Метрика поэзии Нима Юшджа

• Автор: Ходжаеров, Насрулло Файзуллоевич
• Шифр специальности: 10.01.06
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2000
• Место защиты: Душанбе
• Количество страниц: 190 с.

Мундарида
Мук;аддима
Боби якум. Нимо Юшич, ва тахдввулоти apÿ3
1.1.Самт^ои ч,устучУйх,ои навпардозонаи Нимо
1.2. Хусусият^о ва крнуния'щои арузи озод
1.3. Испщлоли мисраъх,о дар шеъри озод
Боби дуввум. Вазни апгьори Нимо Юшид
2. 1 .Рамали солим
2.1.1. Ашъори классикй
2.1.2. Шеър^ои озод
2.1.2.1. Лагзиидои вазнй
2.1.2.2. Дарадаи корбурди андоза:х,о
2.1.2.3. Басомади корбурди андоза^о
2.1.2.4. Басомади корбурди зих,оф:о
2.2. Рамали махбун
2.2.1. Ашъори классикй
2.2.2. Аашъори озод
2.2.2.1. Лагзиш^ои вазнй
2.2.2.2. Дарадаи корбурди андоза^о
2.2.2.3 Басомади корбурди андозах,о
2.2.2.4. Басомади корбурди зш,оф^о
2.2.2.5. Мавк;еъи сакта
2.3. Музореъ
2.3.1. Ашъори классикй
2.3.2. Ашъори озод
2.3.2.1. Лагзишх,ои вазнй
2.3.2.2. Дарадаи корбурди андоза^о
2.3.2.3. Басомади корбурди андоза^о
2.3.2.4. Басомади корбурди зщофуо

2.3.2.5. Мавдеъи сакта
2.4. Хдзади солим
2.4.1. Ашъори суннатй
2.4.2. Ашъори озод
2.4.2.1. Дарадаи корбурди андозадо
2.4.2.2. Басомади корбурди андозадо
2.4.2.3. Басомади корбурди зидофдо
2.5. Хдзади ахраб
2.5.1. Ашъори классикй
2.5.2. Ашъори озод
2.6. Хафиф
2.6.1. Ашъори классикй
2.6.2. Шеърдои озод
2.7. Мудтасс
2.8. Мунсаред
2.9. Сареъ
2.10. Мутадориб
2.11. Мутадорик
2.12. Радаз
2.13. Дубадрй
2.14. Вазни шеъри кудакона
2.15. Мавдеъ ва дарадаи корбурди будури арузй
Хул оса
Китобнома

Мудадцима
Солкой 20-40-уми дарни бист дар шеъри форсй дигаргунй ва тадаввулоти азиму таддирсозе ба вудуъ пайваст, ки самти рушду инкишо-фи шеъри порсиро дар дарни сипаришудаистода ва дуруни оянда муайян ходад кард. Ин тадаввулот ба фаъолияту эдодиёти шоири сарсупурдаи Эрон Нимо Юшид (Алии Исфандиёрй) робитаи ногусастанй дорад. Ин но-6iiFa бо нубуїн зотй ва саъю талошдои мудовиму пайгиронаи худ шеъри порсиро аз долати рукуду рухути чандинасра радойй дода, масири тозаеро боз кард, ки имруз ба майдони фарохи яккатозони шеър табдил ёфтааст.
Навоварии Нимо дар шеъри порей дам дар данбаи суварии шеър-вазну дофияву шакл ва дам дар данбаи дохилии он-забону баёну тахайюлу эъдозу тасвир сурат гирфтааст. Махсусан, данбаи суварй аз шеваи дадимиён мутафовит буда, дар айни замон аз сарчашмаи анъанаву сун-натдои ондо об мехУрад.
^араени "шеъри нав" HMpÿ3 дар шеъри форсизабонон мавв;еъу м а до ми шоистаи хешро касб кардааст ва дигар б аде дар бораи дурустиву нодурустй, "навй" ва "куднагй" дар миён нест. Акнун зарурати дарки амид ва омузиши холисонаву пайгиронаи ин шева эдсос мегардад. Аз табъи на-хустин ашъори дар арузи озод гуфташудаи Нимо солиёни зиёде гузашта бошад дам, вале то имруз донуниятдои ин вазн ва вижагидои он ба пур-рагй ва дадидан мушаххас нашудаанд ва дар натида дарду марди вазнй дар шеъри порей ва аз он думла дар шеъри Тодикистон HMpÿ3H мо низ идома дорад. Масоили мудимтарини apÿ3H озод аз дабили корбурди зидофдо, ис-тидлоли миераъдо, басомади корбурди авзону андозадо дар шеър, тарзи корбурди авзону будур ва нидоят банду дайддои нави ин вазн то имруз таснифбандй нашудаанд ва бадедист, ки таддиди вазни ашъори Нимо Юшид ба дайси саромаду мубтакири ин шева ба ин масоил равшанй ходад андохт, ё дед набошад дидати таъйини тамоюлоти асосй ва донуниятдои он садим ходад буд. Бо назардошти ин нукта ва дарку фадми зарурати дал-

фоилотун фоилотун фоилотон фоилотун фоилотун фоилотун фоилотун
Банди мазкур аз дафт мисраъ иборат буда, ду мисраъ бо зидофи маддуф-фаъ, се мисраъ бо зидофи маддуфи мусаббаг-фоъ, як мисраъ бо зидофи мусаббаг-фоилотон ва мисраи охирин бо рукни аслй поён ёфтаанд. Муси диву одангу вазни банд шабеди каломи табиист: чун дар нутди гуф-тугуй баъзе думладо дарозтар ва бархе мисраъдо кутодтаранд, вале риояи камияти дидодо ба он вазни муносибе бахшида, аз наср мутамоиз карда-аст. Зидофдо бошанд силсилаи мураттабу якнавохту муназзами дидодоро дар охири мисраъ гусаста, истидлоли комили мисраъдоро таъмин карда-анд.
Василаи дигаре, ки дар apÿ3H озод мустадилияту дувийяти мисраъро дифз мекунад, ба адидаи Солис, дофия аст. Дар мисраъдое, ки бо рукни аслй ба охир мерасанд, шоир дофияро ба ин манзур истифода намуда, мисраъро поён мебахшад ва дофия мисраъдоро дамоданг намуда, ондоро мустадил менамояд. Чунончй:
Бар фарози дашт борон аст. Борони адибе!
Резиши борон сари он дорад аз дар суй в-аз дар до,
Кй паранда, кй хазанда, аз радовардаш ба дил ёбад насибе.
Бод лекин ин намеходад
Гарм дар майдон давида бар замин меафканад пайкар,
Бо дамаш хушку абусу маргборовар.
Аз гиёде то на дил сероб ояд,
Бар ситези дайбаташ дар дам меафзояд.
Зеру pÿ медорад аз дар су,
Растадои ташнаву тарро,
Х,ар нидоли борварро.
Бод мекалтад.
Farn дар у, дар муфсилаш афтода мегардонад аз Farn руй.