Арабские заимствования в прозе Убайда Зокони

• Автор: Насруллоев, Мухаммад Нуриллоевич
• Шифр специальности: 10.02.22
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2010
• Место защиты: Душанбе
• Количество страниц: 161 с.

Ба х,укми дастна вис

Насруллоев Мухдммад Нуриллоевич

икдибосоти АРАБИ дар осори

НАСРИИ УБАЙДИ ЗОКОНИ

10.02.22. - забонхри халкдои мамолики хориди Аврупо, Осиё, Африко, бумиёни Ам р и ко ва Австролиё (забони тоники)
РИСОЛА

барон дарёфти дарачаи илмии номзади илмхои филология

Душанбе
МУНДАРИДА
Мукаддима

Боби І. К АЛИМЛХ,ОИ ИКДИБОСИИ АРАБИ АЗ РУИ ИСТЕЬМОЛ ДАР ОСОРИ НАСРИИ УБАЙДИ ЗОКОНЙ

Фасли якум. Калимахои серистеьмоли ихтибосии араби
Фасли дуюм. Калимахои камистеьмоли араби
Фасли сеюм. Калимахои арабии дамь
Боби II. ТАЬБИРОТУ ИФОДАХІОИ АРАБЙ ДАР ОСОРИ
МАНСУРИ УБАЙДИ ЗОКОНЙ
Фасли якум. Мураккабот ва таркибхои араби дар осори насрии
Убайди Зоконй
Фасли дуюм. Таьбироту ифодахои курьонй дар осори насрии
Убайди Зоконй
Фасли сеюм. Ифодахои хадис ва хусусияти забонии онхо дар осори
насрии Убайди Зоконй
Фасли чорум. Тавзех ва тафсири истехзоомези калимахои араби аз
тарафи Убайди Зоконй
Хулоса
Адабиет
Замима

МУКДДДИМА
Таркиби лугавии забон хамеша дар инкишоф аст ва он хама гуна навигарихои дар хаёти чдмъият баамаломадаро ба воситаи калимадо дар худ иньикос менамояд. Асоси таркиби лугавии забонро маъмулан калимахои аслии худи забон ташкил медиханд. Калимахои забонхои дигар бо сабабхои гуногун иг-стибос мешаванд ва таркиби лугавии забонро ганй мегардонанд. Забони точикй аз чумлаи забонхоест, ки дар раванди инкишофи таърихй дар таркиби лугавии он тагйироти зиёд ба вучуд омадааст.
Омузишу таддики іщтибосот яке аз данбахои илми забоншиносй ба хисоб меравад. Мусаллам аст, ки калима, таркибу ибораи аз забони дигар бевосита ё бавосита воридшударо идтибос меноманд.
Барои фарк, кардани калимахои иктибосй аз унсурхои тасодуфй таърихи ин калимахоро донистан кифоя нест. Калимахои иктибосй меъёрхои муайян доранд:
1. Ба савтиёти забони иктибосшаванда мутобикат мекунанд.
2. Ба конунияти задагузории забони иктибосшаванда тобеъ мешаванд.
3. Меъёри сарфу нахви забони иктибосшавандаро риоя менамоянд ва
ба ин ё он хиссаи нутк мансуб мешаванд.
4. Калимахои иктибосй дар заминай забони иктибосшаванда калимахои нав месозанд (ниг. : 7, 55).
Явне калимахои иктибосй ба конуну коидахои забони иктибосшаванда мувофик мегарданд ва чунон дар забон хазм мешаванд, ки сохиби забон иктибос будани ин гуна калимахоро баъзан дарк намекунад.
Дар омузиши таърихи забони адабии точик дар забоншиносии точик як катор корхои назаррасе ба анчом расидааст. Мухаккикон дар омузиши осори мансури ин ё он адиб дар тадкикоти худ кайддои чолиб баён намудаанд. Аз чумла, мухаккики эронй Ризозода Шафак ду омилро сабабгори асосии авч ва заволи забон медонад, ки онхо дохилй ва хоричй мешаванд. Аввал ин, ки забон то чй андоза ва аз кадом роххо

Калимах.о бар вазни «мафъул» (Jj*^):. махмур, мазмун, макрух, маднун, маъшук, маъзур, мактуб, мансух
Дар забони адабии тодикй ин навъи иктибосхои араби зиёд аст. Калимахое, ки бо ин вазн меоянд, гурухе маънои дилкашро доранд: махбуб, мамдух, маъшук, диахмур ...; гурухе ба маънои манфй - манкуб, мафлук махрум, маднун, маъдум ... ифода мекунанд.
Хдкикдти одами аз он давхдр асту ÿ пайваста ба зоти худ ко им аст ва аз фано махрус ва масун ... (318).
Махрус - харосат кардашуда, нигахдорй кардашуда, махфуз, масун (74, 677).
Дар ин до ба маънои нигахдорй кардашуда омадааст.
Вожаи махрус дар забони адабии муосир ба гурухи калимахои кухнашуда ворид гаштааст.
Рохи хонаи маъшук ва махалли айшу ишрати худ ба мардум манамоед! (384).
Маъшук - дустдошташуда, касе ки мавриди ишку мухаббати дигаре вокеъшуда, дилбар (136, 972); махбуб, дилбар; маъшук, муаннаси он маъшука аст (134, 1015).
Дар ин мисол ба маънои дустдошта омадааст.
... бад-ÿ махсус аст аз хубби доху мол ва иктисоби шахавот ва илтифот ба... (318).
Махсус - 1. хоскардашуда, хос. 2. хосса, мукарраб, наздик (74, 659).
Дар ин до ба маънои хос мавриди истифода карор гирифтааст.
Марди хирадманд чун ба назари дадих тааммул намояд, бар вай равшан шавад, ки максуд аз ирсоли мукаллидон амонати рисолат, тахзиби ахлок ва сиратхои бандагон аст (318).
Максуд - чизи касд кардашуда, дизи хоста ва орзукарда, чизи матлуб, талаб; мурод, максад; ба таври истиора; гулхои максуд чидан, дурри максуд ба каф овардан, ба сохили максуд расидан (76, 750).
Доираи истеъмоли вожаи максуд фаровон буда, муродифи ин вожа матлуб мебошад.