Коранические мотивы в творчестве Габдуллы Тукая

• Автор: Абдуллина, Дилария Маратовна
• Шифр специальности: 10.01.02
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2005
• Место защиты: Казань
• Количество страниц: 224 с. : ил.

КАЗАН Д0УЛ0Т УНИВЕРСИТЕТЫ

Кулъязма хокукында

Абдуллина Дилэрия Марат кызы

Габдулла Тукай ижатында Коръэн мотивлары

10.01.02. - Росссия Федерациясе халыклары эдэбияты (татар эдебияты)

Филология фэннэре кандидаты гыйльми дарэжэсе алу очен Диссертация

Фэнни житэкче:филология фэннэре докторы, профессор Р.К.Ганиева

Казан
Эчтэлек

Кереш
I булек. Габдулла Тукай ижатындагы дини мотивларнын вйрэнелу тарихы
1.1. 1905 — 1917 еллардагы татар эдэбият белеме Ьэм тонкыйте шагыйрьнед дингэ менэсаботе турында
1.2. ДэЬрилек хвкем сергэн совет чоры ижтимагый Ьэм эдоби -эстетик фикере (1917 — 1985) Тукайньщ дини карашлары турында
1.2.1.Шагыйрьнен дини карашлары хакында тоталитар дэвер (1917
1956) эдэби тонкыйте
1.2.2 Посттоталитар чор эдэбиятчылары хезмэтлэрендэ Тукайньщ динга менэсебэтенец чагылышы
1.3. XX гасыр ахыры—Тукай мирасын Шэрык Ьэм Гареб мадениятлоре яссылыгында бэялэу
II булек. Коръан аятьлэре Ьэм хадислэрнен Тукай шигьриятендэ чагылышы
2.1. Алланьщ аз - Зат Ьэм ас - сыйфатлары турында Тукай
2.2. Шагыйрь ижатында дога мотивлары
2.3. Коръэндаге этик Ьэм эстетик карашларньщ Тукай асэрлэрендэ сэнгатьчэ гаудэланеше
III булек. Тукай ижатында традиционлылык Ьам канунчылык 108
3.1. Коръан сюжетлары Ьэм мотивларына ияру - нозыйролор
3.2. Коръан Ьэм хэдислэрдэге образлар, гыйбарэлэр ярдаменда тудырылган интертекстуальлек:
1) узгэрешсез цитаталар
2) реминисценциялэр
3) аллюзиялар
Йомгак
Библиография
Теманын актуальлеге. XX гасыр азагында- XXI гасыр башында татар эдэбияты узенед тарихи барышында гаять эЬэмиягле чорга аяк басты. Илдэ яда рухи атмосфера барлыкка килу Ьэм идеологик кысулардан арыду нэтижэсендэ, адоби мирасыбызны ИлаЬият фолсофосе [/ кузлегеннэн ойрану момкинлеге ачылды.
Октябрь инкыйлабына кадэрге татар эдэбияты Коръэн, хэдислэрдэн, гарэп Ьэм фарсы эдэбиятларыннан алынган фикерлэр, образ-сурэтлэр белэн тирэнтен баетылган, гасырлар дэвамында матур эдэбият татар кешесен шушы кыйммэтлэр ярдэмендэ рухи азыкландырган Ьэм эхлакый торбиялэгэн иде. Шэрекъ мэселман эдэбиятларыньщ узенчэлеге шунда: аларда эстетика Ьэм этика, ягыш сэнгатьчэ фикерлэу Ьэм дини эхлакый кыйммэтлэр бер-берсе белэн аерылгысыз урелгэн. ИГуда курэ до, ислам дине мифологиясе, тарихы, шэригать ейрэтмэлоре матур эдэбият аша укучы куделенэ ирештерелгэн. Бу исэ уз чиратында эдэбиятныц барлык юнэлешлэрен - деньяви, суфичылык Ьэм диди-эхлакый эдэбиятны -Коръэннэн алынгад символлар Ьэм сурэтлэр, узенчэлекле тасвир чаралары, сюжет Ьэм мэсэжжэгь иэсер (рифмалы проза) элементлары, Шэрекъ шигьриятенед жанрлары, гаруз системасы белэн баету очен кид юл ачкан.
Эдэбиятыбызныд моселман мэдэнияте, ислам дине ойротмэлэре белэн багланышлары дингэ каршы рэхимсез сугыш ачкан Октябрь
адэбиятлары традициялэренэ кимсетуле караш ташлап, социалистик реализм эстетикасьт талап иткаичэ, гомум совет адабиятына йэм рус адабияты белэн багланышларны ейрэнугэ юнэлеш ала.
1.2.2 Посттоталитар чор адэбият галимнэре хезмэтлэрендэ Тукайньщ динга менэсабэтенен чагылышы
40 нчы еллар йам 50 нче елларньщ беренче яртысында да эле Тукайньщ дини эчгэлекле эсэрлэренэ артык игътибар бирмичэ, узен интернационал рухлы шагыйрь итеп курсэтеп, ижатыныц чор идеологисенэ ятышлы яклары алгы планга куелса, Сталин улгэннэн сон, Коммунистлар партиясе программасында совет кешелэрен дини хорафатлардан тулысынча азат иту бурычы куелгач, партиянен 22 нче съезды (1961 ел) карарлары белан бэйлелектэ, дайрилеккэ ирешунец соцгы, иц югары этабы башлангач, аны бик тырышып дайрилеккэ якынайту чаралары курелэ.
Эзлекле рэвештэ Тукайны «хаким идеологиягэ яраклаштырырга омтылу, аныц миллатчел яки дини рухлы шигырьлэрен йаман да читка тибару яки кулэгэдэ калдыру»73, инде аны атеист, динне, динчелэрне камчылаучы антиклерикалъ шагыйрь дип кенэ тугел, а революцион рухлы дип бэялэуга китереп житкерэ. «Тукай - шагыйрь, эдэби тэнкыйтьче, публицист, димэк, динилеге яки динсезлеге аныц шэхси эше гена тугел»74 дип, аны социологизм эстетикасы талэпларенэ яраклаиггырып «янадан ясау»га - динга оппозициядэ булган калам иясе итеп курсэтугэ омтылыш ясала. Бу унайдан 3. А. Ишмехэммэтовнын «Тукай атеизмы» (1971) дигэн китабы аерым игътибар талап итэ. Китапныц исеменнэн ук куренганчэ, автор эдипнец дэйрилеген исбатларга алына. Алга таба аныц тикшеренулэренец ботен эчталеге шушы гыйбарэне раслау максатына хезмэт ита. Фалсэфа
73 Мусин Ф. М. Без белгэн Бом белэсе Тукай /Ф. М. Мусин // Тукай Ьэм XX гасыр татар мэденияте.- Казан, 1997.-34 б.
74 Ишмехаммэтов 3. А. Тукай атеизмы / 3. А. Ишмехаммэтов. - Казан: Таткитнэшр., 1971. — 15 б.