+
Действующая цена700 499 руб.
Товаров:1
На сумму:бесплатно

Электронная библиотека диссертаций

Доставка любой диссертации в формате PDF и WORD за 499 руб. на e-mail - 20 мин. 800 000 наименований диссертаций и авторефератов. Все авторефераты диссертаций - БЕСПЛАТНО

Расширенный поиск

Изустная литература в системе башкирской словесности

  • Автор:

    Идельбаев, Мирас Хамзович

  • Шифр специальности:

    10.01.02

  • Научная степень:

    Докторская

  • Год защиты:

    2001

  • Место защиты:

    Уфа

  • Количество страниц:

    408 с.

  • Стоимость:

    700 р.

    499 руб.

до окончания действия скидки
00
00
00
00
+
Наш сайт выгодно отличается тем что при покупке, кроме PDF версии Вы в подарок получаете работу преобразованную в WORD - документ и это предоставляет качественно другие возможности при работе с документом
Страницы оглавления работы

БАПГКОРТ ДЭУЛЭТ УНИВЕРСИТЕТЫ
И^елбаев Мирас Хэмзэ улы
Баигкорт сэнгэте системаЬында ауы^-тел э^эбиэте
Специальность: 10.01.02 — РФ халытктары э^эбиэте (баыгкорт э^эбиэте)
Филология фэндэре докторы гилми дарэжэЬенэ яцылган диссертация
Рилми консулътанты: Баштсорт дэулэт университетыныц
баштсорт э?эбиэте Иэм фольклоры кафедраЬы медире, филология фандэре докторы, профессор, Баштсортостан республикаЬы Фэндэр академияФыньщ агза-корреспонденты Р.Н.Байымов

Башкорт эдэбиэте гилемендэ “ауыд-тел эдэбиэте” тигэн йуд — термин буларак — XX быуаттыц 70-се йылдарында кулланыла башланы. Иц тэудэ ул Б.Б.Хесэйеновтьщ революцияга тиклем эдэбиэткэ арналган хедмэттэрендэ телгэ алынды (92, 16—18; 93, 26— 42; 97, 43—61; 95, 67—80)1, адагырак бутэн галимдар тарафынан иилми эйлэнешкэ индерелде (40; 153; 173; 51; 202; 204; 64; 65; 85; 101; 102). Шулай да был термин уценен; теп асылындагы
кулланылышын та? гена таба алмай адапланды. Йыш кына галимдар уны “халык ижады” тешенсэйе менэн бутабырак йеретте (3; 49; 89). Асылда ийэ йуд сэнгэтендэ ауыд-тел эдэбиэте куренешенен, барльшы йэм махсус термин рэуешенда кулланылыуы беддец телэк-ихтыярдардан гына тормай. Эдэбиэт гилеме донъяйында хэдер ул яраййы ук киц таралган. Балимдардьщ уга касандан мерэжэгэт итэ башлауы теге йэки был хальыс эдэбиэте тарихыныц ейрэнелеу кимэленэ бэйлэнгэн. Терки телле йуд сэнгэте даирэйен гена алганда ла, Урта Азия, ТСадагстан, Кавказ халыктары эдэбиэте гилемендэ ауыд-тел эзэбиэте турайында Урал—Волга буйы тебэгенэн, атап эйткэнда, башкорттардан байтакка алдарак, XX быуаттын, 20—30-сы йылдарында фэнни нигеддэ йуд йеретелэ башланы. Хэйер, ул вакытта беддэ лэ Б.Вилдановтьщ, С.Мирасовтыц, Б.Амантайдыц айырым мэкэлэлэрендэ йуд сэнгэтенец, халытс ижады менэн ядма эдэбиэттэн башка, есенсе тере барльшы хакында эйтелде, тик ул куренеш бутэнсэрэк исемлэнде (2; 3; 37; 38; 39; 44; 45; 68; 70).
Э нэмэ йуц ул ауыд-тел эдэбиэте? Ьуд сэнгэте донъяйында ниндэй урынды алып тора? Башкорт эдэбиэте гилемендэ нишлэп быгаса ныклап ейрэнелмэгэн?
Тэудэ яп-ябай гына хэкикэтте идкэ тешерэйек.
1 Э?эбиэт исемлеге хе^мэттен, а?агында килтерелэ. Текста йэйэ эсендэ китаптьщ йэ мэтолэнен, рэт Ьаны, етер аша биттэр Ьаны, нектале етер аша артабангы Ьылтанмалар курЬэтелгэн.

