Традиция и новаторство в газелях Соиби Табрези

• Автор: Нуриллоева, Мухлиса Нусратуллоевна
• Шифр специальности: 10.01.03
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2006
• Место защиты: Худжанд
• Количество страниц: 0 с. : 151 ил.

ВАЗОРАТИ МАОРИФИ ДУМХ,УРИИ точикистон Донишгохи Давлатии Хучанд ба номи академик Б06040Н Бафуров
Ба х,укми дастнавис Нуриллоева Мухлиса Нусратуллоевна
«АНЪАНА ВА НАВОВАРЙ ДАР РАЗАЛИЁТИ СОИБИ
ТАБРЕЗЙ»
Ихтисоси 10.01.03-Адабиёти халодои кишварои хорий (адабиёти тоик)
(барои дарёфти дарааи рисолаи илмии номзади илмои филология)
Рохбари илмй: доктори илми филология, профессор Абдулманнон Насриддинов
Худанд 2006

Мундариа:
Мук;аддима
БОБИ І. Маълумоти мухтасар родеь ба ол ва
осори Соиби Табрезй
Фасли 1. Соиб ва мацоми ÿ дар арсаи сухан
Фасли 2. Чех,раи Соиб дар тазкирах,о
Фасли 3. Заминаои асосии тафаккур
ва унари суханварии Соиб
БОБИ II. Навпардозщои Соиб дар таъбироти
шеърй ва тасвироти шоирона
Фасли 1. Забои ва сабки шеър
Фасли 2. Сайри вожах,о дар коргои суханварии шоир. 56-64 Фасли 3. Санъати киноя ва наївши он дар маъниофарй. 65-74 Фасли 4. Соиб шоири тасвиргаро
(суварнигорй ва тасвирсозй дар шеър). 74-82 БОБИ III. Таъсирпазирй ва таъсиргузории Соиб
Фасли 1. Бардошт ва истицболи Соиб аз
суханварони дигар
Фасли 2. Соиб чун давомдих,андаи мухимтарин
вежагих,ои анъанаи газалсарой баъди Мавлоно ва Хофиз
Фасли 3. Соиб ва ибдоъи сабки тоза
Фасли 4. Таъсири сурудах,ои Соиб ба
пасояндони арсаи адаб
Хулоса
Китобнома

Ба номи он, ки *астй ном аз у ёфт МУКДЦДИМА
Маърифат ва шинохти асолати сухан, дарки кунх,у эъчоз билхоса, рах,намунй ва идояти афкору андеша ба цаламрави бадеият, салосату балогат корест, ки бо вучуди сангин ва гарон буданаш басо ифтихорангез ва беш аз х,ама мондагор аст. Сухан аст, ки гузаштаро ба HMpÿ3 ва >;олоро ба фардо мепайвандад, моварои андешао, актову дилх.0 пуле собиту устувор месозад, марзх,ои хушки тафаккурро аз тозагиву зебой сероб мекунад Яке аз асрори мондагорй хдмин сухан аст, ки аз сафои ботин ва рушноии дил бармеояд. Ба цавли Соиби бузургвор: Ба рушноии дил метавон чаон дарёфт,
В-агарна сазуі бувад дидану надидани чашм. (15; 262)
Х,унари суханварй низ кори чашму туш ва ë дасту бозу нест. Сухан нурест, ки аз синаи орифон берун меояд ва чах,онро рушанй бахшидаву башарро аз курарох;и цах,олат ба суи саодати човид рах,намунй месозад. Чун ибрози маънй ва баёни хдрфи пухтаву санчида х,унар аст, унари дигар он аст, ки сухаии сара аз носара ва пурмаънову думагз аз пуч бишносанд ва хдрчй аз зебоиву начобат, ки дар зех,ни муаллиф ва батни калом ?аст, мутобик;и завк;у салицаи хонанда ва дархури вусьати Чах,онбиниву фах,миши у пеш оранд. Аник;тар он, ки бо тавзех,и маънй завк; ва шинохти хонандаро боло бардоштаву нигох,и мунаццидона ва бардошти бадеии уро тавсеа бахшанд. Ин ду тоифаи ахди калом палу*ои унари хдмдигарро такмил медих;анд.
Адабиёти форсизабони Х,индустонро дар асри XVII чун даврони тиллой мешиносанд. Тахдввул ва камоли шеваи нигориш ва баён дар осори суханварони сабки х,индй, ки аксар дар сарзамини Х,инд сукунат доштанд, то х,ол мавриди омузиш ва пажиши суханшиносон к;арор дорад. Бо он *ама чустору паж$ишх,ое, ки то имруз анчом ёфтаанд. х,ак;к;и шинохт ва ошноии сухансароёни зиёди ин шева х,ануз бар мост.

шукуфта ва самини навбовах;ои маонй дар зимни х,ар нуктае танг-танг чууфта... ар матлаъ аз девонаш раъношохрде аст, ки аз навбахрри сабзаи хати пушти лаб сабз карда ва х,ар мисрааш тозаниоле аст, ки аз риёзи чуйбори цудрат цад кашида...» (50; 14-15).
Насрободй бошад, ба тарици зайл ба муаррифии у мепардозад: «... анвори хуршеди фасохдташ хиради хурдабини оламгир ва макорими ахлоцаш чуй маонии рангин дилпазир. хомаи ягонаи дузабонааш ба тахрики се ангушт ба чахрр рукни офок; ва шаш чих,ат панч навбат куфта ва ганчинаи гайбиро аз гавари маонй руфта...». (50; 16).
Симои Соиб дар тазкираи «Сарви озод» бад-ин тарз аст: «Аз он субх,е, ки офтоби сухан дар олами шух,уд партав афшонда, маъниофарине ба ин ицтидор сипехри даввор ба *ам нарасонда, чунончй худ гуи даъвй дар майдон меандозад ва метирозад:
Зи сад х,азор суханвар, ки дар чахрн ояд,
Яке чу Соиби шуридаол бархезад.
Хрмили ливои фасохдт, маншаи аълои калимаи балогат, нури наобат аз носияи каломаш хвайдо, фавч-фавчи мазомини барчаста мункрди чанобаш, хайл-хайли маонии бегона бандаи хрзирчавобаш. завци салим дар х,адик;аи ашъораш ба навбар кардан масрур, зех,ни сах,е дар хазинаи афкораш ба давлати тоза андухтан MaFpyp, фикри берангаш мучиди ибороти рангин, акди баситаш мухтареи тарокиби дилнишин, зулоли такрираш дар каломи равонй, лаолии таъбираш дар нихряти галтонй...» (50;20-21).
Тазкирахри бок;й бо овардани маълумоти зикршуда ва баъзан як Чумла, ки сохрби шухрати оламгир будааст, иктифо варзида, маълумоти батафсиле наёвардаанд. Аммо тархр равшан ва мукаммали Соиб дар ин се тазкираи боло бозгуи матлабанд, ки шоир дар чахрни сухан чи макрм ва пойгоеро соиб аст ва пайкараи х,унарии хешро чи гуна бо тешаи цалам тарошида.