Лингвокультурный концепт "Мәхәббәт" (Любовь) в татарской языковой картине мира

• Автор: Сибгаева, Фируза Рамзеловна
• Шифр специальности: 10.02.02
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2009
• Место защиты: Казань
• Количество страниц: 173 с.

ЭЧТЭЛЕК
КЕРЕШ
БЕРЕНЧЕ БУЛЕК. Лингвомэдэниятне ейрэнунец нэзари Ьэм
методологик алшартлары
ІЛ. Тел белемендэ лингвомэдэният фэненец усеш баскычлары
I.2. Лингвомэдэният фэненсц теп берэмлеге буларак концепт тешенчэсе
Беренче булек буенча нэтижэлэр
ИКЕНЧЕ БУЛЕК. Татар милли телендэ “Мэхэббэт” концептыныц
яшэеше
П.1. Кешелек жэмгыяте усешендэ мэхэббэт тарихы
П.2. “Мэхэббэт ” лингвомэдэни концептыныц мэгънэви компоненты
II.2.1. Татар теленец лексик деривациясендэ “Мэхэббэт” концептыныц вербальлэшу узенчэлеклэре
ІІ.З. “Мэхэббэт ” лингвомэдэни концептыныц образлы компоненты
ІІ.4 .“Мэхэббэт” лингвомэдэни концептыныц кыйммэти
компоненты
ІІ.4.1. “Мэхэббэт” концептыныц лексик берэмлеклэр ярдэмендэ
вербальлэшу узенчэлеклэре
ПА.2Мэхэббэт лексик берэмлегенец синонимик рэте
1Л.ЗМэхэббэт лексик берэмлегенец антонимнары
II.5. Фразеологик берэмлеклэрнец “Мэхэббэт” концептын тезудэге лингвомэдэни мемкинлеклэре
Икенче булек буенча нэтиж;элэр
0ЧЕНЧЕ БУЛЕК. Халык юцатыныц поэтик жанрларында ".Мэхэббэт ” концептыныц яшэеше
III. 1. Паремиологик берэмлеклэрнец “Мэхэббэт” концептын тезудэге лингвомэдэни мемкинлеклэре

ІІІ.2. Татар халык жырларында “Мэхэббэт” концептыныц
лингвомэдэни яшэеш узенчэлеклэре
0ченче булек буенча нэтижэлэр
ЙОМГАК
ЧЫГАНАКЛАР
ЛЕКСИКОГРАФИК ЧЫГАНАКЛАР
ФЭННИ ЭДЭБИЯТ

КЕРЕШ
Тел куренешлэрен ойрэну, гадэттз, терле-терле типтагы текстлар естсндэ алып барыла: матур эдэбият, фольклор эсэрлэре чыганак бультрга мемкин. Мондый тор тикшеренулэр текстларньщ телен ойрэнергэ Бэр телнец узенчэлеклэрен ачыкларга ярдэм итэ. Эдэби яки батика эсэрне традицион юнзлештэ ейрэнгэндэ, гадэттз, аларныц лексик-стилистик, грамматик узенчэлеклэре тасвирлана.
Мэгълум булганча, телнец лексикасын ейрэну аерым-аерым тармаклар буенча алып барыла. Сузнец атау вазифасы, эйберлэргэ, куренешлэргэ исем биру закончалыклары лексикологиянец ономасиология тармагында ойрэнелэ. Сузлэрнец мэгънэсен, мэгънэ усешен, узгэрешен ейрэнэ торган тармак семасиология дип атала. Сузлэрнец тарихын, килеп чыгышын ейрэнэ торган тармакны этимология дилэр. Телдэ бер тешенчэ белдеру очен яраклашып катып калган тотрыклы сузтезмэлэрне фразеология тармагы ейрэнэ. Телдэге сузлэрне зцыю, теркэу, сузлеклэр тезу, сузлеклэрнец терлэрен ейрэнуне лексикография башкара [Сафиуллина, Зэкиев, 2002: 31-32].
Хэзерге тел белемендэ тагын да яца юнэлешлэр барлыкка килде. Соцгы елларда лингвистикада тел Ьэм мэдэниятнец бэйлелеген ейрэну актуальлэшеп китте. Галимнэрнец бу елкэдэ кызыксынып эшлэулэре нэтижэсендэ, XX гасыр. ахырында тел берэмлеклэренец милли-мэдэни семантикасын ейрэнэ торган лингвомэдэният фэне денья курэ. Бу максаттан чыгып, нинди дэ булса бер телне йертуче халыкныц теленэ, кабул итуенэ, мэдэниятенэ тел берэмлеклэренец тулы эчтэлеге тагын да якынайтыла. Лингвомэдэният

материалында “кеше” концептын тел денья сурэтенец теп фрагменты буларак карый. Н.М. Жанпеисова исэ, казах-рус икетеллелеге шартларында денья сурэтендэ милли концептосфера репрезентациясен тикшерэ. Р.Х. Хэйруллинанын, хезмэтендэ концептуаль анализ объекты буларак башкорт фразеологиясе алына.
Соцгы елларда татар галимнэре дэ лингвомэдэният фэне усешенэ уз елешлэрен кертэ башладылар. Бу елкэдэ монографик планда беренче адымнарын ясаучылар рэтенэ P.P. Ждмалетдиновны (“Внутренний и внешний мир носителей татарской культуры через призму языка” [2003], “Татарская культура в языковом отражении” [2004], “Тел Ьэм мэдэният: Татар лингвокультурологиясе нигезлэре” [2006]), Г.Э. БаЬаветдинованы (“Человек во фразеологии: антропоцентрический и аксиологический
аспекты” [2006]), Т.К. Гыйззэтованы (“Сопоставительный анализ компоративных фразеологических единиц английского и татарского языков” [2006]), J1.P. Гарипованы (“Лингвокультурологические особенности концепта денья (мир) на материале татарского и русского языков” [2005]), Э.М. ЖиЬангировапы (“Лингвокультурологическое поле “ей” в татарском языке (на материале произведений М.Магдеева))”, Э.Н. Гыйлэж;еваны (“Лингвокультурологические особенности фразеологических единиц с компонентом “предметы быта” в татарском и немецком языках” [2006]),
А.Ш. Василованы (“Лингвокультурный концепт “сагыш” (тоска) в татарской языковой картине мира” [2006]), З.А. Мотыгуллинаны (“Татар Ьэм инглиз теллэрендэ концепт “Язмыш” концепты” [2007]), Л.Х. Шяхмэтованы (“Концеп “ут” и его отражение в лирике Р. Мицнуллина” [2007]), Г.Р. Галиуллинаны (“Татарские личные имена в контексте лингвокультурных традиций” [2008]) кертеп карарга мемкин.
Алда саналып киткэн хезмэтлэрдэ тикшеру объекты буларак кеше Бэм тел денья сурэтенец топ концептлары алынган.