Отражение традиций создания семьи в башкирском фольклоре

• Автор: Бадретдинов, Салимьян Минниахметович
• Шифр специальности: 10.01.09
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2009
• Место защиты: Уфа
• Количество страниц: 174 с.

Югары белем биреу?ец Дэулэт мэгариф учреждениеЬы «М. А-кмулла исемендэге Бангкорт дэулэт педагогия университеты»

Кулъязма хакугында

Бэ?ретдиыов Салимйэн Мицлеэхмэт улы

БАШТСОРТ ХА ЛЫК ИЖАДЫНДА ЕАИЛЭ КОРОУ РЭУЕШЕ САЕЫЛЫШЫ

10.01.09 - фольклористика

Филология фэндэре кандидаты дэрэжэЬенэ дэгуэ итеугэ диссертация

Еилми етэксеЬе:

филология фэндэре докторы, профессор Селэймэнов Эхмэт Мехэмэтвэли улы

ЙвкмэткеЬе
Инеш
Беренсе булек. Эиостарза Ьэм риуэйэттэрзэ гаидэ тсороу рэуеше сашлышы
1.1.Туй йолаларыныц Ьэм таилэ тсороузыц генетик тамырзары
1.2. ©йлэнеугэ бэйле боронго тсараштар Ьэм йолалар
1.3.Мифологик куренештэр, гереф-тэзэттэр Ьэм донъяуи менэсэбэттэр
Икенсе булек. Баштсорт туйы Ьэм туй-йола поэзияЬы
2.1. Туй-йола тамашаЬы
2.2. Никах туйы йолалары Ьэм уларзьщ поэтик Ьурэтлэнеше.. 78 ©сенсе булек. Баштсорт сецлэузэре
3.1. Сецлэу йолаЬы Ьэм уныц узенсэлектэре
3.2. Сецлэузэрзе теркемлэу
3.3 Сецлэузэрзец поэтикаЬы
Ьытымта
Ээбиэт
Кушымта
Салауаттыц мехэббэт йырзары
ИНЕШ
©йлэнеу рэуешен, гаилэ тормршон, ир-тсатын менэсэбэттэреы, бапгкорт туйын Ьэм туй-йола поэзияЬын сагылдырган был монографик хезмэт ошо бик моЬим куренеште, хэл-ватсиганы системалы рэуештэ бер бетон итеп ейрэнеузе ма'ксат итеп -куя.
Мэглум булыуынса, башкорттарза гаилэ -короу, уныц йолалары, уларзы о§ата барган куркам тамашалар, эйтемдэр, Ьаматслаузар, алгыштар, телэктэр, йырзар, сецлэузэр, такмагктар узе бер тсабатланмас милли курененх. Монографик эшта ошо куренеш бай фольклор материалына, „ тарихи-этнографик мэглумэттэргэ Ьэм дини сыганатсгарга нигезлэнеп, киц планда ейрэнелэ, гаилэ 'короу рэуешенец, туй йолаларыныц боронго тамырзары, магик элементтары, эхлаки -канундары, тербиэуи-эстетик Ьы§аттары, шигри-музыкаль тэбигэте, поэтикаЬы ентекле тикшерелэ. Бапгкорт хальгк эпостарында, риуэйэттэрендэ, легендаларында, арбаузарында, алгыштарында, йырзарында, сецлэузэрендэ, йэнэ сурэлэрзэ, аяттарза Ьэм бангка -комарткыларза сагылган ырым-юраузар, тсанундар, огет-нэсихэттэр, тамашалар ойрэнелеп, дейемлэштерелеп Ьэм хэдерге заманга бэйлэп бирелэ.
Бапгкорт туйы Ьэм туй-йола поэзияЬы узе ук хад’кыбыззыц ярым театрлаштырылган сэнгэтепец бер олгоЬо, конитмешенец Ьэм мэзониэтеиец моЬим вэ сагыу курепештэренец береЬе. ©йлэнеу, гаилэ -короу рэуеше таматна (театр), поэзия, музыка, бейеу кеуек сэнгэт торзэре менэн озатыла барган тормош сэхнэЬе булып ку§аллана. Монографик хезмэт ошо моЬим аспектты ла ентекле аса.

Оялыпмы, 'Кур'КЫПМЫ,
Ышьгкланып матапгкан Бер 'кыы мэн тсарсытека Урал батыр тап бутан.
«'Кара юрта» эпосыньщ бер версияБында "Кара юрганьщ Быртындагы кемеш 'кашлы эйэр§э ултыртан Былыу кы;} шулай тасуирлана (5, 271):
Ун бармагы -камыштай,
Уты5 теше кемештэй,
Бер бите ай§ай балтсытан, "
Бер бите кендэй балкыган,
Томбойотстай кукрэге Купереп удеп 'кал'кынган,
Эй Ьылыу кы:у Былыу тсыз,
Эй Былыу тсыз, Ьылыу кыз!
«Адылкул» риуэйэтендэ иБэ Арысланхандьщ кыы Асыл ер йеендэге Былыуарзыц Ьылыуы (4, 314): «ТСоралай Бымах Бомгол, талсыбьгктай зифа. Э куз§эре кеге тендэй сем кара, адыл мэгдэн тедле балкыи тора. Кыйылып киткэн тсыйгас гкаштар каймалап алган ударен. Иренгенэлэре тулышып бешкэн сейэ тедле. Йе§е иртэн яуган ткырпа-к 'каркай атс. Бит алмаларына ал тар шэфэге ягылгандай. Сылтыр тэркэ, адыл таш менен нагышланган кашмауы адтынан Бомгол Бынына Ьарылып тешкэн озон сэс толомдары ике кара йылан Бымак ялтырай. Кескэй -колак остарына татскан алтын алкалары яры тыутан ай шикелле ку:е иркэлэй. Кемеш белэ§ектэр менэн бпзэлгэн белэктэре аюкош канатындай. Б ар мак тэлгэшкэйзэренер остарынан кына гелдэр тамып торган тед/те. Атлап йереу§эре аккош йееп килгэндэй. Ауы? асып Буз эйтЬэ, паланып, шишмэ шылтырап аккан кеуек.