Лексико-семантические и стилистические особенности художественной прозы Фатиха Карими

• Автор: Газизова, Гузел Ростамовна
• Шифр специальности: 10.02.02
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2002
• Место защиты: Казань
• Количество страниц: 202 с.

КАЗАН ДОУЛ0Т УНИВЕРСИТЕТЫ

Газизова Гузел Ростом кызы

Фатих Кэриминен проза эсэрлэрендэ лексик-семантик Ьэм стилистик узенчэлеклэр

10.02.02. - Русия Федерациясе халыкларыныц теллере (татар теле).

Филология фон норе кандидаты диген гыйльми дороже алу очен башкарылган диссертация.
Фенни житекче филология феннэре докторы, профессор, Россия Гуманитар Феннер академигы, Татарстан Республикасыньщ атказанган фен эшлеклесе В.Х. Хаков.

КАЗАН - 2002,

Эчтэлек
КЕРЕШ
БЕРЕНЧЕ БУЛЕК. XIX гасыр ахыры - XX йвз башында Фатих Кориминен сангатьле проза эсэрлэре телен устеруда тоткан урыны
1.1. XIX гасыр ахыры - XX йез башында татар милли эдаби теленен то-рышы
1.2. Фатих Кэриминец эшчанлеге Ьам аньщ сэнгатьле проза асарларсндаге тел узенчалекларе
ИКЕНЧЕ БУЛЕК. Фатих Кэриминен сангатьле проза эсэрларенда лексик-семантик узенчвлеклоре................'.. ■ г
2.1. Ф.Квриминен матур эдэбият эсэрлэренда лексик-генетик катлам-

2.1.1. Тврки-татар сузларе
2.1.2. Терек теле сузларе
2.1.3. Гарап теленнан алынган сузлар
2.1.4. Фарсы теле сузларе
2.1.5. Рус алынмалары
2.2. Фатих Кориминен проза есарлэре телен лексик-семантик яктан тик-шеру
2.2.1. Купмэгънэле сузлэрнен кулланылышы
2.2.2. Тарихи сузлар 1тэм архаизмнар
2.2.3. Парлы сузлар
2.2.4. Гади сейлэм сузларе
2.2.5. Диалекталь лексиканьщ кулланылышы

0ЧЕНЧЕ БУЛЕК. Фатих Кериминєн сенгатьле проза есерлеренде стили-стик узенчелеклер
3.1. ф. Кэриминец ЧЄЧМВ есерлеренде кучерелмэ мегьне белен бейленешле стилистик алымнар
3.1.1. Ф. Керими прозасында метафораларньщ стилистик роле
3.1.2. Эсерлерде тасвирый сыйфатлама .ларныц тоткан урыны
3.1.3. Сенгатьле суретлеу чарасы буларак чагыштыруларнын кулланы-лышы
3.2. Проза есерлеренде синонимнарныц стилистик кулланылышы
3.3. Ф. Керими есерлеренде капма-каршы сузлер - антонимнар
3.4. Омонимнарныц стилистик везгыяте
3.5. Ф. Керими есерлеренде фразеологизмнарньщ кулланылышы
3.6. Эмоциональ-экспрессив сузлер Ьем аларга хас узенчелеклер
ЙОМГАК
КУЛЛАНЫЛГАН 0Д0БИЯТ
КУШЫМТА

-сыз/ -сез кушымчасы да сыйфат ясагыч вазыйфасы белен кулланыла: тэмигъсыз, низамсыз, Ігвнврсез, гыйлемсез, мэгърифвтсез, тэртипсез, хэбэрсез, тэщрибвсез, фикерсез h. б.
XIX гасыр ахыры - XX йез башында, ягьни милли нормалар ныгу чорында фигыль суз теркеменда да терле узгарешлор була. Фатих Карими эсэрлэрендэ элеге суз теркеменен hap категориясенде уз вакыты талэбе белей, шул чор ечен зарури узенчэлелэрнен, чагылыш табуы курена. Эсэрлэрендэ фигыль суз теркеменда кайбер традицион формалар белэн бергэ, хэзерге татар эдэби телендв норма булып саналган кушымчалар параллель кулланыла:
Фигыль твркемчэлэре Хэзерге формалар Элекке формалар
Ytkbh заман хикэя фигыль -ды, -гаи (-мыш формасына Караганда активрак), -р иде (актив), -а (дыр) иде (актив), -уда иде, -ый иде (сираграк), -а торган иде (сирак), -гаи иде (еш кулланыла), -ачак иде -мыш, -йур иде (актив), -макда иде (-р иде формасына Караганда ешрак кулланыла), -мак иде, -мыш иде
Хэзерге заман хикэя фигыль -а (актив), -р (сирак), -макда (дыр) (актив), -макда иде (актив),-йур
Килэчэк заман хикэя фигыль -ачак
Боерык фигыль -ыгыз, -сын -ыдыз
Телэк фигыль -им, -асы кил- -айым, -эйем, -ыйым
Шарт фигыль -ды исэ (да), -ган исэ (да), -иб иса (да), -маз исэ (да), -мае исэ (да), - ачак исэ (да), -сак кирэк, -са иде -мыш исэ (да), макда иса (да), -йур исэ (да)
Шартлы телэк фигыль -ыр иде, -а иде, -асы иде, -ачак иде, -ды иде, -ган булын иде, -мак иде