Вставочные слова и словосочетания в современном таджикском литературном языке

• Автор: Кадыров, Баховаддин
• Шифр специальности: 10.02.08
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 1999
• Место защиты: Худжанд
• Количество страниц: 142 с.

Вазорахи маориши Вумхуоии 1 очикистон Донишгохи давлатии Аучанд ба номи академик Ь. "Гафуров Кп/клщ и технологии И с фара
Ьщоваддин щэдиров
КАЛИМА ВА ИБОРАХОИ ТАВЗЕХЙ ДАР ЗАБОНИ АДАБДО ХОЗИРАИ ТОЧИК
lU.UZ.Ub-забондои эронй (забони точики)
РИСОЛА
барон дарёфги даразди номзадн нлмзсои филологи
Рохбари идмй:
ДОКГОрИ ЙДЩОЙ ФИЛОЛОГИЯ,
профессор ,Ф. Зикриёев
Хуанд
МУНДАРИЧА
МУКАДДИМА
БОБИ АВВАЛ
КАЛИМЛЮ ИБОРАХОИ ТАВЗЕХЙ ХАМЧУН КАТЕГОРИЯМ
СИНТАКСИСИ
1. Фарки вохидхои тавзехй аз калимаю иборахои туфаилй Ä)
2. Фарки вохидхои тавзехй аз калимаю и бора ва чумлахои иловагй іЬ
БОБИ ДУЮМ
НАМУДХОИ СЕМАНТИКИ ВА ВАЗИШАХОИ УСЛУБИИ КАЛИМАЮ
ИБОРАХОИ ТАВЗЕХЙ
1. Калимаю иборадои тавзєхиє, ки бар шари мафхумхои дакик меоянд 4У
2. Калимаю иборадои тавзєхиє, ки бар шаржн мафхумжои умумй меоянд ЬЬ
і. Калимаю иборадои тавзєхиє, ки бар щархи момцо меоянд УЗ
4. Калимаю иборахои тавзєхиє, ки бар ікаохи муносибатдои холи меоянд /о
3. Калимаю иборажои тавзєхиє. ки здсосот ва муносибата гуян-
даро ифода мєкунанд
ь. Бохидхои тавзєхиє, ки муносибата соднби.нущро ба
услуби баєни фикр ифода мєкунанд
7. Калимаю иборахои тавзєхиє, ки сарчашмаи фикрро ифода мєкунанд Ьг
о. Калимаю иборадои тавзєхиє, ки барон ифодаи мстехзо, киноя,
нафрин оварда мешаванд
9. Калимаю иборахои тавзєхиє, ки вазифадои мухталифи
дигар доранд
БОБИ СЕЮМ
СОХТИ ЕОХИДХОИ ТАВЗЕХЙ БА ТАРЗИ ТАШАККУЛИ
МУНОСИБАТХОИ МЛЪНОЙ ВА ГРАММА ги кии онхо 90 і. і арзи ташаккули муносибатхои маъной ва грамматики
Z. Ном вохидхои тавзехй дар чушт VJJ,
і. Истифодая аломатхои китоба.т дар вожиддои тавзехй ІОН
4. Мавридхои истафодан давсайн
5. Мавридхои нстифода таре
ХУЛОСА
РУИХАТИ АДАБИЕТХО
ШАРХИ ИХТИСОРАДО

МЩАДДИМА
Забон дамчун додисаи чажшятя дамеша дар раванди тагйиру тадаввулот карор дорад, І Іас аз инкилоби соли 1917 на тандо дар таркяби лугавя,балки дар сохти грамматикии забони адабии точик низ тадаввулот падид омад, і агйироти назаррас ба сохаи надви забони точикй низ тааллуд дорад: восктадо ва усулдои нав ба нави ибораорой за чумлабяндй пайдо гардиданд, дар услуби гуфтор ва навиштор дигаргунижо ба амал омаданд, Инро дар бисер масъ-дадок синтаксис мушщида мекунем, дам дар истеъмоли аъзодои комилдудуди чумла. ва дам дар водиддои туфанливу иетисной.
Дар ин рйсола сухан аз махсусиятдои яке аз аъзодои ило-вагии чумла- водиддои тавзеди ходад раФт,
Бодиддон тавзедии иутщ ба забони адабии дозира тавассути нутки дадонй низ ворид гаштаанд. Ба вучуд омадани намуддои нав ба нави сохтори маъноии онхо.ба услубдои мужт&дифи забони адабй род ефтани ондо.фарохтар шудани доираи вазифаи ондо дао забони адабии имруза ба назад мерасад,
имузиши водиддои тавзедии нущ, дамчун категорияи алодидаи синтаксиси дар забоншиносии рус аз ибтидои асри XX огоз мее-бад, Чунок кн олчмони рус кайд кардаанд, аввалин ишорадо дар хусуси водиддои тавзедй дар асардои М.Б,Ломоносов, Н.ИЛ'реч, A. X. Востоков ва дигарон ба назар мерасанд. Чунончи, дануз дар дадсоладои карни XX тибки мащеи кавсайн бо истіялоди "вместительный знак" таълимоти мавзуна фародам омада буд, ки
нанд ва аз чщати мазмуну оханги гуфтор ба хисмхои синктаксисй, услубй ва еозюонй чудо мекунанд.
Вохидхои тушаилй дао навишт асосан бо вергул, вохидхои тавзедй бошанд, тавассути давс ё ки аз ду тараф бо тире чудо карда мешаванд. Аломатдои китобатии мазкур аз чндати еинтаксией ва оханги гуфтор мустакнл буда, вале аз чихати мазмуи ба чумлаи асосй вобаста будани ондоро равшан нишон медиданд,
Хангоме ки калима ибора ва чумладои туфаилй дар мобайни чумла меоянд, аз ду тараф бо вергул, дар мавриди дар аввал ё охири цушш омадан, аз як тараф бо вергул чудо карда мешаванд, Чй хеле ки дар боло камд карда шуд, водиддои туфайли аз чум.даи асосй бо фосилаи кутод чудо туда, мустакилияти- интонатсионй до-ранд» аз а-ьзоёни чумла бо вергул чудо карда мешаванд. Агар водиди туфаилй ба аъзои пеш аз худаш омада алодаманд бошад, вергул баъди водиди туфайли, баръакс, ба аъзои пас аз худаш омада вобаста шуда бошад, вергул пеш аз он гузошта мешавад, Долатдое низ ба наэар мерасад, ки водиддои туфаилиро аз чумла. бо интонатсияи аник чтао кардан душвор аст, Ин ходиса дар за-боншиносй боиси пайдо шудани адидае гардид, ки гуё онхоро бо аломатдои китобатй чудо кардан шарт нест,1 Маълум гашт, ки барон аз аъюхои чумж чудо кардани калима» ибора ва чумлахои ту-Файдй аломати вергул истифода мешаванд, ки ин ба табиати интонатсионй, синтаксисй ва семантикии шдо мувофик аст.
1 А,Ь,Шапиро. Русское правописание, Изд-во АН СССР, М., 1961-С, 47-49,