Арабские заимствования в таджикской печати периода независимости (1991-2008 гг.)

• Автор: Гозиев, Мазхариддин Имомович
• Шифр специальности: 10.02.22
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2009
• Место защиты: Душанбе
• Количество страниц: 153 с.

донишгохи миллии тодикистон
Ба хукми дастнавис
ГОЗИЕВ МАЗХДРИДДИН
КОРБАСТИ ВОЖАХОИ ЩТИБОСИИ АРАБИ ДАР ЗАБОНИ МАТБУОТИ ТОДИК (давраи истикдол - солх,ои 1991-2008)
Рисола барон дарёфти дарадаи илмии номзади илми филология 10.02.22- Забони халкдои мамлакаткои хоричии Аврупо, Осиё, Африко, бумиёни Амрико ва Австралия (забони точикй)
РОХБАРИ ИЛМИ: ДОКТОРИ ИЛМИ ФИЛОЛОГИЯ, ПРОФЕССОР КАМОЛИДДИНОВ Б.
Душанбе

МУНДАРИЦА
Пешгуфтор
Боби 1. Хусусиятхди лутавии иктибосоти арабии забони матбуоти муосири точик
1.1.Назари мухдккикон ба забони матбуоти точик
1.2.Вожах,ои иктибосии араби, ки дар забони точикй умумиистеъмол гаштаанд
1.3. Истилох,оти иктибосии араби дар забони матбуот
1.3.1. Истилох,оти сиёсй-маъмурй
1.3.2. Истилохрти иктисодй
1.3.3. Истилох,оти сох,аи маориф дар забони матбуот
1.3.4. Мавкеи истилокоти иктибосии арабии коргузорй дар забони
матбуот
1.4. Наввожакои иктибосии арабй дар забони матбуот
Боби 2. Хусусиятх,ои услубию семантикии калимах;ои иктибосии арабй дар матбуоти давраи истикдол
2.1. Доир ба хусусиятх,ои лутавии услуби публитсистй
2.2. Сермаъноии калимахри иктибосии арабй дар забони матбуот
2.2.1. Сермаъной бо рохд рушди тадричии маъно
2.2.2. Сермаъной бо рохд мачоз
2.3. Мушкилоти омонимия ва контаминатсия дар иктибосоти арабии забони матбуот
2.4. Хдцафхр ва талатхди услубии корбасти иктибосоти арабии забони
матбуот
Хулоса
Фехристи адабиёти илмй ва манбаъхд
Пешгуфтор
Забони публитсистика забони сиёсат - аслихаи сиёсй аст, ки МОХ.ИЯТИ худро чи дар давраи аввали пайдоиши матбуот ва чи имруз гум накардааст. Як сабаби кушишдо барон содда кардани забон дар давраи пас аз индилоб низ дар хдмин буд. Яъне сиёсат ва равиши хизби коммуниста ва давлати шурохр бо забони содда ба мардуми бесавод расондани матолиби ахдофашон буд. Ба ин тарик, забони матбуот хамеша дар мадди назар будааст аз як дониб сиёсатмадорон барон манфиатхои сиёсй, аз дониби дигар забоншиносону адибон барон тозагии забон мубориза бурдаанд.
Аввалин кайдхо дар бораи хусусиятхои забони матбуот хануз солхои 20-уми асри XX ба миён омада буданд ва аз нахустин мадолахо доир ба забони матбуот масъалаи икдибосоти арабиро мебинем, rÿë иктибосоти арабй ва забони матбуоти тодикй тавъаманд. Чунончи, нахустмадола дар бораи забони рузпомаи «Овози тоцик» чунин хусусият дорад. Т. Зеднй дар макрлааш «Забони «Овози тоцик»» масъалаи забони ин рузномаро дар як соли фаъолияташ тахлил карда, чунин менигорад «Чанде аст, хеле забони «Овози тоцик» ру ба осонй овардааст. Poxçy равиши худро саропо дигар кардааст. Цилави забонро ба тарафи навй ва тозагии сурх баргардондааст. Ягона матлабаш хамин шудааст, ки забонро халци ранцбар фаумад, сахтиву чигилиуоро, ки пеіи дар забон доиїт, ба як су гузорад» (43, 96).
Ин муаллиф дар маколаи дигараш «Забони «Овози тоцик» ë ки даврауои сегонаи у дар бораи забон» (44) дар бораи нудсони лугавй, грамматикй, думлабандии ин рузнома мулохача баён намуда, чунин пешниход метсунад:
«1. Ч,умла ва иборауо кутоу, содда, равон, уамафаум ва ширин бошад;

идтимоию фахангй дар забони тодикй калимасозидои зиёде ба мисли «аксариюп», (болшевикон), «ацаллиюн», (меншевикон), «иртицоиюн» (оппозитсионистон), иборах,ое ба мисли «иштирокиюни байналмилал» -Комминтерн, «Цамъияти цавонопи иштирокиюни ленинчй — ЛКСМ ва
садхо калимахои дигар аз забони арабй идтибос шуда буданд, аммо ташаббуси баъзе мудаддидон, нависандагон ба он сабаб гардид, ки калимахои арабй дар таркиби лугавии забони тодики кам карда шаванд. Чунончи, Ч,. Икромй дар мадолааш «Дар гирди масъалаи забони тодикй» (Овози годик - 1928. №289) Т. Зехнй «Фикри ман дар бораи забони чопакй» (Олп. 1928. №285-86), Юлдошзода
«Муваффацият ва камбудщои «Овози тоцик»» (О.т. 1928. - № 253) ва дигарон таъкид мекарданд, ки забони тодикй тахти таъсири забони арабй карор дорад, аз забони зиндаи мардум истифода бурда, забонро аз идтибосоти арабй озод бояд кард.
Албатта, ин пешниходи хеле хуб буд, лекин дар пайи худ зухуроти номатлуберо ба майдон овард. Дойи хаштод дар сади калимахои арабиро на вожахои тодикй, балки идтибосоти русй гирифтанд. Хдтто калимахои тодикие ба мисли «пешоханг», «оташароба»... бо калимахои русй иваз карда шуданд.
Устод Айнй ба му до били ин гуна муносибати иртидой баромада, мадолахо менависад. Дар ин силсилаи мадолахо забони асархои бадей, китобхои дарсй, забони матбуот тахлил гардида, истифодаи бемавриду барзиёди калимахои арабй гуфта шавад хам, худуди дой доштани калимахои аллакай дар таркиби лугавии забони тодикй хал гардида таъкид мегардад. (О.т. 1929 №309).
Ба адидаи Т.Бердиева, мадз гуфтахои устод Айнй дойр ба имкони дой доштани калимахои арабй боиси пайдоиши худуди хастии дубора барои ба идтибосоти арабй дар забони мо мегардад (20,22). Бо вудуди ин сиёсати нисбат ба забондо пеш гирифтаи давлат ё омилхои дигаре будаанд, ки хатто худи устод С. Айнй ба дойи калимаи «давлат»