Комментарии Шодиободи и проблема художественного восприятия поэзии Хакани

• Автор: Келдиеров, Тоджибой Султонович
• Шифр специальности: 10.01.03
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2000
• Место защиты: Худжанд
• Количество страниц: 163 с.

*) С''
/ .. <

ВАЭОРАТИ МАОРИФИ ДУМХУРИИ ТОЧЦИКИСТОН Донишгохи давлатни Хучанд ба номи академик Б.Гафуров
Ба хукми даетнавис
КЕЛДИЁРОВ ТОЧИБОИ СУЛТОНОВИЧ
"ШАРХИ КАСОИДИ ХОКОНЙ - И АЛАЕИИ ШОДИОБОДЙ ВА МАСЪ-АЛАХОИ МАЪРИФАТИ БАДЕИИ АШЪОРИ ХОКОНЙ
Ихтисоси 10.01.03 - Адабиети кишвархои
нави хоричй
Рисола барон дарёфти дарачди ишнии номзади илмхои филология.
РОХфАРИ ИЛМЙ: доктори илмдои
филология, профессор А. Насриддинов
ХУЧАНД - 2000с.
МУНДАРИЧА
мукаддима
БОБИ 1. Анволу осор ва муктасоти сабки Хоконй аэ нигоки тазкиранависон ва шорекон
Фасли 1. зиндагинома ва осори хоконй
Фасли 2, Шаркнависй бар ашъори Хоконй
Фасли 3. Сабки Хоконй ва ифодаи он дар шарки Шодиободй.
Мафохими калидии апгьори Хоконй
БОБИ 2. Маъникушой ва усулкои шаркнигорй бар ашъори Хоконй
'Фасли 1. Принсипхои тафсири ашъори Хоконй дар шарки Шодиободй
Фасли 2. Усулкои тафсири калима ва иборачо
Фасли 3. Усули овардани киссаву ривоёт ва тамеилу киноёт
'»асли 4. Бозтоби чекраи Масек ва марям дар шархи Шодиободй ва
масехиятгагеии Хоконй
Несли 5. МаФокими мазкабй дар шарки Шодиободй
Фасли 6. Маводи тарчумаиколй дар шарк
Фасли 7. Мукоисам матнм шархи Шодиободй бо девони Хоконй
Хулоса
Кутуби илмии сохавй.

МУКАДДИМА
дар Фазой адаби карни XII бузургони номваре чун Анварии Абе-вардй, Захири Форёбй. Абулалои Ганчавй, Рашидадяини Ватвот, Чамо-лиддини Исфахонй. Мучири Байлаконй, Асириддини Асхикатй, Низомии Ганчавй аз чекракои шинонтаву тобнок махсуб мешаванд, ки мо аз осору акволашон камубеш иттилоъ дорем.
Дар радиФи ин бузургон чекракои дигари адабие хастанд, ки бо ашъори обдори кеш ба чараёни инкишофи назми їорсу точик таъсири мусбате расондаанд ва сафинаи адабийти оламшумули моро боз нам бою канй гардондаанд. Аммо ба иллати ба риштаи таккик кашида нашудан ва мавриди омузиши чиддй карор нагирифі’ани ганчинахои осорашон дар радиФи шоирони дуюму сеюмдарача карор гирифтаанд. Моро вочиб аст, ки имруз ин казинаи номакшуфи адабиёти Форсиро боз намуда, ба ка-ридорони сукани ноб пежаш кунем ва осору ашъори хануз наомуктаи эшонро ба силки тахкику баррасй кашем.то хонандаи нуктасанч ба гу-вохии таърих иктидори сухани эшонро бишносад.
АФзалиддин Бадил ибни Алии наччор Хоконии Шарвонй аз суханва-рони чомасароест, ки дар адабиётшиносии точик ба иллати кам маври-ди тахкик карор ёфтани ахволу осораш, чуноне ки мувофики завку холи Уст. мавриди омУзишу баррасй карор нагирифгааст.
Хоконй назди муосирин ва шуарои баъди худ макоми косе дошта ва ба маротиби дониш ва бартариву устодии у дар шеър эътироф ва икрор дошта ва уро сутудаанд. Чунончй. ба гуФтаи муаллифи ”Лу-боб-ул-албоб" "...кокони вилояти баён буд, аз он сабаб "Хоконй" лакаб ёфт , муншии калимоти Хассон буд, бад-он руй "Хас-сон-ул-Ачам" ном ёфт... ва чамоате бар онанд, ки шеваи сукан бар Хоконй хатм шудааст" С11.59) ва бино ба гуфтаи Давлатшохи Са-

"Сабки 9 дар какикат аз равиши саной муншаиб аст ва кисмате аз касоидаш ба таклиди Саной аст. Ва мерасонад, ки Хоконй муддате ба таклиди 9 сухансарой кардааст ва тадричан ба эчоди равняй носе, ки ба зиёдии тарокиб ва валабаи лафз бар маънй имтиёз дорад.муваф-фак шудааст" С 1.4:39).
Аммо таваччУхи 9 ба Унсурй беш аз дигарон будааст ва голибан мамдухи худро бо Махмуди Газнавй ва кудро бо Унсурй баробар ме-ниходааст ва мегуяд:
Маро шеваи косу тозасту дошт,
Хамон шеваи бостон Унсурй. С 1.3:926)
Низ, дар макоми баробарй мегуяд:
Пури Сабуктегин туй, банда Аёзи хидматат,
Банда ба даври давлатат рашки равони Унсурй.С1.3:425)
Аммо он чй Хокониро аз дигарон мумтоз медорещ.ба кор бурдани луготу таркибота кос ва сохтани таркиботи гуногун аст, ки соири шуаро ба кор набурда ва ё камтар ба кор бурдаанд. Чунончй. муал-лиФи "Хулосат-ул-аигьор ва зубдат-ул-афкор" Смуосири Урфй) дар ин бора менависад:
"Аксари ашъори уро ба фикри бисёр тавон Фахмид ва аз шуарои мутакаддимин кам касе хамчу 9 татаббуи кавоиди гайримашхура карда ва алФозу луготи бисёре, ки алявм мутаориФ нест дар миёни аигьор ва абёти 9 мунларич аст. Ва аз ин чихат аст, ки баъзе аз мумаййизони ашъор суханони 9ро намеписанданд ва алхак хусусияте бад-он алФоз аст, ки ба гайр аз Хоконй хар кй истеъмол кунад, аз дадачаи эъти-бор сокит аст С1.3;53).