Лексико-семантические особенности омонимов персидского языка

• Автор: Ахмедова, Мастура Негматджоновна
• Шифр специальности: 10.02.22
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2010
• Место защиты: Душанбе
• Количество страниц: 163 с.

ВАЗОРАТИ МАОРИФИ ДУМДУРИИ ТОДИКИСТОН ДОНИШГОХ,И ДАВЛАТИИ ХУДАНД БА НОМИ АКАДЕМИК БОБОДОН ГАФУРОВ

Ба хукми дастнавис

АХМЕДОВА МАСТУРА НЕГМАТДОНОВНА

ХУСУСИЯТКОИ ЛЕКСИКЙ-СЕМАНТИКИИ ОМОНИМХРИ

ЗАБОНИ ФОРОЙ

Рисола барои дарёфти дарадай илмии номзади илмхои филологи аз руйи ихтисоси 10.02.22. - Забонхои халкхои кишвархои Аврупо, Осиё, Африка ва бумиёни Амрико ва Австралия (забони форси)

Рохбари илмй: номзади илмхои филологи, дотсент БАЙЗОЕВ А.М.

Душанбе -2
Мундарица
Мукддцима

Боби 1. Омонимхо: Масьалахои умумй ва гурухбандии онхо дар

забони форсй
Фасли якум. Омонимия: Бархурди назархо
Фасли дуюм. Гурухбандии омонимхо
1.2.1. Мулохизахои умумй
1.2.2. Омонимхои лексики
а) омонимхои лексики- таърихй ё лексикй-этимологй
б) омонимхои лексикй-семантикй
1.2.3. Омонимхои морфологй
1.2.4. Омонимхои лексикй- грамматики
1.2.5. Омонимхои омехта
1.2.6. Омонимхои лахзай ё матий
Фасли сеюм. Омонимхои архаистй
Боби 2. Вожахои гурухи омонимй
Фасли якум. Хусусиятхои вожахои гурухи омонимй дар
забони форсй
Фасли дуюм. Омонимхои нопурра (омофон, омограф, омоформа, омоморфема; омонимхои нопурраи омехта ва лахзай
2.2.1. Омофонхо ва роххои ташаккули онхо
2.2.2. Омографхо ва роххои ташаккули онхо
2.2.3. Омоформахо ва роххои ташаккули онхо
2.2.4. Омоморфемахо ва мавк,еи онхо дар забони форсй
2.2.5. Омонимхои нопурраи омехта ва лахзай
Фасли сеюм. Роххои пайдоиш ва ташаккули калимахои омонимй
(омонимхои нопурра)
Боби 3. Робитаи байніщамии забонхои форсй ва тодикй дар
масьалаи омонимия
Фасли якум. Тафовутхои овой ва сарфу нахвии вожахои гурухи
омонимй
Фасли дуюм. Мувофикдт ва тафовути омонимхо тибки фархангхо
3.2.1. Омонимхое, ки бо хамаи маънохо мувофикат мекупанд
3.2.2. Омонимхое, ки бо к;исме аз маънохо мувофикдт мекупанд
а) омонимхое, ки дар забони форсй маънохои бештар доранд
б) омонимхое, ки дар забони тодикй маънохои бештар доранд
3.2.3. Омонимхое, ки тафовути маъной доранд
Фасли сеюм. Омонимхои байнизабонй
Хулоса
Фехристи адабиёт

