Историко-лингвистический анализ татарской антропонимической системы Нагорной стороны Республики Татарстан

• Автор: Салимзянова, Флюра Сабирзяновна
• Шифр специальности: 10.02.02
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2002
• Место защиты: Казань
• Количество страниц: 232 с. : ил

КАЗАН ДВУЛЭТ УНИВЕРСИТЕТЫ

Кулъяэма хокукында Сэлимжанова Флюра Сабиржан кызы

Татарстакиыц Тау ягы татар антропонимик системасына тарихи -лингвистик анализ

10.02.02 - Россия Федерашясе хальжлары теллэре (татар теле)

Диссертация филология фэннаре кандидаты дигэн гыйльми дэрэжэалу очен тэкъдим ителэ

Фэнни житэкче - филология фэннэре докторы, профессор, Россия гуманитар фэнкэр академиясе академигы,

Татарстан Республикасыныц атказанган фэн эшлеклесе Саттаров Гомэр Фэиз улы.

Казан
эчтэлж
Кереш ,

§ 1. Гомуми кереш

§2. Тер/ яш регаоаына физж-геоірафик тасвирлшаЬэм кайбер
эгаюгрефик щэ&щлвр,
I булек, Тагарстанньщ Тау ягы тгшиторздяеевдаге борынгы кеше
иеемнарееэ нисбэтле ашропокомогашнар
§ 1, Хазерге тзшр телендэ куллаяылышга йерми топтан горки -
ТЖЭДЗ кеше иоемнэреяэ НИГезЛЭНГЗН ЗШТЮПОКОМОБТ-ШНар:
1 я, Фигъжь нигшйб борьшш терки - татар ашропокомош-мнары.,
1.6. Исем нигезле бррынгы терки - татар ангрооокомонимвары. ............................. „
§2. Фоиешк уаэрешяэр ьшчертан исем варьшнЕггарьшнан
ясаяган шяропокошнимнар
П булекЛкгарстшшыц Iky ягы тзшр кугшмшлары,
§1. Куігамапіар турында швдмн тшкяяэ,
§2, Тау ягы татар кудимагларьтщ лексик - сешнгак теркеьгаапэре
Ч eii F; fJThlî I j -hl. ... r st
3 .а. Терки таплэрга виобапоіе жуивмшзщщщ. ясалган
ШГ|Х.01ОКОМО11ИМНЙР« S ї і 'S S S Ч S3 t S3 Sr! - ї * S з T ? В І S SS 3 ? S В î î ï s? s s s S î t E В В t ïïS
3.6. Фин - ушр теялэренэ шюбэгзе кушашш^цан ясалган атгропошмош-ашар
Ж булек, Тау ягы татар фшипиязюреаэ кайбер гузатулвре
§ 1, Бигеэшареа саф тарш-тнтр чыгьашды исшнэр ташхил искан фемилиязвр. ............****<
§2. Нигезларея гареп-фарсы иеешаре Ьам исш варшшшра
тагпкштштанфшилишгар. .. ,
ИЬмтак,
Файцаланызган эдэбиях исемлеге
КушьЖ'їга,
1, Тогарстш тесщ^ликасыныц Тау ягы
ащюпшомонимнаръшвд аифаюпка сальнган татарча - руша сузлекчэсе
еаиынган еузлжчаее
3, Эшмолошялзре тессвздэнган фамипияяэрнен;
ящатмалы сутаекнэсе ,.,,, „,. ............. „.,,,..
4, Täy яш рйоннары буеяча белешмэ - таблица.
5, Татарзшнньщ Тау ягы регионы каргасы,
белан кашшнган була Бик бабай урмнины кисет жир зча Ііам інунда яши башпьж, Э&ренлэп авыл зурая, Бик несене барльжка кине. 1600 нче енларца Бик авьшьжнан 7-8 км ераклыкга Ути бабай килш урнаша. ІІІунда узене йорг сала, авып барпыкка кила. Лзкин бу урьшнар яішу ечєн бик зщзйлы булмкй: су кжка атырыйлар, баижа авышгардан килеп геп тальй торгай булалар. Шуннан сон апар йж авьшьша кучеиш кигалзр. Шул равешле Бику авьзлы барльжка киле. Онеге белшімада бу ике авьшньгн барльжка килу елдарьі тегал билгеле булуы Ьам еллар арасындагы аерма (600 ел) Бик -Ути авылыныц ягамасы Бикути ксеменнэн барльжка килгэн диган фикерне кире ката; нагажада бик компоненхынын дэраяса рэвеше магшесодда булуы югапа.
Димак, бу очракга біж (бак) сословие титулы магьнэсендэ килган Ііам анын бак компонентны кушма исемнен кькжаршшган варианты булуы ихтимал, О ути компоненшньзд шща талга апган Утей, Утамещ Утаган (Буша Ушев фшшшясе бар) исемнэршед халык телендэге узлашгерепеше (Уш) дни фараз кьшырга мемкин,
2) категории, угтэн заман ткт фигъшь форматі борынгы кеше исемтре белэн менэсэбэгте антропокомотттр;
Кагэорж уткан заман хикэя фигъшь фориалы кеше исемнэршед теп моделей “исем + ечшче зал: берлек санындшы кагегорж уткан заман хикэя фигъшь” тезелмзсе тэшкшг ш: Тфйкилде, Уразбаклы, Ханкидде, Жднбакгы, Инюулды, Алпабіфде, Тзнребирде, Ходайбирде,
”Исем + Ш ззг берлек сандагы кагегорж уткэн замш хикэя фишль” моделедын киресе булган ”Ш ззг берлек санындагы каггешрж уткан замш хикэя фигъшь + исем” тезепмэседнэн гыйбарэг исемнзр да бар; їйрдебзк, Калдыщ, Кшщьгоай1 (казахшрцаКлддыбай исеме хазер дэ кулланьшышга йери).
Тинкидде, Таукилде, йсэнкшще її.б. кебек “равеш + Ш ззг кагегорж уткэн заман хикая фигъшь” моделе ташкил игкан борынгы кеше исемгоре дэ очрый. Боларда баланын сау-таза булуы хабар игела. Без аларгы дескршгшв, ягъни тасвирлама исемнэр рэтенэ кергет карый алабыз, сирэк булса да, I заг куплж
* МапшщинйВК^Курсвтелганхвзетт, 49 б,