Заковатй ин назари Бадеъуз-замонро дар китоби худ хамчун санад ба эътирофи мак;оми шоирии вай меоварад. Ба андешаи Бадеъуззамон котиби балит касеро медонад, ки «назмаш аз наср кутох наояд ва нописандии шеъраш аз равнакд калом накохад» (200, 11).
Шеърхои мадхиявии Бадеъуззамони Х,амадонй асосан дар ситоиши Со хиб ибни Аббод, Абудаъфар ва Абунасри Миколй, Замон ибни Фа-ритун ва Абуалии Симдур суруда шудаанд. Албатта, тавсифи фазилатхои намояндагони Оли Микол бесабаб набуд, зеро ин хонадон дар риводи адабиёти арабизабон ва пуштибонии адибони давр хидмагхои шоёне ба сомон расонидаанд. Махз бо гамхории бевоситаи чанд тан аз намояндагони ин хонадон нависандагони бешумори давр ба таълифоти гаронмояе даст ёфтаанд. Аз думла, нависандаи пуркори ин рузгор Саолибии Нишопурй чанд китоби худро ба Абулфазли Миколй бахшидааст. Бадеъуззамон гохо дар мадхи Султон Махмуд ва Халаф ибни Ахмад ва дигар амирон шеър гуфтааст, ки аслан бо мамдухони каблии вай ихтилоф ва хатто душманй доштанд.
Аз ин бахс метавон натида гирифт, ки ашъори мадхии Бадеъуззамон холй аз самимият ва бештар маснуъ ба назар мерасанд. Харчанд мо вудуди санъатхои бадеиро дун воситаи ташаккули данбахои хунарии шеър ба му-шохида мегирем, аммо мутолиаи ашъор маълум месозад, ки онхо бештар сохта ва дур аз зехн ба мушохида мерасад. Аз думла, ба як китъаи Бадеъуззамон таваддух менамоем, ки дар мадхи Абуалии Симдур бахшида шуда-аст. Харчанд онро Саолибй дар «Ятимат-уд-дахр» ашъори адиб ва ши-