Глагольная лексика и глагольное словообразование в "Шахнаме" Абулькасыма Фирдоуси

• Автор: Шодиев, Рустамхон Азизулоевич
• Шифр специальности: 10.02.22
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2010
• Место защиты: Душанбе
• Количество страниц: 171 с.

АКАДЕМИЯМ ИЛМХРИ ДУМХ,УРИИ ТО ДИКИСТОН ИНСТИТУТИ ЗАБОИ ВА АДАБИЁТИ БА НОМИ РУДАКИ

Ба х,укми дастнавис

ШОДИЕВ РУСТАМХОН АЗИЗУЛОЕВИЧ

ЛЕКСИКАИ ФЕЪЛ ВА КАЛИМАСОЗИИ ФЕЪЛ ДАР «ШОХ,НОМА»-И абулк;осими ФИРДАВСИ

Ихтисос - 10.02.22 - Забощои мардумони кишвархои хоридии Аврупо, Осиё, Африцо, бумихои Амрико ва Австралия (забонхои эронй)

Диссертатсия

барои дарёфти дарачаи илмии номзади илми филология

Рохбари илми:

доктори илми филология, профессор Саймиддинов Додихудо

Душанбе-2
МУНДАРИЧА
Пешгуфтор
Бахши І. Феълдои сода
1.1 Маълумоти мукаддимотй
1.2.Гуруххои лугавии феълхои сода
1.3. Феълхое, ки масдархои онхо муштаракан аз ду асоси феъл ташкил шудаанд
1.4. Феълхои сода, ки масдари онхо аз асоси замони хозира ташкил шудааст
1.5. Феълхое, ки масдари онхо аз асоси замони гузашта ташкил шудааст
1.6. Крлаби феълхои номй
1.7. Феълхои сода ва баробарихои таркибии онхо
1.8. Феълхои сода бо гунахои овой
1.9. Пасванди - Id бо шакли каузатив
1.10. Вижагихои корбурди феълхои сода
1.11. Феълхои портй ва сугдй
Бахши II. Феълхои пешвандй
2.1. Масоили вожасозии феъл бо пешвандхо
2.2. Пешвандй andar-( dar-)
2.3. Пешвандй bar-
2.4. Пешвандй bäz-
2.5. Пешвандй vä-
2.6. Пешвандй farä(z)-
2.7. Пешвандй furö(d)-
2.8. Истифодаи пешвандхо бо феълхои муштарак
Бахши III. Феълхои таркибии номй
3.1. Пайдоиш ва ташаккули феълхои таркибии номй
3.2. Ч,узъи номии феълхои таркибии номй
3.2.1. Исм + феъл (N+V)
3.2.2. Феълхои таркибии номй бо чузъи номии иктибос аз арабй
3.2.3. Сифат + феъл (A+V)
3.2.4. Зарф + феъл (Adv. +V)
3.2.5. Сифати феълй + феъл (P+V)
3.2.6. Феъли кол + феъл
3.2.7. Пешоянд + исм + феъл
3.3. Таркибуои мадозии феълй
3.4. Феълхои ёвар дар колаби феълхои таркибии номй
Хулосахо ва натидагирихо
Фехристи манобеъ ва осор
Фехристи ихтисорот

Ду шакли дигари ин феъл - aßkandan, aßgandan (бо ß) махсуси осори кухани форсии дари буда, дар дастнависхои Тарчумаи тафсири Табари, Ибни Балхй ва чанд мутуни давраи аввал х,амчун меъёр истифода шудааст.
Afsurdan// fisurdan// afsärdan// fisärdan -« фишурдан. фишор додан, ба 3ÿp дар чизе чой додан, чизеро сахт ба хам гирифтан; полудан, чизеро ба фишор гирифтан (об, шира ё равган); махкам ва устувор кардан, махкам сохтан». Муродифи он дар фархангномахои форсии дари феъли saplïdan/ siplïdan ба маънои «фишор додан, фишурдан» зикр шудааст. Ин феъл дар осор ба гунаи sipnïdan (бо табдили -1- > -и-) низ омадааст
(Низом- ул-утабо).
Дар «Шохнома» феъли afsurdan дар чанд мавриде, ки истифода шудааст, ба маънои «рон афшурдан, устувор кардани рон, махкам сохтани рони пой хангоми савори асп будан» омадааст.
W ‘"-
Таркиби «рон афшурдан», ки Фирдавсй дар чандин маврид аз он истифода кардааст, дар Гаршосбнома ва Таърихи Байхакд ба шакли «пой афшурдан» омадааст (Гаршосбнома-«биафшурд пой» ва Таърихи Баихакй- «пой афшурдаме»).
Феъли fisärdan (бо гунахои fisurdan, afsärdan) дар осори нависандагони Хуросону Мовароуннахр ба чуз Фирдавсй дар ашъори Рудакн ва Носири Хусрав низ омадааст. Ба таври мисол: marg bifsärad «марг бифшорад» (Рудакй), dast flsärdan(Фиpдaвcй), gulu flsardan «гулу фишордан». Шакли bifsärad (аз масдари bifsärdan мухаффафи феъли afsärdan буда, бо илова кардани пешванди bi- садоноки аввал (а-) ихтисор шудааст.
Фархангномахо аз шакли дигари мухаффафи afsärdan ба гунаи afsädan (бо ихтисори -г- к,абл аз -d-) низ ёд кардаанд.