Таджикско-персидские заимствования в сочинениях по арабскому языкознанию : на основе книги ас-Суюти "ал-Музхир"

• Автор: Наджотов, Абдулмуте Абдулкосимович
• Шифр специальности: 10.02.22
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2011
• Место защиты: Душанбе
• Количество страниц: 206 с.

ДОНИШГОХИ МИЛЛИМ ТОЧДКИСТОН

Ба хукми дастхат
Надотов Абдулмуте Абдулкосимович
МУАРРАБОТИ ТОДИКЙ-ФОРСЙ ДАР ОСОРИ ЗАБОНШИНОСИИ АРАБ (ДАР АСОСИ МАВОДИ "АЛМУЗХ„ИР"-И АССУЮТЙ)
10.02.22. -забонхои халкхои давлатхои хоричии Европа, Осиё, Африко, мамолики Амрико ва Австралия (забони точикй)
Рисола
барон дарёфти дарачаи илмии номзади илмхои филология

Рохбари илмй: доктори илми филология Сулаймонов Сайидрахмон
Душанбе
МУНДАРИЧД
Мукадцима
БОБИ ЯКУМ. Муарработи тодикй-форсй дар осори забоншиносии

§1.1 .Робитахои забонй ва фархангии форсизабонон бо арабхо.
§1. 2. Таьсири забони точикй-форсй ба^забони арабй ;
§1.3. "Алмузх,ир"-и Ассуютй - гирдоваранда ва хулосакунандаи сарчашмахои мухталифи илмии забони арабй
а). Сарчашмахои забоншиносй
б). Сарчашмахои лексикографй (фархангнигорй)
в). Сарчашмахри адабй
г). Сарчашмахои таьрихй ва чугрофй
г). Сарчашмахои динй
БОБИ ДУЮМ: Тахлили лингвистии муарработи точикй-форсй дар
забони арабй
§ 2. 1. Падидаи иктибосгирй дар забоншиносй
§ 2. 2. Таснифоти лексикй-тематикй (сохавй)-и муарработ
§ 2. 3. Тагйироти фонетикй (овозй)-и муарработ
§ 2. 4. Тагйироти семантикй (маьной) -и муарработ
§ 2. 5. Мутобикдти морфологй (сарфй)-и муарработ
§2.6. Мавкри вожахои муарраби точикй-форсй дар калимасозии
забони арабй
Хулоса
Адабиети илмии истифодашуда
Номгуи сарчашмахои забоншиносй
Номгуи фархангхои истифодагардида
Замима

МУКАДДИМА Ауамияти мавзуи тахщщ. Донишмандони илми антропология (инсоншиносй) ва домиашиносй дар ин акдда мебошанд, ки дар чахон хеч гуна нажоде вучуд надорад, ки бо "хуни тоза" арзи хастй карда бошад, магар гуруххои инсонхои ёбоие, ки дар чойхои дастнорас карор гирифта, аз фархангу тамаддуни инсонй дур мондаанд. Ба ибораи дигар, инсоният аз огози пайдоиш ва зиндагии минбаъдаи худ хамеша дар мушорикат, омезиш ва доду гирифти хамешагй бо хамдигар умр5 ба cap бурдааст. Ин мушорикат ва хамзистии инсонхо дар замони муосир, ки ходисахои мудхиши экологй ва фархангй бо у даст ба гиребон шудаанд, аз харвакта дида бештар зарур гаштааст.
Забон чун падидаи идтимоие, ки вазифаи он таъмини му-ошират байни одамон мебошад, дар ин росто истисно нест, зеро вай хамеша бо домеаи башарй хам ка дам буда, тагйироти он, хох мусбат бошанд, хох манфй, ба забон таъсири чашмрас ме-гузоранд. Чунон ки фонди лугавии хар як забон шаходат медихад, вай шохиди зиндаи машгулиятхо, сатх ва дарачаи маълумотнокй, тарзи зиндагии харруза ва кисман робита ва алокахои у бо халкхои дигар ва дар баъзе холатхо шохиди ягонаи хаёти гузаштаи халкхост. Забон чун воситаи муошират ва якдигар-фахмй ба хамаи конуну коидахое тобеъ мебошад, ки худи инсон аз онхо вобаста аст, яъне забон низ давраи пайдоиш, тараккй ва камолот дорад. Хрли бисёре аз забонхои кадим, аз чумла забонхои сомй, ки забони арабй ба оилаи онхо тааллук дорад, чунин будааст, зеро бисёре аз ин забогро дар даврони кадим пайдо шуда, инкишоф ёфта, ба мархилаи камолот расидаанд ва сипас ба дар зери таъсири ходисахои таърихй ба инхитот ва нобудй ру ба ру шуда, аз миён рафта, чойи худро ба забонхои

зеро ин муаллиф бисёре аз вожахои ба арабй воридгардидаи форсиро аз осори забоншиносии араб то замони худ гирдоварй карда, онхоро аз нуктаи назари забони арабй ва конуну коидахои он шарх, додааст. Аз тарафи дигар, асари мазкур аз чумлаи он осори забоншиносии араб мебошад, ки ба сурати умум масъалахои забоншиносии араб аз даврони пайдоиш, инкишоф ва ташаккули он на танхо гирдоварй ва натидагирй гардидааст, балки муаллиф онхоро аз дихати грамматикаи арабй мавриди тахкик карор дода, афкору андешахои судманд баён кардааст, ки онхоро чи ховаршиносон ва чи мухаккикони араб ба сурати фаровон истифода кардаанд.
Тахлилу тадкиди мероси забоншиносии Чдлолуддии Ассуютй ба назари мо сазовори чандин рисолахои докторй буда, мо дар ин до оид ба мероси у ба сурати мухтасар ва дар чорчуби мавзуи тахкик - вожахои форсй дар . "Ллмузхир " (дар шакли мухтасар) андеша меронем.

Даврони зиндагй ва фаъолияти илмии Ассуютй ба замоне рост меояд, ки зиёда аз як карн пеш лашкари горатгари мугул аксари сарзаминхои дахони исломро зери дасти худ дароварда, молу амвол, хонаю дар ва аз хама мухим гандинаи маънавии онхо - китобхою китобхонахоро зери оташ карор дода ва дониш-мандону равшанфикронро аз дами тег гузаронд. Дугрофия-шиноси бузурги араб Ёкути Хдмавй, ки худ дар вакти хучуми мугулхо дар шахри Марв буд, родеъ ба китобхонахои ин шахр ва хамлаи харобовари мугул чунин мегуяд: "Ман дар соли 61 їх Марвро тарк кардам, ки он дар бехтарий холат карор дошт. Агар хучуми татар ба ин кишвар ва хароб гардидани он намебуд, он дойро то рузи мурдан тарк намекардам, зеро мардуми он нарму хушрафтор буданд ва дар он чо китобхои арзишманд хсле зиёд буд. Ман ин чойро тарк кардам ва дар он чо дах хазинаи