Лексико-грамматические особенности научного стиля современного татарского литературного языка

• Автор: Гилязова, Лилия Гильмутдиновна
• Шифр специальности: 10.02.02
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2005
• Место защиты: Казань
• Количество страниц: 260 с.

В.И.Ульянов-Ленин ис. Казан дэулэт университеты
Кулъязма хокукында Г ыйлэжева Лилия Гыйльметдиновна
ХЭЗЕРГЕ ТАТАР 0ДЭБИ ТЕЛЕ Ф0ННИ СТИЛЕНЕЦ ЛЕКСИК-ГРАММАТИК УЗЕНЧ0ЛЕКЛЭРЕ
10.02.02 - Россия Федерациясе халыклары теллэре (татар теле)
Филология фэннэре кандидаты гыйльми дэрэжэсе алу ечен язылган диссертация
Фэнни житэкче -филология фэннэре докторы, профессор Ф.С.Сафиуллина
Казан
Эчтэлек
Кереш
1 нче булек. Фэнни стильдэ исем, сыйфат, сан, алмашлык суз торкемнэренец лексик-грамматик узенчэлеклэре
1.1. Фэнни стильдэ исем суз теркеме
1.1.1. Исемнэрнец семантик теркемчэлэре
1.1.2. Сан категориясе
1.1.3. Тартым категориясе
1.1.4. Килеш категориясе
1.1.5. Исемнэрнец ясалыш узенчэлеклэре
1.2. Фэнни стильдэ сыйфат суз теркеме
1.2.1. Асыл Ьэм нисби сыйфатлар
1.2.2. Сыйфатларныц лексик-семантик теркемнэре
1.2.3. Сыйфатларныц лексик-семантик функциялэре
1.2.4. Сыйфатларныц дэрэжэ белэн терлэнеше
1.2.5. Сыйфатларныц ясалыш узенчэлеклэре
1.3. Фэнни стильдэ сан суз теркеме
1.4. Фэнни стильдэ алмашлык суз теркеме
1.4.1. Курсэту алмашлыклары
1.4.2. Зат алмашлыклары
1.4.3. Билгелэу алмашлыклары
1.4.3. Сорау алмашлыклары
1.4.4. Билгесезлек алмашлыклары
1.4.5. Юклык алмашлыклары
1.5. 1 нче булеккэ нэтижэ
2 нче булек. Фэнни стильдэ рэвеш, фигыль Ьэм хэбэрлек сузлэрнец лексик-грамматик узенчэлеклэре
2.1. Фэнни стильдэ рэвеш суз теркеме
2.1.1. Рэвеш теркемчэлэре
2.1.2. Рэвешлэрнец ясалыш узенчэлеклэре
2.2. Фэнни стильдэ фигыль суз теркеме
2.2.1. Фигыльлэрнец лексик теркемчэлэре
2.2.2. Купмэгънэле фигыльлэрнец кулланылыш узенчэлеклэре
2.2.3. Фэнни стильдэ еш кулланылган фигыльлэр
2.2.4. Фигыльгэ хас грамматик категориялэр
2.2.4.1. Юнэлеш категориясе
2.2.4.2. Дэрэжр-ысул категориясе
2.2.4.3. Заткатегориясе
2.2.4.4. Наклонение категориясе
2.2.4.4.1. Хикэялэу наклонениесе
2.2.4.4.2. Боеру наклонениесе
2.2.4.4.3. Телэк наклонениесе
_ 2.2.4.4.4. Шарт наклонениесе
2.2.4.4.5. Кире шарт Ьэм шартка бэйле телэк фигыль формалары
2.2.5. Затланышсыз фигыль формалары
2.2.5.1. Сыйфат фигыль
2.2.5.2. Хэл фигыль
2.2.5.3. Исем фигыль
2.2.5.4. Инфинитив
2.2.6. Фигыльлэрнец ясалыш узенчэлеклэре
2.3. Фэнни стильдэ хэбэрлек сузлэр
2.4. 2 нче булеккэ нэтижэ
'# 3 нче булек. Фэнни стильдэ бэйлэгеч Ьэм модаль суз теркемнэренец
кулланылыш узенчэлеклэре
3.1. Теркэгечлэр Ьэм теркэгеч сузлэр
3.2. Бэйлеклэр Ьэм бэйлексузлэр
узгэрешле функциясе чиклэмэсе (6, б. 148), югары тэртиптэге чыгарылмалар (6, б. 108), 0/0 рэвешендэге аныксызлык (6, б. 121), кэкресызыклы хэрэкэт тизланеше (2, б. 144), туры сызыклы кисемтэ (2, б. 55), берничэ узгэрешле функциялэр (6, б. 360), п улчэмле арифметик пространство (6, б. 388), югары тэртиптэге чыгарылмалар (6, б. 132), иррациональ курсэткечле дорэжэ (6. б. 68), статик аныксыз мэсьэлэ (2, б. 60) Ь.б.
3. Ияруче суз иялек килеше кушымчалары, теп суз тартым кушымчалары алган очраклар тегэл фэннэргэ караган текстларда еш кулланыла. Мэсэлэн, берничэ узгэрешленеи дифференциалланучы функциялэре (6, б. 162), фэзадагы пхтыярп кечлэр систсмасыныц тигезлэнеш тигезлэмэлэре (2, б. 98), каты жисемнец параллель яссы хэрэкэте (2, б. 169), жисемнец сферик хэрэкэте (2, б. 177), иоктаныц чагыштырма хэрэкэте (2, б. 198), эйлэну хэрэкэтенец тигезлэмэсе (2, б. 200) 6.6.
Кыскартылма сузлэр. Чыганаклардан куренгэнчэ, фэнни хезмэтлэрдэ кыскартылма сузлэр дэ кулланыла. Кыскартылма сузлэрне ике тергэ аерып карарга мемкин: 1) фэн тарафыннан кабул ителгэн кыскартылмалар, 2) шартлы кыскартылмалар.
Фэн тарафыннан кабул ителгэн кыскартылмалар нигездэ тегэл фэннэргэ караган хезмэтлэрдэ кузэтелде. Алар теп текст эчедэ бирелэлэр, мэсэлэн, Тизлэнеишец улчэм берэмлеге булып халыкара СИ системасында 1 м/с2 алына (2, б. 144); Таркатылган кечлэр кулэмгэ тээсир иткэндэ — Н/м3 белэн улчэнэ (2, б. 55); Аныц башлангыч тизлеге у0 = 54 км/сэг булып, беренче 30 с та ул 600 м юл утэ (2, б. 160). Фэнни стиль тегэллеккэ, кыскалыкка омтыла, шунлыктан экономия принцибыннан чыгып, биредэ шартлы кыскартылмалар да еш кулланыла. Алар, гадэттэ, таблицаларда, схемаларда, жэялэр белэн бирелгэн аныклагычларда кулланыла, мэсэлэн, АВсызыгыныц озынлыгы Ь, авырлыгы Р булсын (90 рэс.)(2, б. 110); Бу яссылыкны орынучы яссылык дип атыйлар (130 рэс.) (2, б. 150); Яссы