"Джоми Джам" Авхади Марогаи и его место в суфийской поэзии

• Автор: Хасанов, Акрамали
• Шифр специальности: 10.01.03
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 1999
• Место защиты: Худжанд
• Количество страниц: 174 с.

Мундарича
Муірдцима
БОБИ І
Афкори фалсафй, ахлоіф ва идтимоии Авадй дар
маснавии «Цоми Чам>>
Фасли аввал. Заминахри пайдоиши ин гуна афкор, робитаои он бо таълимоти ирфонии гузаштагон ва пояои
илмии он
Фасли сонй. Баррасии масоили ахлої дар маснавии
«Цоми Цам»
Фасли солис. Назари Авх;адй рочеъ ба ичтимоиёт дар
маснавии «Цоми Чам»
БОБИ II
Чаонбинии ирфонй ва мароили сайру сулук дар
маснавии «Цоми Чам>>
Фасли аввал. Пайвасти назарияи маїуомоти ирфонии
Авх,адй бо гузаштагон
Фасли сонй. Марилаои сайру сулуки маънавй аз
нигои Авадй
Фасли солис. Назари Авадй родеъ ба са-

БОБИ III
Бадеияти маснавии «Чоми Чам»
ХУЛОСА
Китобнома
МУК.АДДИМА
Адабиёти беназири форсии точикй бо чехрахри тобноки
бузургони сухан дар офоіи тамаддуни башарият нури фаровони икмату зебой густардааст. Симоои нуронии Ус-тод Абуабдуллои Рудакй, Х,аким Фирдавсии Туей, Х,оіузнии Шервонй, Саъдии Шерозй, Хффизи Шерозй, Камоли
Хучандй ва дигар бузургони сухани бадеъ амеша руи чонамози шеър дар намози ч°вНДОН карор доранд.
Ба таъбири дигар осмони зиёда аз 1100 солаи тамаддуни точик дар фосилаи х,ар н;арн ситорахри дурахшонро
дар огуш парварида ва барои ч0ВИД°н мафуз медо-
рад.
Mo аз дур-аз имруз ба осмони дирузи худ х;амеша назари зех,н медузем ва натичаи ин РУЧУЪ аст, ки ситорах;ои зиёди шеъру хркматро барои худ кашф ва ба дигарон муаррифй кардаем. Вале х;ануз ахтароне х,астанд, ки паси абри таърих дар интизори дурахш ва Чилвагарй зиндагй мекунанд.
Дар фазой нимаи дуввуми асри XIII ва чоряки авва-ли асри XIV бузургони номваре чун Саъдии Шерозй (1184-1292), Фахриддини Ироний (1207-1289), Низорй (1247-1320), Хус-рави Делавй (1253-1325), Хрсани Де>упавй (1253-1337), Махмуди Шабистарй (1288-1319), Амирхусайн Содоти Х,иравй (ваф.1317-1319) чераи шинохта ва тобнок махруб мешаванд, ки мо аз хрлу осорашон каму беш итилоъ дорем.

Дар силки ин бузургони сухан чезфазузи дигари адабй низ застанд, ки дар суфтани дурри дарй кам
аз эшон зазмат накашидаанд. Бо иллати ба риштаи таэдиц кашида нашудан ва дар коми аср>;о зери губори таърих монда, берун наомадани ганчиназуэи осорашон, дар тасавву-
ри а>;ли тазцкици имруз, дар радифи шуарои дуввуму саввумда-
рача карор гирифтаанд.
Моро вочиб аст, ки имруз ин хазинаи номакшуфи ада-
биёти форсиро фатз намуда, ба харидорони сухани ноб пеш-каш кунем ва осору ашъори зануз наомухтаи эшонро ба силки тах.к.ик, кашем, то хонандаи нуктасанч ба гувох,ии таърих ицтидори зунари эшонро бишносад.
Авх1адии Марогайй низ аз зумраи он гуна суханва-
рост, ки ба иллати кам мавриди таэди царор ёфтани ах,волу осораш аз дидгох,и муадашрни муосир таэдии имруз дар радифи шоирони дуввуму саввум дарача
карор гирифтааст, зузл он ки ба гуфтаи муаллифи дар “Тазкират-уш-шуаро""... марде муваздаду ориф ва гармру ва бо вучуди камоли ирфон ва сулук дар фазилати зозири >;еч камй надошта...”(57. 234) ва ба гуфтаи Абдураз<;мони Цомй дар Нафах,от-ал-унс”, "... вайро девони шеър аст, дар гояти латофат ва узубат ва тарчеоте муштамил бар эщоик; ва мао-риф..."(64. 606)
Хфмин тари1у дар асл Авзадии Марогайй, ки исми пурра-аш Шайх Авх,адуддин бинни Хусаин Авзадии Марогайй мебо-шад, аз шоирони маъруфу номвари адабиёти форсй ва ори-фони муваздацу базацрасидаест, ки голиби сарчашмазуэ ва таз-

Сипае, ташрех; медихдд, ки агар инсон (Авхддй бо киноя “соя” мегуяд.А.)<(.) тати таъсири сайёраи Саъд (ба истилох,и Ав>;адй “нури некх;ол” А.) rçapop гирад, зиндагии у хубу ай-шаш мукам мал аст;
Агар он нур НЄКХ.ОЛ бувад,
Айши он соя баркамол бувад.(3.85)
Дар байти боло мурод аз “он нур” мусалламан сайёраои Муштарй ва Зура мебошад, ки дар эътикрди али х,икмат ва нучум сайёраои масъуд махдуб мешаванд.
Дар баробари ин Авх,адй афкорашро дар мавриди иллати некбахтй ва бадбахтии инсонхр идома дода, ишора мекунад, ки чун файзи сайёроти саъд бар инсон к;атъ мегардад ва онхуэ тати таъсири сайёроти манхус , яъне Зух,алу Миррих ндрор мегиранд, зиндагонии хуши эшон хотима мепазирад;
Чун аз ин соя бозгашт он нур,
Гашт аз ин соя зиндагонй дур.(3.85)
Х,амин тариї, хушиву хурсандй ва анду>;у маъсияти ин-сонхрро Авадй аз гардиши фалак ва таъсири ачроми самовй маънидод карда таъкид мекунад;
Х(афт кавкаб зи рои панд назар,
Гох, затрат дихднду го шакар.(3.85)
Дар идомаи ин андеша у дар такя бар андешаи хукамои моабл муътацид аст, ки некбахтй ва хушбахтй барои инсон>;о аз ибтидо то интио мавчуд хоад монд, зеро таозои офари-ниш чунин аст, ки олами сифлй тах,ти таъсири олами улвй rçapop гирифта бошад ва низоми зиндагй дар замин аз чониби Худованд ба тарифи ачроми самовй муцаррар гардад.