Современная башкирская драматургия : Природа конфликта и многообразие жанровых форм

• Автор: Ахмадиев, Риф Бариевич
• Шифр специальности: 10.01.02
• Научная степень: Докторская
• Год защиты: 2003
• Место защиты: Уфа
• Количество страниц: 380 с.

БАШКОРТ ДЭУЛЭТ УНИВЕРСИТЕТЫ Эхмэзиев Риф Барый улы
Хэзерге башжорт драматургияЬы (конфликт тэбитэте Иэм жанр формаларынын, терпел его)
Специальность: 10.01.02 - РФ хальгктары ауюиэте
(баштсорт э?эбиэте)
Филология фэндоре докторы гилми дэражайенэ языльан диссертация
Бил ми консультанты: Башкортостан РеспубликаЬынын, аттсазанран фэн эшмэкаре, Баштсортостан фэндэр академияЬы академигы, филология фэндэре докторы, профессор Б.Б.Хесэйенов

бфе-2003
ЙекмэткеЬе
Инеш
Беренсе булек. Драматик конфликт Ьэм тарихи теманы сагылдырыу
мемкинлектвре
1.1. ЖаЬарманлы-к драматизмы Ьэм героик драма
1.2. Жанр традициялары Ьэм социаль- сэйэси драма
1.3. Социаль-эхлажи драма
Икенсе булек. Конфликт узенсэлеге Ьэм жанр формаларынын, терлелего
2.1. Драманын, жанр формалары
2.2. Комедияньщ жанр формалары
2.3. Трагедиянын, жанр формалары
©Сенсе булек. Конфликт Ьэм характер. Типиклаштырыу ысулдары
3.1. Стилдэр терлелего Ьэм жанрзын, яды Ьызаттары
3.2. Форма Ьэм йекмэтке синтезы. Жанр-ара куренештэр
3.3. Трагикомедия
Дуртенсе булек. Конфликт Ьэм драматик хэрэкэт
4.1. Ва'кигалар тезмэЬенэ нигезлэнгэн хэрэкэт
4.2. Композицион сараларга жоролгаи хэрэкэт
Йомгажлау
Библиографик исемлек

Инеш
Башжорт драматургияЬы Momfhot урешенец hap этабында * халжыбыззыд рухи кезгеЬе булды, эзэбиэтебеззед ижад йезен билдэлане.
Ул республика театрзарыныд милли репертуарын булдырзы, поэтик юьарылыжжа, кин. дейемлэштереугэ Ьэлэтле булган эрэрзэре менэн башжорт Ьуз сэнгэтен ил, донья кимэленэ алып сыжты.
Был удайзан М.Кэрим драматургияЬы оло эЬэмиэткэ эйэ. Уныд эрэрзэре аша терле быуын тамашасыЬы халжыбыззыд тарихын Ьам бегенгеЬен, милли характерын, милли менталитетын андау момкинлегенэ эйэ булды. Языусыныд "Ташлама утты, Прометей!" трагедияЬыныд ("Озон-озаж бала сатс" повесы менэн берлектэ) Ленин премияЬына лайьгк булыуы языусы ижадына, ул хезмэт иткэн эзэбиэткэ мэртэбэле баЬа булды.
Бегенго башжорт драматургияЬы эзлэнеузэр, табыштар юлында. У Fa конфликттар уткерлеге, жанрзар сагыулыьы, формалар терлелеге хас. Хэзер куп миллэтле тамашасыны башжорт эзиптэренед ер яды пьесалары <Г менэн таныштырыу урындагы премьералар, гастроль спектаклдэре менэн
сиклэнмэй. Эрэрзэрзед кэрэклеЬен башжа театрзар уззэре Ьайлап ала, сэхнэлэштерэ Ьэм тамашасылар, белгестэр игтибарына тэждим итэ. Уларзыд 6oF3e берэуЬе ('Ун есенсе председатель") сэхнэгэ сыгарьишас, дискуссия cbiFaHaFbma эуерелде, икенсеЬе ("Кызыл паша") халыж-ара фес-тивалдэрзэ -катнашыу хожуьын яулап алды, есенсеЬв ("Бибинур, ah, Биби-нур!") Рэсэйзец ид югары дэулэт наградаЬыда лайьгк булды. Башжалары, шул ирэптэн йэшерэк быуын драматургтары ижад иткэн пьесалар курше республикалар Ьэм влкэлэр театрзарыныд репертуарында урын алды. Бындай драматургия Ьэр яжлап хуплауьа Ьэм ейрэнеугэ лайыжлы.
Башжорт драматургияЬын вйрэнеу эзэбиэт рилемендэге теп пробле-маларзыд береЬе, Ьэм ул Ьэр саж тикшеренеуселэрзед игтибар узэгендэ. Сэхнэ эзэбиэтенед Ьэм уныд жанрзарыныд барлыжжа килеу Ьэм уреу юл--» дарын (19;21;27;71;96;122),' поэтикаЬын (25;2б;180), куренекле Ьуз
1 Эзэбиэт исемлеге хезмэттен, азарында килтерелэ. Текста йэйэ эсендэ китаптын. йэ мэтолэнен. рэт Ианы, втер аша биттэр Ианы, нектэле втер аша артабанры йылтапмалар курйэтелгэи.

