Освещение истории государства Саманидов на страницах периодической печати (на примере газет "Чумхурият"(Республика) и "Адабиёт ва санъат"(Литература и искусство)

• Автор: Мухтарова, Фархбону Сатторовна
• Шифр специальности: 10.01.10
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2013
• Место защиты: Душанбе
• Количество страниц: 167 с.

донишгохи миллим тодикистон
Мухторова Ф.С.
Накши матбуот дар таргиби давлатдории Сомониён
мисоли рузномахои «Думхурият» ва «Адабиёт ва санъат»
Рисола барон дарёфти унвони номзади илмхои филология, аз руи ихтисоси: 10.01.10-Журналистика
Рохбари илмй: доктори илмхои филология Муродов М.Б.
ДУШАНБЕ
МУНДАРИЧД
Сарсухан
Боби I. Накши матбуот дар баррасии таърихи Оли Сомон .«
1.1. Хусусияти давлатдории сомониён ва бозтоби он дар
матбуот
1. 2. Бахси матбуотй атрофии даврабандии Оли
Сомон
Боби II. Рузгори Оли Сомон аз нигохи матбуот
II. 1. Талошхои Исмоили Сомонй барои марказонидани
хокимият
11.2. Насри II ва мадоми у дар шукуди империя
11.3. Сабабдои асосии шикасту фурурезии давлати Сомониён
Боби НІ. Проблемам илму фарханги тодик дар асрхои ІХ-Х аз нигохи
матбуотй муосир
111.1. Илми ахди Сомониён аз диди матбуот
111.2. Рудакй ва ташаккули адабиёти классики то дик
111.3. Мадоми матбуот дар тартиби забони тодикй
Хулоса
Руйхати адабиёт ва сарчашмахо
Сарсухан
Мухимияти мавзуъ: Дар хар як давру замон матбуот
баёнгару равшангари вокеахои дирузу имрузи хаёт мебошад. Табиист, ки хонанда ба воситаи матбуот бо зам они сипаришудаву навини халди хеш ошно мегардад. То китобат шудани вокеахои рангину хузнангез вай метавонад, махз тавассути ВАО, хоса матбуот бо лахдахри мухими зиндагии поринаву имрузаи халку механаш ошно гардад.
Мушохидахо нишон медихад, ки хонанда бештар ба ходисахои мухими таърихии ачдодонаш дилбохта мешавад ва кушиш мекунад, ки ба воситаи мутолиаи рузномадо онро азбар кунад. Дар ин чода дар замони истикдолият диддати мардуми мо бештар ба омухтани таъриху фарханги ачдодй, хоса нахустдавлати точикон-Сомониён боло рафт, зеро дар замони Шуравй хама имконият надошт, ки ба воситаи матбуот доир ба давлатдории кадимаи худ маълумот тирад. Сабаб дар он буд, ки баъзе аз рохбарони торикфикри он замон, ки аз илму фарханги рангини замони Сомониён бархурдор набуданд, онро осори замони феодалй шуморида, садди рохи тартибаш мешуданд. Аз ин ру, олимон, адибон ва рузноманигорон чуръат намекарданд, ки дар бораи нахустдавлати хеш дар матбуот чизе чоп намоянд
Замони нав пардаро аз руи торикй бардошт. Акнун таърихдустону адибон, фархангзамирону рузноманигорон имконият пайдо намуданд, ки ба воситаи матбуот таърихи рангини халди хеш аз чумла дар ахди Сомониёнро омузанд.
Агар гуем, ки дар замони Шуравй ба ин масъала матбуот тамоман эътибор намедод, хато мекунем. Дар матбуоти он давра ба таври умум оид ба баъзе аз пахлухои нахустдавлати точикон-Сомониён маълумотхои хеле кутох интишор мешуданд. Дар сухбату маколахои рохбарони муассисахои илмию таълимии

муборизахои тулонй барои истиклолият сурат гирифт ва нисбати хонадонх,ои дигари тодикй (Тохирёну Саффориён) ливобардори озодй ва истиклолият шуд. Бештар дар рохд бахо додан ба таърихи кади май Сомониён хизмати Э. Рахмон аст. Вай дар нутку маколахояш онро асоснок намуда, аз чумла навиштааст: «Пайдоиши давлати Сомониён ба даврони талошу муборизахои сангин рост омад. Ин давроне буд, ки муборизаи кахрамононаи мардум бар зидди аднабиён хамоно идома дошт ва сиёсати иртичоии истилогарони араб мунтазам амалй мегардид. Аднабиён ният доштанд, ки ба воситаи густариши забону фарханги арабй нуфузи забони точикро кам карда, хуввияту ифтихори миллй, шарафу номуси ватандорй, суннатхои фарханги кухани ачдоди моро барбод диханд»1.
Аммо халки куханбунёди моро маглуб карда натавонистанд. Вай базурй исломро пазируфту забони модарии хеш ва фарханги бойяшро аз даст надод.
Мо бояд аз гуфтахои боло ба худ хулосаи даркорй бароварда, бахси матбуотро дар атрофи пойдоиши Оли Сомон ва даврабандии он чамъбаст намуда, хулосаи хешро пешкаш намоем.
Омухтани маколаву навиштачотхои матбуот ба мо имконият медихад, ки оид ба даврабандии Оли Сомон ба чунин хулоса оем:
Давши якум аз соли 817 огоз шуда, соли 874 анчом меёбад. Ин муддат ибтидои муборизаи халки точик барои истиклолият ва ташаккули давлати мутамарказонидашудааш мебошад. Намояндагони он Нух, Ахмад, Яхё, Илёс мебошанд, ки дар натичаи кордонй ва ташкилотчигияшон тавонистанд, дар хилофати Араб обру пайдо намуда, барои ташкили давлати миллии хеш чонбозихо кунанд.
Давраи дуввуми хукмронии хонадони Сомониён аз соли 875 огоз ёфта, дар ибтидои солхои 60-уми асри X ба охир мерасад. Аниктар ин давра солхои 875-960-ро дар бар мегирад. Намояндагони барчастаи ин давра Исмоил ва Насри II ба хисоб мераванд.
1 Чумхурият, 1999, 9 сентябр.