Проблемы поэтических образов в творчестве Джалолуддина Руми

• Автор: Салими, Хатлони
• Шифр специальности: 10.01.03
• Научная степень: Докторская
• Год защиты: 2009
• Место защиты: Душанбе
• Количество страниц: 329 с.

АКАДЕМИЯМ ИЛМХОИ чумхурии тодикистон ИНСТИТУТИ ЗАБОИ ВА АДАБИЁТИ БА НОМИ РУДАКЙ

Ба хукми дастнавис

Салими Хатлонй

МАСОИЛИ ТАСВИРХОИ ШОИРОНА ДАР ОСОРИ ЧАЛОЛУДЦИНИ РУМЙ

Ихтисос: 10.01.03 - Адабиёти халкдои кишвархои хоридй (адабиёти ходик)

Рисола барои дарёфти дара дай илмии доктори илмхои филологи

Мушовири илмй: аъзо корреспондента АИ ДТ, доктори илмхои филологи, МИРЗО МУЛЛОАХМАДОВ
Душанбе

Ф Е X, Р И С Т

муцаддима.
БОБИ І. САРЧАШМАЦОИ ОФАРИНИШИ ТАСВИР ВА ИНЪИКОСИ БАДЕИЯТ ДАР ОСОРИ ДАЛОЛУДДИНИ РУМЙ
1. Сарчашмах;ои офариниши тасвир дар осори Мавлоно
2. Мафохдми асотирй ва модияти бадеии онх,о дар осори Мавлоно
3. Тарзи корбурди санъатхри бадей ва васоити дигари офариниши тасвир дар осори Мавлоно
БОБИ П. ИШЦ, САРМАНШАЪИ ТАКОМУЛИ ИНСОН ВА ВОСИТАИ ИРТИБОТИ ОН БО ОФАРИДГОР
1. Тасвири маънавии Офаридгор дар осори Мавлоно
2. Симои маьрифатии Одам аз нигохд Мавлоно
З'. Ишк,, сарманшаъи такомул ва воситаи иртиботи Одам бо Офаридгор
БОБИ ПІ. РАМЗОФАРИНЙ ВА ТАДАССУМИ СИМОИ ТАМСИЛЙ ДАР ОСОРИ ДАЛОЛУДДИНИ РУМЙ
1. Рамз ва рамзофаринй дар осори Мавлоно
2. Инъикоси болопазирии рух, ва тадаллии нур дар оинаи тадаммул.Л90
3. Тадассуми симои тамсилй дар осори Мавлоно
БОБИ IV. ТАСВИРИ МАВДУДИЯТИ ОЛАМ ВА НАЦІНИ УНСУРХОИ УЛУМИ ТАБИАТШИНОСЙ A3 ДИДГОЦИ ДАЛОЛУДДИНИ РУМЙ
1. Тасвири мавчудияти олам ва ашёъ аз дидгох,и Мавлоно
2. Накдни унсурх,ои улуми табиатшиносй дар осори Мавлоно
3. Тасвири донварон, наботот ва дирмх,ои осмонй
Хулоса

МУЦАДДИМА
Омузиши мероси ирфонии тасаввуфй дорой адамияти багоят бузурги фитрй мадсуб меёбад, зеро ин бахши адабиёти бадей озодфикриву нодирбаёнй, мухтарам доштани инсон ва бедин орзуи расидан ба вахдати башариятро талдин менамояд. Тасаввуф дар таърихи илму адаби форси дамчун як дараёни ирфонии фалсафй бахри иршоди пурарзиштарин мероси маънавй садми беандоза гузоштааст, ки осори беназири Мавлоно дар тули чандин аср, хосса аз замони тагйирпазирии назариёти маърифатии ахди эхё то ба баъд муассир ва фарогир расида, ин хидмати бузургро ба андом расонидааст.
Мавлоно Далолудцин Мухаммади Балхии Румй дар радифи дигар намояндагони ирфону тасаввуфй ин даврон, бо офаридани осори беназири рамзиву тасвирй, дар ганй гардонидани гандинаи тамаддуни башарй надши багоят бузург бозидааст ва хатто метавон онро ба офтоби дурахшоне шабохат дод, ки дар паргави он адабиёти форсй-тодикй ба нудтаи баландтарини камолоти худ расидааст.
Афкори ирфониву тасаввуфии Мавлоно бо гузашти асрхо дар оробахшии тамаддуни олам, бавижа осори мутафаккирони Шарку Барб таассуротеро бардой гузоштааст, ки таддиду пажухиш дар заминадои маънавй ва маърифатии назариёти у оид ба мукошифаи рози «вахдати вудуд» ва шинохти мавдеъгирии оламу одаму Офаридгор мавриди баррасидои доманадор дарор гирифтааст.
Ÿ муътадид аст, ки одам бузургтарин офаридаи Х,ад буда, хастии он тадассумгари олами рухониву дисмонй мебошад, ки дар худ асрори фавдулоддаеро ба тимсоли олами мавдуд нидон дорад ва ифшо намудани рози дадони маънавй, улвй ва лохутиву носутии онро назари даррок ва таддидоти дадид мебояд, чунон ки худ дар зимни мукошифаи ин назар осори фаровонеро ба мерос гузоштааст.
Аммо дар мавриди тадлилу баррасии симои одам сарбастагие, ки ин мавзуро доманадор намуда, дар доли муаммо дарор додааст, ин
Дар ч;ои дигар волоият ва авло будани мохияти хулк,и одамро, ки «сабр» аст, меситояд, зеро сабр, пеш аз хама, дар таълими хисоли башарият ахамияти тарбиявй, намояндагй ва рахнамой то куй максудро дорад:
Боз бо худ гуфт: «Сабр авлотар аст!
Сабр то мацсуд зудтар pay бар аст! (239,262)
Сарчашмаи дигари офариниши тасвир дар осори Мавлоно бозгуи маънавии мухтавиёти офаридахои шифохии мардум аст, ки аз он дар осори хеш хеле мохирона истифода намудааст ва хатто ибороту масалхоеро аз тарзи будашон бештар бехтару суфтатар ба силки тасвир кашидааст.
Дар тасвирхои шоирона ва маърифатии Мавлоно накдіи масалу ривоятхои халкй, шакаргуфторй, хазлу мутояба, афсонахо, киссахои динй, ривояту хикоят, гуфтори ошикона ва маднунномахо хеле муассир буда, хар кадоме бо шакли хоси бадеии ирфонй руи кор омадаанд, ки намунае чанд аз ин осорро метавонем манзур гардонем. Барон мисол, ин масалхои шифохиро, ки «полон ёфт шуд, вале харро гург хурд» ва ё «об ёфт шуд, аммо куза шикаст»-ро бо чунин маънй ва мадзубият тасвир намудааст:
Он яке хар дошт, полонаш набуд,
Ефт полон, гург харро даррабуд.
Куза будаш, об меп-омад ба даст,
Обро чун ёфт, худ куза шикает. (239,17)
Ба ин далел «Мавлоно бо истифода аз мояи наклу ривоятхо, афеонаву латифахо ва маколу зарбулмасалхои халкии мардуми форезабон ва тамсилоти кавм» (128,5)-хои дигар осори хешро гано бахшидааст ва масали ин, ки «адлхоро аклхо ёрй дихад» метавонад намунаи равшани он бошад, чунон ки бо мохияти таълимй ва тарбиявии касбнамудааш маъмул ва дар айн моли башарй гаштааст: Маїиварат идроку уушёрй диуад,
Аулу о мар аклро ёрй диуад. (239,42)