Мукадцима
Ахаммияти мавзуъ. Калима мудимтарин водиди забонй мадсуб гардида, яке аз масъаладои асосй ва мубрами омузиши он маъно ва муайянкунии он мебошад. К,ишрдои семантикии систсмаи забон барон муайян намудани хусусият, меъёр ва аломатдои маънодои калима, роддои ба вучуд омадани калимадои нав, алодаи маъной, тобишдои маъной ва тафовути маънодои калимадо мусоидат менамояд. Маъной лугавии калима ва мафхуми ифодакунандаи он аз мудимтарин масоили омузиши илми лексикологияи муосир ба дисоб меравад.
Маъмулан вожадои забонро аз лидози мафхум ва ифодаи маъно ба гуруддои семантикй: синонимдо, антонимдо,. калимадои сермаъно ва омонимдо чудо мекунанд. ' . .
Омонимхо шомили гурухдои семантикие мебошанд, ки дар дамаи забондо вучуд доранд. Дар баробари ин масъалаи омонимия яке аз масоили бадсталаби илми лексикологияи муосир мадсуб мегардад. Омонимдо калимадое мебошанд, ки аз лидози талаффуз ва шакли навишт яксон буда, дар ифодаи маъно гуногунанд (15,287; 34,81; 37,76; 43,219; 50,24; 75,105; 88,40; 107,42; 123,197; 146,142).
Забоншиносон омонимдоро аз чидати сохт ба ду гуруд чудо кардаанд: омонимдои пурра ва омонимдои нопурра. Омонимдои пурра дам дар шакл ва дам дар талаффуз дамгун буда, аз лидози маъно ва мафдум ба куллй фарк; мекунанд. Омонимдои нопурра калимадои гуногунмаъное мебошанд, ки ё аз чидати шакл (тарзи навишт) ва ё овоз (тарзи талаффуз) ба дам монанданд. Дар навбати худ омонимдои нопурра ба омографдо, омофондо ва омоформдо чудо мешаванд (15; 16; 17; 23; 36; 74; 75).
Омоним ва калимадои гуруди омонимиро дар истилоди имрузаи забоншиносии форсй «калимоти муташобед», яъне калимадои ба дам монанду наздик меноманд. Ба гуруди калимоти муташобед дам омонимдои пурра ва дам омонимдои нопурра (омограф, омофон,

Рузи парвози дастаи мо буд (Э.М.Бе^озин «3ери ссщфи осмон» 145,286);
«даста»- и II 1) дабзаи гул ё чизи дигар:
Дастаи хаФт тирро дар даст гирифт {Бузург Алавй «Геламард» 145,216);
Вожаи «даста» - и III чамъи соат ва вактро ифода мекунад. Аз ин ч,о ба чунин хулоса омадан мумкин аст, ки ин вожах,о дар натичаи дуршавии маънои аслй ё полисемияи пешина ба вучуд омадааст. Дар муносибат ба «даста» - и II 2) ки он аз калимаи «даст» бо иловаи суффикси «а» сохта шудааст ва он маънои полисемй низ дорад, бо ду маънои дигари вожаи «даста» дар мувофикати овозй карор гирифта, омоним гардидааст.
Дар «Фарданги форсии Муин» панд ифодаи маънои ин вожа шарх, ёфтааст:
64-ullLI ‘ô^jl .bib bill 2) <■ “ M ^jl _Y ,-lbb tSluiù JÙjLa ^jl - I (^ajujl) 4buiJ
jl - І .bjï (^La. J-i jiJju jl ^jjS -Г .bjjS dbjiJ 4_j AS, j
‘186) lS^ -û .-56, (_5jl5LoA ijfippj ^l_jjl j=A b

Ба тариди хулоса, муносибати байнихдмии маънодои далимаи «даста»-ро дар иборадои дастаи дар, дастаи гул ва дастаи футбол чунин шарк додан мумкин аст:
Дастаи дар калимаи сохта буда, аз вожаи даст бо пасванди «-а» сурат гирифтааст ва он чизест, ки бо даст дошта мешавад. Дастаи гул дар натичаи инкишофи маъно ба вучуд омадааст, яъне онро низ бо даст доштан мумкин аст, аммо дар баробари ин миддори чамъро низ ифода кардааст (як гул гулдаста намешавад). Хдмин тобиши маънои сабаб шудааст, ки онро барон ифодаи гурухи одамон низ истифода кунанд (дастаи футбол). Хдмин тарик, метавон гуфт, ки даста-и якуму дуюм, аз як тараф, ва даста-и дуюму сеюм, аз тарафи дигар, дар муносибати сермаъной карор доранд, аммо даста-и якуму сеюм муносибати омонимй гирифтаанд, зеро алокаи маъноии онх,о канда шудааст (78, 60).