Фахрии Хирави и его место в истории персидско-таджикской литературы

• Автор: Ализода Саидходжаи Саидумар
• Шифр специальности: 10.01.03
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2009
• Место защиты: Душанбе
• Количество страниц: 176 с.

АКАДЕМИЯМ ИЛМ^ОИ ДУМ^УРИИ ТОДИКИСТОН ИНСТИТУТИ ШАРКШИОСЙ ВА МЕРОСИ ХАТТЙ

ба хукми дастнавис

АЛИЗОДА САИДХОДАИ САИДУМАР

ФАХРИИ ^ИРАВИ ВА МАЦОМИ У ДАР ТАЪРИХИ АДАБИЁТИ ФОРСУ ТО ДИК

Рисола
барон дарёфти унвони номзади илмхои филология аз руи ихтисоси 10.01.03.-Адабиёти халкхои мамолики хоридй( адабиёти тодик)

Рохбари илми: нозади фанхои филология, дотсент Алимардонов А.

ДУШАНБЕ
МУНДАРИДА
Мукдддима

Боби 1 Хдёти сиёсй ва маданивю адабии замони Султон

Мухаммад Фахрии Х,иравй
1.1 Хдёти сиёсй ва идтимой
1.2 Хдёти маданию адабй
Боби 11 Дараёни зиндагии Султон Мухаммад Фахрии
Х,иравй
2. 1 Х,аёт ва фаъолияти Султон Мухаммад Фахрии Х,иравй дар Хуросон
2.2 Зиндагии Султон Мухаммад Фахрии Х,иравй дар сарзамини Синду Х,инд
Боби III Асархои Султон Мухаммад Фахрии Х,иравй ва
хусусиятхои асосии онхо
3.1. «Х,афт кишвар» -рисолаи насрии ахлок,й
3.2. «Латоифнома» ва ахамияти адабии он
3.3. «Тухфатулхабиб» ва анъанаи радоифулашъорнависй
3.4. « Равзатуссалотин»-тазкираи шуарои салотин
3.5. «Саноеулхасан»-рисола дар илми шеър
3.6. «Давохируладоиб»-тазкираи занони суханвар
Хулоса
Фехристи маъхазхо ва адабиёти истифодашуда
МУКАДДИМА
То имруз дар адабиётшиносии тоник оид ба хаёт ва фаъолияти адабй ва илмии Султон Мухаммад Фахрии Хдрави, ба истиснои овардани баъзе маълумотхои мухтасару умумй дар тахкикоту рисолахои нудогона ягон тадкдкоти нисбатан батафсилу нолибтаре сурат нагирифтааст. Ба ибораи дигар, то алхол дойр ба хаёт ва осори Фахрии Х,иравй, хатто, тахкик;оти нисбатан муфассалу фарогири лахзахои мухпми хаёт ва зикри таълифоти у мунташир нагардидааст. Тавассути осори гуногуншаклу мухталифмазмуни Фахрии Хдравй метавон ба як давра ва мархалаи мухими хаёти адабй, илмй ва фархангии мардуми форсу тоник дар каламрави мамолики гуногун маълумот дода ва равияхову самтхои асосии хаёти илмиву адабии он айём-ро то андозае муайян намуд. Аз ин ру, омузиш ва тахкдки хаматарафаи осори Фахрии ХДравй ва дар айни замон хаёти худи у низ муносибати нидцй, нуктасаннона ва эхтиёткоронаро такозо мекунад.
Султон Мухаммад Фахрии Хдравй яке аз намояндагони маъруфи ил-му адабй нимаи аввали садаи XVI-и форсу тоник ба шумор меравад. У хамчун адиб, тазкиранигор, мухакдик;, шоир ва тарнумон хануз дар замони бархаёт буданаш машхур гардида, дар байни шуаро ва уламои се доираи илмию адабии машхури замони худ-Хуросон, Синд ва Х,инд обру ва эъти-бори баланде пайдо намуда буд. Ногуфта намонад, ки шухрати Фахрй пеш аз хама тавассути осораш, хусусан «Латоифнома»-тарчумаи нахустини форсии «Манолисуннафоис»-и Алишери Навой ва мачмуаи ашъори «Тухфатулхабиб» то Мовароуннахру Синду Х,инд расида буд.
Султон Мухаммад Фахрй бини Амирии Х,иравй хануз дар овони навониаш дар байни адли илму адабй Хуросон, хусусан дар шахри Хдрот, ки дар нимаи дуюми садаи XV яке аз марказхои калонтарини адабии форсу тоник ба шумор мерафт, дар байни ахли илму адаб маъруф мегардад. Па-дари у Мавлоно Амирй, ки аз чумлаи шоирон ва олимони машхури замо-наш буд, дар тарбия ва таълими фарзандаш Султон Мухаммад саъй ва кушиши зиёде намудааст. Аз чониби дигар хонаи у махалли танаммуи

Мох,им онага гакдим намуд ва Мох,им онага онро ба подшох расонида-аст.
Акбар подшох микдори пандсад ашрафй барон сафар ба Фахрй бахшидааст.
Баъд аз дарёфти пандсад ашрафй Фахрй ба Х,ад рафт ё не, маълум нест.
Такиуддини Авхадй навиштааст, ки Фахрй то соли 970 / 1562 дар Х,инд зиста ба маддохии Салима Султобегим-харами Акбар подшох иштигол доштааст. Аз руи хисоби тахминй соли 970 х /1562 Фахрй 67 сол умр доштааст ва то ин айём хад гузаронидани у муяссар нагардида буд
Аз руи хулосахою маълумоти на дандон батафсили тазкиранави-сон, муаррихон ва мухаккикони минбаъд пас аз соли 970/1562 доир ба Фахрй маълумоти да кику кофие дода нашудааст. Шояд Фахрй ба хад рафта, дар хамон до идомати доимиро ихтиёр намуда бошад.
Фахрй бо вудуди бесару сомонихои замонаш ва сафархои зиёдаш аз як кишвар ба кишвари дигар хед гох аз омузишу таълиф даст нака-шида, аз худ мероси гаронбахое ба едгорй мондааст.
Сардашмахои ба дасти мо расида аз кадом давра ба таълифи осор шуруъ кардани Фахриро зикр накардаанд.
Вале аз осори у, ки то замони мо омада расидааст, бар меояд, ки у сохиби завку истеъдоди баланди адабй буда дй бо назм ва ни бо наср асархои пурарзиш таълиф намудааст.
Дар ин рисола, ки нахустин кушиш мебошад. мо саъй намудем, ки хар як асари Фахриро ба таври дудогона ва то андозае хамадониба муаррифй гардонем. Сабаби дунин усули тахкику баррасиро пеш ги-рифтани мо дар он аст, ки хар як асари Фахрй ба зоти худ камназир мебошад ва кариб аксари онхо барои таърихи тамаддуну адабиёти гу-заштаи мо хамдун маъхаз хизмат менамояд.
1 Фахрии ХиРави ва се асари у II Мачаллаи Донишкадаи адабиёт ва улуми инсонии Машх,ад. - С. 456.