Многозначные глаголы в толковом словаре С.Айни

• Автор: Тилляходжаева, Мухаббат Набиджоновна
• Шифр специальности: 10.02.22
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2009
• Место защиты: Худжанд
• Количество страниц: 148 с.

ВАЗОРАТИ МАОРИФИ ДУМХ.УРИИ ТОДИКИСТОН

донишгохд давлатии худанд

БА НОМИ АКАДЕМИК Б-БАФУРОВ

Ба кми дастнавис

ТИЛЛЯХОДАЕВА МУХДББАТ НАБИДОНОВНА ФЕЪЛХ,ОИ СЕРМАЪНО ДАР «ЛУБАТИ НИМТАФСИЛИИ ТОДИКЙ БАРОИ ЗАБОНИ АДАБИИ ТОДИК» - И САДРИДДИН АЙНЙ
Аз руи ихтисоси 10.02.22 - Забонои халвой кишварх,ои хориди Аврупо, Осиё, Афрщо, бумиёни Амрико ва Австралиё (забони тодикй)

Рисола барои дарёфти дарадаи номзади илми филология

РОХ.БАРИ ИЛМЙ н.и.ф., дотсент А. Давронов

ХУДАНД
МУК,АДЦИМЛ

БОБИ І. ЛУБ А ТИ АЙНИВА ХУСУСИЯЩОИ ЛЕКСИКОГРАФИИ ОН
1.1. Заминало ва зарурати танзими фарангнома
1.2. Хусусиятои лексикографии лугат
БОБИН. ХУСУСИЯЩОИ МАЪНОЙ, СОХТОРЙ В А У СУЛИ ТАШРЕХ,И ФЕЪЛХ,0 ДАР ЛУГА ТИАЙНЙ
2.1. Тафсири феьл дар фарх,ангх,ои пешин
2.2. Гуруои мавзуии феъло ва ташреи оюцо
2.3. Тафсири феълои сермаънои содца, сохта ва таркибй
2.4. Усулои ташреи феъло
ХУЛОСА
ФЕХрАСТИ АДАБИЁТ
МУКДДДИМА
Таърихи фарданг ва фардангнигории форсу тодик щадима буда, ташаккулу тадаввули он дар тули асрдои зиёд сурат гирифтааст. Дар натидаи рушди ин шохаи илми забоншиносй имкон фародам омад, ки фардангнигорй ба як мактаби махсус ва собидадори сухансандй табдил ёбад. Як бахши мудими фардангнигорй тадвину таснифи фардангномадои тафсирианд, ки ондо дар муайян кардани самти тадаввули афкори сухансандй ва сатди рушди тамадцуну маънавиёти миллат надши бориз доранд. Фардангномадо дар шинохти таркиби лугавй ва тафсири маъноии вожаю иборадо (ба вижа иборадои рехта) дорой адамияти бузурги илмиву амалй мебошанд.
Лугатномадо, ки манбаи асосии инкишофи тафаккури мардум дисоб меёбанд, таваддуди уламои фардангшиносро бештар далб карданд. Ба ин муносибат академик И.И. Срезневский чунин навиштааст: “Дар кишваре, ки донистани забони миллй аз зарурати доги руз мадсуб мешавад, дар он дое, ки мутаносибан ба ин зарурат фардангномадои хуб офарида шудаанд ва дар он дое, ки нависандагон дар чи бештар ба фардангномадо ру меоранд, дар он кишвар адабиёт ва санъат дар пояи баландтар дарор мегирад” (54, 3-4). Дар мардаладои мухталифи инкишофи забони тодикй эдсос шудани адамияти фардангу фардангнигорй зарурати тадвину танзими лугатдои дудогонаро пеш овард. Барой исботи ин матлаб тандо ба як давра ба нимаи дуввуми солдои 80-уми асри XX таваддуд намудан кофист, то модияти масъала бештар равшан гардад. Дар ин мардалаи рушди домеа уламо ба таърих ва суннатдои миллй бо назари тамоман нав нигаристанд, ки дар натида тамоми мудаддасоти миллй, аз думла омузмши забон, ба масъалаи дассоси зиндагй ва дога руз табдил ёфт. Донистани аслу бунёди азалии забони миллй аз дарвадта бештар адамият пайдо кард, дар пажудишу омузиши масоили мухталифи он ба таърих ва осори дадимаи форсии тодикй бештар таваддуд зодир карда шуд. Дар ин давра

Haxojçü, ки бошй парокандадил,
Парокандагонро зихотирл/аджг(Л.А., с.538).
Калимаи дилидан дар байти мазкур ба маънои фаромуш кардан ба кор рафта, дар тавзедоти муаллнф ин маънй дайд нагаштааст, яъне намуна бо шарди калима мувофидат надорад ва ин нуктаро дам аз нудси ин фардангнома метавон даламдод кард.
Андудан - чизеро ба чизе молидан
Дар ишцшикеб кай кунад суд?
Хуршед ба гилнашояд андуд(с.31 )
Тарозидан - ороиш додан, оростан
Нацшат ба чйранг метарозанд?
Шамъатба чй ташт мегудозанд?{11.А., с. 380).
Тардидан - кафидан
Хабар омад, ки ёрамкадхудо шуд,
Дилам тарциду рангам цадрабо я/уд (ха л дй, с.382).
Варзидан - шуга кардан, касб кардан
Ишщ ки дил инчунин наварзад,
Дармаздабиишц цав наярзад(Л.А., с.61).
Зикри шодиддои манзум дар лугати мавриди назар дорой вижагидои хоси худ мебошад, ки тадлили ондо боиси рушан сохтани арзиши илмиву амалии он ходад буд.
Садриддин Айнй дангоми тавзеду ташреди дисме аз модцадои лугавй барои исботи фикр аз ашъори ин ё он суханварони классикии тодику форс намуна меорад ва баъд аз зикри байт онро маънидод низ менамояд. Барои таъкиди pÿuiaHH гуфтадои боло тафсилоти зеринро ба мушодида мегирем:
Ÿфтoдaн нигод кун ба афтодан. Уфтодан ба коре - гирифтор шудан ба коре.