Сабир Марданов у? улеменед ажланган акт булыуын белей эш итз. ЭзерлекЬез атакаьа кутэрелгэн полктыд жыйралып бетеуе менэн ризалаша алмай. "ТСорбандарзы куделем кутэралмай..."- ти ул полк командиры менэн бэхэслэшеп. Атакага ебэрйен есен таныш майор алдында кире жажжыйыз аргумент килтерэ: "ТСотжарырга тейеш бер улем мен, гумерзе".
Сабир Марданов, заданиейын утэмэйенсэ, журжып, кире боролгаи Касимов урынына беззец гэскэрзэрзед юлын киркэд дошман дзотын тар-мар иткэндэ Иэлэк була. Шулай итеп, персонаждарзан максималь физик йэм психологик кесергэнеш талап иткэн жаЬарманлыж менэн журжажлыж арабындады конфликт героик планда хэл ителэ.
Н.Асанбаевтыд "Алтын бишек" драмаЬында узэктэ Тыуган ил образы тора. ТСотлобикэ илен "Алтын бишек" тип атай. Олэсэйенед был феке-ренэ Азамат та, башжалар за жушыла. Персонаждарзын, атайсалга жарата булган илаЬи менэсэбэтен, патриотик тойголарын драматург адекват са-ралар ярзамында курЬэтеп бирергэ тырышжан. Бынын, барыЬынан элек персонаждарзьщ телмэрендэ сагылганын тубэндэге миралдарза куреп була. Яды гына донья га килгэн балайын куреу шатлыкы Бэхтиэрзе шул тик-лем жанатландыра, хистэрен эйтеп биреу есон ул мемкин тиклем матуры-раж Ьуззэр табырда тырыша: "Улым, жара эле донъяга. "Кара эле, ниндэй матур ул! Э узе ниндэй зур! Яжты донья тизэр уны. Анауы, жызыл шарзы курэйедме? ТСояш ул, улым! Ьиие курер есен бер тэулек эсендэ ер шарын урап сыжжан...валлаби, улым. Э бына былары таузар! Улар бында кисэ генэ килделэр...Ьине курергэ... ТСурыжма, китмэйзэр улар. Э былары - урман. Унда ЗУР'ЗУР жарагайзар урэ. Уларзы, бин тыуабын белгэс, беген иртэн олэсэйед ултыртып жайтты, валлаби, улым. Тэпэй йерей башла эле, бин дэ жулыда киртэн тотоп, буре бугырга барырбыд. Яраймы?.."
ТСолшбикэ лэ улыныд килэсэген куз алдына килтереп, эсэлэргэ хае телэген белдерэ: "Улым, урыныд жотло булбын! Ай удобен кед уд, йыл удэбен ай уд! Олатайыд бымаж бэблеуэн, атайыддай олпат бул. Бэйгелэрзэ беренселекте ал, Ьабантуйзарза бетэ тартамалдар за бинеке булбын