Фразеологические единицы произведений С. Айни и способы их перевода на русский язык

• Автор: Мирзоева, Мохира Мадиброхимовна
• Шифр специальности: 10.02.22
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2002
• Место защиты: Душанбе
• Количество страниц: 189 с.

ЧУМХУРИИ ТОДИКИСТОН ДОНИШГОХИ ДАВЛАТИИ МИЛЛИИ ТОЧИКИСТОН
Ба х,укми дастнавйс
МИРЗОЕВА МОДИРА МАДИБРОХИМОВНА
ВОХИДХОИ ФРАЗЕОЛОГИИ АСАРХОИ С.АЙНЙ В А УСУЛХОИ ТАРЧУМАИОНХО БА ЗАБОНИ РУСИ
10.02.22. - Забощои мамлакатх,ои хоричии Аврупо, Осиё, Африко, бумиёни Америка ва Австралия (забони точикй)
рисола барои дарёфти дарачаи илмии номзади илми филология
Рохбари илмй: доктори илми филология, профессор Камолиддинов Б.
ДУШАНБЕ
Му кадди ма
Боби 1. Хусусиятхди лугавию маъной, бадей ва услубии
вох,идх,ои фразеологии осори С. Айнй
1.1.0бзори лингвистй
1.2.Хусусиятх,ои лугавию маъной
1.2.1.Муродифхри фразеологй
1.2.2. Вариатсияи фразеологй
1.2.3.Вох,идх,ои фразеологии сермаъно, наздикталаффуз ва мукдбилмаъно
1.3.Хусусиятх,ои бадей ва услубй
1.3.1.Мач,о з
1.3.2.Ташбех ,
1.3.3.Истиор а
1.3.4.Муболиг а
1.3.5.Тазо д
1.3.6.Кино я
1.3.7.Рам з
Боби 2. Усулх,ои тарч,умаи вох,ид>(ои фразеологии асарх,ои устод
С. Айнй
Хулоса
Замима
Фекрасти адабиёт

МУКАДДИМА
Вох,идх;ои фразеології х;амчун воситаи ифода ва ороиши нутк, дар забон мавкеи хоса доранд. Он^о офаридахри халкднд ва х,аёти мардумро аз чих;атх;ои моддиву маънавй инъикос мекунанд. Ин вохрдхри забон сохти устувору ба х,иссахр чудонашаванда доранд ва дар к;атори калимахри маънидор як к,исмати мух,ими хазинаи лугавиро ташкил мекунанд. Дар чэраёни инкишофи таърихии забон онхр х;ам рехтаю суфтатар гардида, ба мисли дигар унсурхри лугавй мавк,еъ ва мавридхри истифода ва пайваста ба ин обуранги услубию хрссй, тобишу чилохри маъной пайдо кардаанд. Азбаски к;исми бештари чунин иборахри пурмаъно ва образноки рехта махрули эчодиёти сохрбони забон аст, онхр дар гуфтугуи рузмарраи одамон ба таври васеъ истифода мешаванд ва яке аз нишонахри барчастаи услуби муошират ба шумор мераванд. Вале вох;идхри фразеологй тамоми сохрхри зиндагй ва фаъолияти одамонро инъикос мекунанд, бинобар ин доираи истеъмоли онхр бо як услуби муошират макдуд нашуда, дар услубхри дигари нутк, х,ам ба андозаи гуногун истифода мешаванд. Аммо дар ягон услуби дигари нутк; (ба чуз услуби муошират) ба дарачаи услуби бадей серистеъмол ва аз лих;ози услубй гуногунвазифа нестанд. Аввалан, адибон ба андозаи бахраманд буданашон аз ин ганчинаи забони халк,, сониян, мувофик,и завку марок ва хусни таваччух,зшон ба унсурхри забони зинда аз ин сарвати бебахри забон истифода бурдаанд. Дигар ин, ки вох,идхри фразеологиро х,ар як нависанда мувофици услуби хоси хеш ба кор бурдааст. Дар ин бобат С. Айнй низ равишу услуби хос дорад.
С. Айнй устоди бузурги забон мебошад. Асархри у хазинаи дурдонахри сухананд. Дар онхр rÿë сарвати беинтихри лугавй,

ифодахри рехтаи мукрбилмаъноро калимахри зидмаъно ташкил менамоянд. Чунончи:
Мулло Амон аз сухан бозистода к;адре ба фикр фуру рафт ва баъд аз он ба сухан даромада гуфт (2.5,109).
Ин одам бой бошад х,ам, бисер чашмгурусна будааст, барои ситонидани ягон чиз ибо х,ам намекунаду ор х,ам, бо вучуди ин чашмаш сер намешавад (2.7, 33).
Дар мисоли аввал калимахри бозистодан // даромадан маънои мухолифи х,амро ифода кардаанд. Аз сухан бозистодан “сухангуиро к;атъ кардан”, ба сухан даромадан “сухангуйиро давом додан” - ро мефах,монад. Дар матни дуюм калима ва вох,иди фразеологии чашмгурусна // чашмаш сер тавассути пешванди на муродиф шудаанд, ^арчанд дар алохрдагй маънои мукрбилро ифода мекунанд, зеро
дар чашми касе сер аст (инчунин, дар сифатхри мураккаби чашмгурусна, гурусначашм) сифатхри сер ва гурусна зидмаъноанд, хислатхри мусбату манфии шахсро дар таркиби вохрдхри фразеологй барчаста ифода мекунанд. С. Айнй мах,з аз хрмин имконияти муассирии вох;идхри фразеологй истифода бурдааст.
Х,амин тавр, мавчудияти системаи муайяни маънох;о дар вохрдхри фразеологй алок,аи байни онхрро аз х;ар чих;ат таъмин мекунад, ки инро мо дар байни ду ва зиёда фразеологизмхр мушохдда намудем (1.41,48).
Агар хусусиятхри забонии повестхри “Одина ” ва “Марги судхур” омухта шуда, дар бораи вохрдхри фразеологй ва хусусиятх,ои услубии онхр маълумоте дода шуда бошад, “Ёддоштхр”-и С. Айнй аз лихрзи забоншиносй мавриди тадк,ик,и чиДДй к,арор нагирифтааст. Ин асар низ мисли дигар асархри нависанда аз восита^ои тасвири бадей ганист. Дар ин асар низ цалами эчоди нависанда бисер хусусиятхри услубй зохрр намудааст.