Жанровые и художественные особенности "Латаиф-Ут-Таваиф" Фахриддина Али Сафи

• Автор: Сайфутдинов Бурхон
• Шифр специальности: 10.01.03
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2004
• Место защиты: Душанбе
• Количество страниц: 179 с.

ДОНИШГОХИ ДАВЛАТИИ МИЛЛИМ ТОЧИКИСТОН

Бо хукуки дастнавис

САЙФУТДИНОВ БУРХ.ОН ХОДЖИЕВИЧ

ХУСУСИЯТХ,ОИ ЖАНРЙ ВА БАДЕИИ «ЛАТОИФУТТАВОИФ»- и ФАХРИДДИН АЛИИ САФИ

Ихтисос: 10.01.03- Адабиёти халкхри мамолики хоридй (адабиёти тодик)

РИСОЛА барон дарёфти дарадай илмии номзади ИЛМХ.ОИ филологй

Рох,бари илмй: доктори илмхои филологй Абдусатторов Абдушукур

ДУШАНБЕ-2004

МУНДАРИЧА
МУКДЦДИМА

БОБИ Б РУЗГОР ВА ОСОРИ ФАХРИДДИН АЛИИ САФЙ

1. Зиндагиномаи Фахриддин Алии Сафй
2: Осори фикрии Фахриддин Алии Сафй
БОБИ II. СОХТ ВА МУНДАРИДАИ «ЛАТОИФУТТАВОИФ»
1. Сохт ва мундаридаи асар
2. Хусусиятхои жанрии «Латоифуттавоиф
3. Мазмун ва хусусиятхои гоявии «Латоифуттавоиф»
БОБИ III. ХУСУСИЯТХОИ БАДЕИИ «ЛАТОИФУТТАВОИФ»
1. Хусусиятхои услубии насри «Латоифуттавоиф»
2. Образхои асосии «Латоифуттавоиф»
3. Садъ ва мадоми он дар «Латоифуттавоиф»
4. Иктибоси шеър дар «Латоифуттавоиф»
5. Унсури арабй дар «Латоифуттавоиф»
ХУЛОСА
ФЕХДИСТИ АДАБИЁТ

МУКАДДИМА
Дар таърихи адабиёти точик карни XVI яке аз даврахои пурмахсул ва бобаракат махсуб мегардад, ки ба майдони адабиёт ва фархднг симохои бузургеро аз кабили Зайнидцин Махмуди Восифй, Камолиддини Виной, Бадридцини Хдлолй, Абдуррахмони Мушфикй ва дигарон оварда тавонистааст. Вале бояд гуфт, ки то хануз ахвол ва осори на хамаи намояндагони адабиёти ин давр ба таври кофй омухта шудааст ва чихатхои норавшани зиндагй ва фаъолияти хунарии онхо хануз зиёд аст. Аз чумлаи намояндагони тавонои адабиёти ин ахд олиму воиз, шоиру нависанда, факеху мухаддис ва муфассири Куръон Фахриддин Алии Сафй мебошад, ки чуз ишорахои алохидаи муаллифони маъхазхои адабй-таърихй ва осори илмй-тадкикотй дар бораи ахвол ва осори у тадкикоти алохидае анчом дода нашудааст.
Дар бораи чузъиёти зиндагй ва фаъолияти адабии Фахриддин Алии Сафй аз асри XVI ба баъд дар осори тазкира ва таърих, аз кабили “Тухфаи Сомй”-и Соммирзои. Сафавй, “Рузи равшан”-и Мухаммад Хусайни Сабо, “Майхона”-и Абдунабии Фахруззамони Казвинй, “Мачолисуннафоис”-и Алишери Навой, “Бадоеъулвакоеъ”-и Восифй, “Хабибуссияр”-и Хондамир ва амсоли онхо баъзе ишорахо карда шудааст, вале хамаи онхо зимни шархи холу осори падараш Хусайн Воизи Кошифй ва дар робита бо у дар бораи чузъиёти рузгор ва осори Алии Сафй низ таваккуф кардаанд, ки аз руи онхо баркарор кардани зиндагинома ва фаъолияти адабии хаддалимкон муфассали у имкон надорад.
Тахкики илмии рузгору осори Фахриддин Алии Сафй дар Аврупо аз охири карни XIX ва ибтидои асри XX огоз ёфта, мусташрики фаронсавй Ш.Шеффер аз зумраи нахустин касонест, ки соли 1888 дар баробари нашри баъзе фаслхои “Латоифуттавоиф” дар бораи шархи холу осори Фахриддин Алии Сафй низ хеле мухтасар таваккуф

ки тааллук ба хуруфи Ачамия дорад, аз хуруфи аслияи эшон мучаррад гашт. Пас. хар харфе аз лафзи форсиён, ки чузви аввали у алиф буд, аз боби аввалй, ки мутазаммини хдрфи алиф аст, бояд чуст. Аввали у “бе” бошад, аз боби дуввум, ки мутазаммини харфи “бе” аст, бояд талабид ва бар ин киёс то охир. Чун аввали хар калима аз калимот “ë’’-и мафтух аст ё мазмум ё максур, биззарура хар бобе аз ин абвоби 23-гона мункасим ба се фасл хохад ва хар фасле тааллук ба яке аз ин харакоти солиса хохад гирифт. Ва пушида намонад, ки вафои ин харакоти солиса дар боби алиф харакоти дигар хохад буд, ки мадц аст ва онро алифи мамдуда гуянд, мисли алифи “бо” ва “оташ” ва чун алифи махдуда мураккаб аз ду алиф аст, пас такдими вай бар алифи мафтуха насаби аввалй аст” (10,7-8).
Х,амин тарик, тарзи сохтору баёни «Лугати Алии Сафй» аз он шаходат медихад, ки вожахои форсй дар он аз руи харфи нахустини худ ба фаслхо ва тибки харакатхо ба зерфаслхо чудо карда шудаанд. Дар лугат пас аз зикри мураттаби вожахои форсй муродифоти арабии онхо оварда шудааст, ки тартиби муайян надорад ва хадаф аз он факат нишон додани муродифи арабии вожаи тавзехшавандаи форсист. Дар вараки 5 б муаллиф зикр мекунад, ки у иродатан факат он вожахоеро мавриди шарху тавзех карор додааст, ки дар забони осори фикрии адибони Х,ирот маъмул будаанд
Бояд гуфт, ки нусхаи мазкури «Лугати Алии Сафй» холо яго на буда, бо хатти хонои насх китобат шудааст. Хдчми варакхои он 12x18 см ва когазаш мовароуннахрии зарди сабзтоб мебошад. Нусхаи мазкур комил буда, дар аксари варакхо тасхеху иловахо ба асли мати бо хатти худи муаллиф ва хатти дигаре ба назар мерасад. Дар вараки 2 б чои унвонии асар холист ва дар вараки 3 ашъори узбекии ба Алишери Навой бахшидашуда дарч гардидааст. Аз ин чо, хулоса баровардан мумкин аст, ки нусхаи мазкури «Лугати Алии Сафй» бо дасти худи муаллиф китобат шудааст.