Билдэле булыуынса, йуз сэнгэтенец иц боронго куренеше — халыж ижады, тип эйтергэ кунеккэнбед. Халыжтыц уй-жараштарын, эстетик идеалын сагылдырган, телдэн-телгэ таралган эрэр?эрре “халыж ижады” тибе^. Э;?эбиэт ийэ — айырым шэхестец ижад емеше, уныц донъяга уф шэхси жараштарыныц, эстетик байайыныц сагылышы. Ауыр-тел эрэбиэте тип эйтэбе? икэн — тимэк, бер кеше тарафынан телдэн сыгарылып, шул шэхестец уй-жараштарыныц туплаган ижад емешенец телдэн-телгэ таралыуын ку§ уцында тотабыр. Ижад ителеуенец йэм халыжжа еткерелеуенец телдэн башжарылыуы аржайында ул, бер ятстан, я;?ма эдэбиэттэн боронгораж (ярма барлыжжа килгэнгэ тиклем ул йэшэй алган). Икенсе яжтан, ошо уж сэбэп аржайында, ул, элбиттэ, халыж ижады менэн тыгы^ бэйле. Уйлап жарайаж, фольклорфыц да купселек поэтик жанррарын тэу башлап бер кеше — ниндэй фэ булйа йуз ортайы ижад иткэн. Тимэк, конкрет авторы булган. А^аж башжалар элэктереп алып, тотош халыжтыц, замандыц эстетик талаптарына яражлаштырып, ургэрештэр индергэн. Важыттар утеп, беренсе авторы оыотолгас, уныц ижад емеше фольклор тексына эуерелеп киткэн. Йэгни, халыж ижадыныц поэтик жанррагы жаййы бер эрэррэре иц тэу этапта купмелер вакыт ауьпутел э^эбиэте рэуешендэ йерегэн. Ошо важыттыц йу;?ымы, ижад итеусенец ортальшына, эрэр^ец йекмэткейенэ, жанр у^енсэлегенэ, художество кимэленэ, жабул итеусенец (халыжтыц) йэшэу шарттарына, ихтыяждарына й.б сэбэптэргэ жарап, терло орайлылыжта булган. Билдэле шарттар^а жаййы бер автор^ар йэм улар^ыц эрэр^эре, фольклорга йэм я$ма э^эбиэткэ уз ирэбенэ йогонто яйаган хэлдэ лэ, улар эсендэ жапыл гына йотолоп жалмаган, э икейе менэн дэ йэнэш йэшэй биргэн. Я^ма э^эбиэт (тэу^э жулъя^ма хэлендэ, а$аж бармала) барлыжжа килгэс, ауыз-тел эрэбиэте уныц менэн дэ тьшыз менэсэбэткэ инэ. Улар?ы у$-ара яжынайтжан теп уртажлыж — конкрет автор тарафынан ижад ителеурэ. Телдэн ижад итеусе йуз ортайы ужыу-ярыу йенэренэ эйэ

У?ен формалаштырыуга яр^ам иткэн бутэн сэнгэт тор^эренэн Ьу? сэнрэте “сабый сагынан” ук бер башка югарырак булып кала, сенки тыугандан ук ул кеше тэбигэтенец асылына тешенергэ тырышыуы, кешене художестволы танып белергэ, уны рухи ущэртергэ ынтылыусы вазифаЬын ала. hy? сэнгэтенец теп тоделош материалы — тел Ьэм уныц аша Ьынландырылган образдар, мотивтар, типтар, сюжеттар (Веселовский). Эдэбиэттец артабангы уреше процесында улар 9а камиллаша бара. Телгэ бэйлелек, элбиттэ, hyg орталарына килеп терэле. Э йор Ьудлелек hep кемге тэтемэй. Тел аскыстары бирелгэн кешелэр гене колакка ятышлы, куцелдэ зауык уятырлык нэфис Ьуддэр тапкан. Э уйлап табыу — авторлыкка дэгуэ итеу. Авторлыктыц да формалашыу эволюцияЬы бар. Боронго дэуердэрдэ ул саф ижадсы рэуешендэ гене тугел, бутэндэрге окшатыусы, кабатлаусы ролендэ лэ сыгыш яйаган. Америка галимы М.Перри Ьэм уныц укыусыЬы А.Б.Лорд теорияЬы буйынса, боронго эдэбиэттэ автордардыц махсус тибы — сыгарыу Ьэм башкарыудыц берлеген тэшкил иткэн ижадсылар булган (267, 144). Улар хатта уддэренец вазифаЬын да ацламаган; уйлап сыгарыу ЬедомтэЬен “ижад” йэки “эрэр”, уддэрен “ижадсы” йэки “автор” тип атарга баштарына ла килмегэн. Ошоларды куд уцында тотоп, М.И.Стеблин-Каменский “неосознанное авторство” тигэн термин куллана: “При осознанном авторстве существуют как бы две правды: во-первых, историческая правда, т.е. правда в собственном смысле слова, но она — не искусство; во-вторых, художественная правда, т.е. искусство, но она не правда в собственном смысле слова, а вымысел. При неосознанном авторстве правда едина: искусство и правда в собственном смысле слова гармонически сочетаются, поскольку за правду в собственном смысле слова принимаются и то, что с современной точки зрения — художественный вымысел, т.е. искусство” (267, 40; 269, 252). Эммэ “тешеноп етмэгэн авторлык, элбиттэ, авторлыктыц Ьэм гемумэн ижадтыц бетонлэй юклыгын ацлатмай”, — тип яда ул (267, 48). Ошо

Рекомендуемые диссертации данного раздела

Время генерации: 0.412, запросов: 969