Антропонимы современного башкирского языка и тенденции их развития

• Автор: Сулейманова, Резида Ахметьяновна
• Шифр специальности: 10.02.02
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2006
• Место защиты: Уфа
• Количество страниц: 186 с.

Йекмэтке
Инеш
I булек. Тел гилемендэ яцгызлык исемдэрзе ейрэнеу проблемалары
1.1. Лингвистикала яцгызлык исемдэрзе ейрэнеузец торошо
л 1.2. Кеше исемдэренен тэбигэте бэм асылы
1.3. Башкорт телендаге исемдэрзец семантик нигезе
II булек. Хэзерге башкорт телендаге исемдэрзец кулланылыш йышлыгы
2.1. Башкорт телендаге ир-ат бэм катын
кыз исемдэренен уреш тенденциялары
2.2. Исемдэрзец кулланылыш йышлыгына сагыштырма анализ (0фе, Салауат, Сибай калалары Иэм Ейэнсура районы материалы бу йынса)
2.3. Теп башкорт гаилэлэрендэ исем Иайлау мотивы
Я г^.'Катнаш гаилэлэрзэ кулланылган исемдэр
III булек. Башкорт телендаге исемдэрзец структур узенсэлектэре бэм дерер язылыш масьэлэлэре
3.1. Хэзерге башкорт телендаге исемдэрзец дерер эйтелеше бэм язылышы
3.2. Хэзерге антропонимдарзыц ябалышы
Ьыгымта
Библиография
Кушымта
Инеш
Тикшеренеузен актуаллеге.
^ Телден лексик системаКында айырым бер категория булып
торган кеше исемдэрен терле аспектта гилми ейрэнеу мэсьэлэИе дейем дейем тел тилеме есен актуаль Ианала. Ул яды бэм меііим йунэлештэрзен береііене эйлэнде. Кеше исемдэренэ бэйле мэсьэлэлэрзе тикшереу теоретик Ііам практик йэИэттэн зур эЬэмиэткэ эйэ.
Кеше исемдэре халыктын мэзэниэте, йолалары, гереф-гэзэттэре, менталитета, традициялары, кенкуреше, уй-караштары менэн тытыз бэйле. Уларзы ейрэнеу халыктын тарихын, етнографияііьін тикшереуселэр есен эЬэмиэтле.
^ Антропонимдар озайлы тарихи юл уткан. Боронго шэжэрэлэрзэ
осраган кайИы бер исемдэр хэзерге вакытта бетенлэй кулланылмай. Антропонимик лексика телден Иузлек составында айырым бер урын алып тора. Ул, нигеззэ, уртаклык исемдэрзэн килеп сыккан, уркэн, камиллашкан. Йэмгиэттэге узгэрештэргэ, кешелэрзен зауыктарына карал, иркелэре кулланыштан бетенлэй тешеп кала, уларзын урынына ядылары барлыкка кила.
Антропонимик лексиканын йэшэйешенэ ижтимаги, психологик, биологик, физиологик факторзар за зур йогонто яііай. Янгызлык исемдэрзэ мэгэнэуи функцияга Караганда, атау функцияііьі ертенлек ( итэ. Исем кешегэ аралашыу процесында мерэжэгэт итеу, ендэшеу
есен кэрэк. Кеше исемдэре ошо нигеззэ барлыкка килеп, Иунынан
Был тер исемдэрзен кубеїіе 1970, 1980 йылдарза кушылган. 1990, 2000 йылдарза исемдэр тезмэбе бутан терлерэк исемдэр Ііеземтаїїенда кидэйеу кисерэ.
Миралдарзан куренеуенсэ, исемдэр термэИенен теп елешен дини булмаган тэрэп сытанаклы исемдар тэшкил итэ. Был исемдэрзе семантик яктан тубэндэгесэ булеп курбэтергэ мемкин:
Характерузенсэлектэрен, сифатын белдергэн исемдэр: Эгзэм -бик бвйвн, дэрэжэле; Элтэф - бик ятымлы, матур; Эксэн - бик якшы, бик матур; делам - ин нык, hay - саламат, Басир - утэ биргер, зирэк аиыллы, Вэхит- берран-бер, тиндашбер; Вэзир - ярзамсы; Бани - бай, аллы, даулэтле; Иэбир -кеслэ, ныклы, акыллы; Зариф - купшы, телгэ орта; Зэбир - бейек,оло; Мозафар - енеусе, тела гена иреше усе;Мо та hap - саф изге; Расих - ныклы; Рафик - ипташ, дур; Сэтит - бэхетле; Фазыл - иц байбэт, инсафлы, намырлы; Асия -даулаусы, тынысландырыусы; Рэлима - укымышлы; Разима - байок, абруйлы; За рифа - матур, куркам, тел га орта h.6.
Тес, бизэкте белдергэн исемдэр: Зэйни - бирж; Зиннэт -бирж; Сибэгэт- тар, буяу Эхмэр - кызыл.
Уремлек haM хайуан исемдэренэ бэйле антропонимдар/ Зэйтун (атас исеме), Хэйрэр (арырлан).
Дини йекмэткеле fapan сыгышлы исемдэр исемлектец пассив катламына карай.
А) Дини исемдэр: Дина, Забит, Зэйнетдин, Нуриман, Ислам-Халиф, Нурислам;
Б) Пэйгэмбэр-хэлифтэрзец Иэм уларзын кыззарыныд, катындарынын исемдэренэ бэйле антропонимдар: Махэмэт, Илъяс, Селэймэн, Йософ, Райса, Расул, Эмина, Фатима.
Фарсы теленэн узлэштерелгэн, исемлектэ актив кулланылтан исемдэр: Азат - ирекле, азат: Данил - белемле,акыллы; Динар