Идейно-художественные особенности "Мусибатнаме" Фаридаддина Аттара

• Автор: Умедов, Мастон Хамдамович
• Шифр специальности: 10.01.03
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2006
• Место защиты: Душанбе
• Количество страниц: 173 с.

ДУЩУРИИ ТОДИКИСТОН ДОШШЇЇЩИ ДАВ ЛАТИИ милжи тодикистон

Ба ^укми дастнавис

У медов Мастон Дамдамович

ХУСУСШГЩОИ ЕОЯВЙ ВА БАДЕИИ «МУСИБАТНОМА»-И ФАРИДУДДИНИ АТТОР

Ихтисос: 10.01.03.-Адабиёти халвдои мамолики хоридй

(адабиёти тодик)

РИСОЛА барои дарёфти дарадаи илмии номзади илм^ои филологй

Ро?0ари илмй: доктори илм^ои филологй, профессор Имомов Му^аммадюсуф Сайдалиевич

ДУШАНБЕ-2006

МУНДАРИЛА
МУ^АДДИМА
Б О Б И І. Рузгор ва осори Фаридуддини Аттор
1. Зиндагиномаи Фаридуддини Аттор
2. Осори адабй

3. «Мусибатнома» ва мавцеи он дар э^одиёти Фаридуддини Аттор 38
Б О Б ИII. Сохт ва мундарщаи гоявии «Мусибатнома»
1. Сохт ва мазмуни «Мусибатнома»
2. Націни солик ва пири роцнамо
3. Мацомот ва мароцили камолот
БОБИ III. Хусусият^ои бадеии «Мусибатнома»
1. Вазн, цофия ва радиф
2. Воситацои тасвири бадей
3. Ицтибоси оёти цуръонй дар «Мусибатнома»
ХУЛОСА
КИТОБНОМА
МУКАДДИМА
Адабиёти форсй дар тули таърихи беш аз дазорсолаи худ бо осори адабии гаронбадои хеш дар тарбияи инсони комил садмгузор аст ва аглаби мардуми олам аз адидадои башардустонаи ин адабиёт бадраманд гардида, дар назди суханварони бузурги он сари таъзим фуруд овардаанд. Дар тарбияи маънавй ва ахлодии инсондо алалхусус адабиёти тасаввуфии форсу то дик надиш муассир дорад ва осори намояндагони бузурги он мавриди мутолиоту таддидоти донишмандони адабиётшинос ва мусташридони кишвардои олам мебошад.
Омузиши даматарафаи афкори тасаввуфй дар адабиёти форс-тодик алалхусус дар шароити имруза яке аз масъаладои асосй ва рузмарраи адабиётшиносон мебошад. Зеро замони муосир аз дар давра дида таваддуди халддоро ба фарданги суннатии хеш, ба осори гузаштагон ба маротиб афзуд. Таддид ва бузургдошти осори гузаштагон дилои тозае касб кард. Таддиду баррасй намудани андешадои ахлодию ирфонии шоирони суфй, хусусан Шайх Фаридуддини Аттор тадозои давр буда, он дар донеъ кардани ниёздои ахлодию идтимоии домеаи кунунии мо як иддоми неке ходад буд. Зеро дар олами маънавй ченаки асосй мудаддасоти фардангй, осори башардустонаи гузаштагон ва арзишдои волои инсонй ходад буд. Тандо осори арзиши володоштаи ниёгон метавонад аз гандикап халддо берун ояд, бемонеъа дар тамоми олам густариш ёбад ва мояи ифтихори содибфардангон гардад. Тадлили афкори суфиёнаи шоирони суфй барои рушду такомули шахсият ва домеа заминаи нидоят мудимро фародам меорад ва яке аз далелдои замонавй будани мавзуъ дам дар дамин аст.
Яке аз сабабдои интихоби мавзуи рисола дар он аст, ки омузиши арзишдои маънавй ва мероси адабии суфия аз масъаладои мудиму замонавй ба шумор рафта, он дар танзими бисёр масоили ахлодию идтимой адамияти калон
дамод, набот, вудуш, туюр, дайвон, шайтон, динн, одами баён мегардад. Дар ин муддат солик аз малоики мударраб cap карда то куду дарёву наботу чамод талаби кашфи румузи маърифати Дад мекунад, вале дама'бо адзу нотавонй талаби уро рад мекунанд.
Сайри солики фикрат бо ин таваддуф намекунад ва аз мадолоти бисту нудум cap карда, сулуки солик дар миёни пайгамбарон идома меёбад, ки нахустини ондо Одам алайдиссалом буда тасвири рафтани солик пеши ÿ дар мадолоти бисту нудум чунин огоз меёбад:

Солик омад пеши Одам хунфишон,
То аз он дам ёбад аз Одам нишон.
Гуфт: эй бунёди фитрат зоти ту,
Ду дадон пуршур аз зарроти ту.
То абад аъдубаи олам туй,
Асли «каррамно Бани Одам» туй
Чун ту устоди малоик омадй,
Думла мамлуку ту молик омадй.
Аз мусаммо абдадй дар дадди ман,
Дар ман омуз, эй дам аб, дам дадди ман.
Чанд сузам, чони пурсузам бубин, у Рузи ман шаб шуд, шабу рузам бубин.(7,261-262)
Вале Одам дам дар талаби дастгирй ва роднамоии солик издори адзу нотавонй мекунад ва чунин тавсия медидад:
Одами маъсум гуфт: Эй марди род,
Мебибояд шуд туро то пешгод.
Пешгоди давлати дин Мустафост,
Пеши ÿ шав, то шавад ин кор рост.
Дар дузури ÿ зи мо давлат маход,
Давлат он цо дую он до дуй род.