Персидская поэзия XX века : Эволюция содержания и формы

• Автор: Сафаров, Умарходжа Рахимович
• Шифр специальности: 10.01.03
• Научная степень: Докторская
• Год защиты: 2006
• Место защиты: Душанбе
• Количество страниц: 366 с.

Нумкурии Годикистоп Донишгохи давлатии миллии Тодикистон
' Шеъри форси дар асри XX (тахаввули мазмун ва шакл)
Рисола барои дарёфти дарадаи илмии доктори илмхои филология ихтисоси 10.01.03 Адабиёти халкхои мамолики хоридй (Адабиёти форси)
Мушовири илмй: доктори илми филология Ходамуродов Олимдон Хдмроевид
Душанбе 2006
Мундарида

Мукаддима
Боби I. Инкилоби Машрута ва огози ахди дадид дар шеъри форси
1.1 Вазъи сиёсй- идтимоии Эрон дар ибтидои асри
XX ва болоравии афкори идтимоии эрониён
1.2 Шеъри форсй дар давраи инкилоби Машрута
1.3 Шоирони маъруф ва эдодиёти онхо
Боби II. Нимо Юшид ва тахаввули шеъри форсй
2.1 Мухтасар дар бораи Нимо ва фаъолияти эдодии у
2.2 Мушаххасоти шеъри Нимо аз дидгохи адабй
эстетикии муаллиф
2.3 Вижагихои шеъри Нимо Юшид
2.4 Таъсири Нимо дар арзёбии шеъру абзори шеърй
Боби III. Маъруфтарин давомдихандагони мактаби Нимо.
а) Ахмади Шомлу
б) Хушанг Ибтиход Соя
в) Сиёвуши Касрой
г) Махдй Ахавони Солис
Боби IV. Шеъри форсй дар ахди дадид ва даврабандии он.
(Чдраёнхои шеър бар мабнои суннат ва навоварй )
4.1 Чдраёнхои шеъри форсй дар ахди дадид
Хулоса
Руйхати адабиёт
Мукаддима
Зимни арзёбй аз даврахои дудогонаи шеъри форсй нахустин омиле, ки пажухандаро ба тааммулу андеша вомедорад, буъду густурдагии мавзуъ, касрати ахди сухан, танаввуи фунуни шеърй, вудуди равишу шевахои адабй, ороишхои адабй ва дигар вижагихои махсуси шеър аст, ки дар тули умри беш аз хазорсолаи адабиёт дар масири рушду камолаш хамрох бо тахаввулу навасонхо будааст.
Албатта, перомуни адвори шеъри форсй, дараёну мактабхои адабй, осори шоирони дар давра адабиёти тахкикй фаровон аст. Адабиёти тахкидии мавдудро метавон ба ду днем дудо намуд: Нахуст осоре, ки хамсолу хамзамони давраи мавриди назар аст ва дуввум осоре, ки дар замонхои пасин, бахусус дар аери хозир таълиф гардидааст. Тафовути замонй дар арзёбии дидгоххои мухаккикон омили дигарест, ки барон пажуханда мушкил эдод мекунад.
Мавзуи рисолаи хозир баррасии шеъри форсй дар аери XX аст. Махзи хотири ин, кдбл аз хама хотирнишон бояд намуд, ки марзгузорй дар таъини даврахо ва махсусан ахди дадиди шеъри форсй омили умдаест, ки бархурди андешмандонаро такозо мекунад. Зеро хамон гуна, ки аз навиштахои мухаккикон равшан аст, даврабандии адабиёти форсй ва аз думла назми форсй аз дониби пажухишгарони дохиливу хоридй борхо сурат гирифтааст. Аз ин руст, ки набудани назари ягона барон умури тахкикй дар ин замина душворй эдод мекунад. Барон равшан шудани масъала дар чунин маврид лозим аст аз раванду рухдодхои таърихй- идтимой кумак гирифта шаванд. Зеро тавре, ки аз тадриба бармеояд, накши падидахо ва хаводиси таърихй дар зухуру рушди такомули даврахо ва дараёнхо, сабкхои адабй, фунуни шеърй нихоят муассир аст.
Эрон пас аз салтанати хонадони сафавй андариб карору сукунро фаромуш карда буд. Пас аз вожгун гаштани ин сулола кишвар то исгикрори комили хонадони кодор гиребонгири дангу дидолхои пайдарпай ва ноамнй буд. Бар асари ин хаводиси нохушоянд Эрон
фавдулодца дошт. Гап дар сари он аст, ки аз огози салтанати конор бар асари муносибати кишвархо забони фаронсавй дар Эрон густаришу ривоч, ёфт ва тавассути он мардум бо фархднгу адабиёти Еарб ошно гардиданд [204].
Равшан аст, ки даврони Машрута аз хдр нигох, аз дониби мухаддидону пажухишгарони дохиливу хоридй ба таври мустадиму гайримустадим таджик, шудааст. Бисёр навиштадои онхо мушобех ё такрори якдигаранд. Гузашта аз ин аглаб натичддо ва мулодизот данбаи умумй доранд, вале миёни онхо бояд ба мудаддиди ардманд Мухаммад Худудй ишора намуд. Ёдшуда солхои муттамодй пиромуни адабиёти муосири Эрон пажудиш намуда, осори арзишманди илмй таълиф намудааст. Мусаллам аст, ки дар миёни адвори адабиёт давраи Машрута низ мавриди таваддухи у буда. Аз дидгохи у ба содир гаштани фармони Машрутият авзои мухити идтимой тагйир хурд ва ин дигаргуниву тагйир танхо ба мундаридаву мудтаво асар кард. Дигар тарсиму тавсифи мавзуоти руз, бо мафхумхову истилохоти осори пешиниён гайри имкон буд. Ин буд, ки шоироон саъй мекарданд сурудахояшон дархури руз бошад. Хдрчанд долабдои шеъри ба тагйири добили мулохизае дучор нашудаанд, вале дар шеваи баён, забони хос як «ман»-и идтимой дараён гирифт» [152, 385].
Шамси Касмой, Абулкосим Лохутй, Яхёи Давлатободй, Мирзодаи Ишдй аз нахустин шоироне буданд, ки дар осори худ ба вазни шеър, данбаи гуфтугуй дар шеър, таваддухи дигаргуна доштанд.
Гуруди дигаре аз шоирон мисли Адибулмамолик Фарохонй ба дои касидахои мадхиву ситоишй, дасидахои сиёсй сароиданд. Бузургтарин дасидасарои даврони Машрутият Маликушшуаро Бахор вориди сиёсат гашт ва дасидадои дархури замон навишт, вале ин шуру шааф ва инхирофравихо аводиби нохушоянде хам дошт. Зеро ба навиштаи Мухаммад Худудй «Ба ин тартиб буд, ки андак-андак луготу истилохоти мухталифи даврони Машрутият, ки ба идтизои шароити хоси замон, забони сиёсй-идорй ва идтимоии он руз шуда буд, дар шеър рох ёфт