Отображения культурных связей Таджикистана и Афганистана в печати (1991-2011гг.)

• Автор: Абдулхай, Ором Абдулхолик
• Шифр специальности: 10.01.10
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2012
• Место защиты: Душанбе
• Количество страниц: 180 с.

04201269
25.10.2

донишгохд миллим тодикистон

ИНЪИКОСИ РОБИТАХ,ОИ ФАРХДНГИИ ТОДИКИСТОНУ АФБОНИСТОН ДАР МАТБУОТ (1991-2011)

Рисола барон дарёфти дарачаи илмии номзади илмх,ои филологи аз руйи ихтисоси 10.01.10 - журналистика

Рох,бари илмй:

доктори илмкои филологи, профессор А.Саъдуллоев

Душанбе
МУНДАРИЧД
Мукаддима

Боби І. Масьалахои равобити фархангии Афгонистон ва Точикистон дар матбуотиасри XX

1.1. Инъикоси масоили фархангй муштарак дар нахуструзномахои
форсии дарии Афгонистон ва рузномахои точикии Осиёи Миёна
1.2. Инъикоси тахаввулоти фархангй дар матбуоти Афгонистон ва Точикистони Шуравй баъд аз истикдолияти Афгонистон
1.3.Тахаввулоти фархангй ва инъикоси он дар матбуоти замони истиклолияти Точикистон (1991-2011)
Боби II. Проблемахои муштараки равобити фархангй ва хунарй дар В АО-и Афгонистон ва Точикистон
II. 1. Таъсири мутакобилаи хунар, адабиёт ва санъат
11.2. Хдмкорихои хунариву фархангй дар партави дурнамои равобити мутакрбилаи Афгонистон ва Точикистон
Боби III. Тачассуми хамкорихои Точикистон ва Афгонистон дар сохоти таълим, хунар ва санъат дар матбуоти ду кишвар
III. 1. Хамкорихо дар сохоти робитахои фархангиву хунарй миёни Точикистони Шуравй ва Афгонистон
111.2. Махсусияти робитахои сохаи фарханг ва хунарй Думхурии Точикистон ва Афгонистон дар замони сохибистиклолии Точикистон
Хулоса
Фехрасти адабиёт ва манбаъ

МУКАДДИМА
Ахамият ва зарурати омузиши мавзуъ. Дар охири харни XIX ва огози садаи XX дар теъдоде аз кишвархои Шарх тахаввулоти назаррас ба амал омад, ки он дар хар кишвар ном ва махсади хосаи худро пайдо кард. Масалан, дар Туркия он номи танзимотро гирифта, дар Эрон чун чараёни машрутахохй эътироф гардид. Дар Афгонистон чунбиши машрутахохон ё равшангарой номида мешуд. Дар Осиёи Миёна ин тахаввулро ба номи маорифпарварй ва тачаддудхохй ёд мекунанд.
Дар умум, хадафи тамоми тахаввулотхо мутобихи талаби асри чадид ислохи чомеа ва тантанаи равшангарой, маорифпарварй ва тачаддудхохй будааст. Умумияти онхоро тахкими хонуни мухофизаи кишвар, татбихи яксони хонун болои хама афроди чомеа, бидуни тафовут дар хавмият, миллият, мансаб ва сарват ташхил медод. Яъне, ин хонун бояд хам барои бой ва хам нодор яксон тадбих гардида, анвои фасод аз чомеа дур, макотиб ва мадорис ба системаи нави асри чадид эчод ва фаъол карда мешуд. Хддаф саводнокиву сохибмаърифатии ахли чомеа буд, ки дар шакли харакати маорифпарварй дар байни равшанфикрон дар Осиёи Миёна ба масобаи чараёни фархангй ва маърифатй дар охири харни XIX ба вучуд омад. Ин раванд дар огози харни XX чун харакати ислохталабона ва тахаввулгарой дар х;аёти ичтимоию сиёсй нахши муайян бозид.
Тарафдорони ин харакат бо дархи амихи хафомонии кишвари худ ва касоди маънавии мардум, ба густариши маърифат аз тарихи ислохоти макотибу Мадраса ва таъсиси мактабхои нав, матбуот ва бештар пахн кардани адабиёти нав ва фарохамсозии шароити мусоид ва рушди кишвар пардохтаанд. Пойгохи намоёни харакати чадидия дар Осиёи Миёна дар шахрх,ои Бухоро, Тошканд, Самарханд, Куханд ва Урганч буд.
Бино ба таъкиди профессор Н. Хотамов «Дар шахр ва рустои сернуфуси Осиёи Миёна, масчиди зиёд ва дар назди хар кадоме аз онхо мактабхо мавчуд буда, ки дар охири садаи XIX ва огози садаи XX теъдоди онхо хеле афзуда буд. Бинобар маълумоти соли 1899 мелодй танхо дар Туркистон 4632 мактаб амал мекард, ки 44773 нафар талабагонро ба тахсил фаро гирифта буд ва ба

Возех хулосаи сафари худ ва пешрафти кишвархои Шарки мусулмонро дар асараш инъикос намуда, ба амал омадани низомияро дар давлат такозо мекунад. Мирзо Сирод дар «Тухафи ахди Бухоро» шароити зиндагонии кишвархои гуногунро баён сохта, афсус аз он мехурад, ки мардуми гофили Осиё неъматхри моддй ва маънавии кишвари худро ба бегона ройгон такдим менамоянд.
Идомаи хамин мавзуъ дар «Мунозира» - и Фитрат дида мешавад. Фитрат асари мазкурро дар асоси бах,си аднабие бо мударриси бухорй иншо намудааст, ки гояи хамин асар дар боби «Дар хикояти ходй ва манофеи сафар ва хислати занон» дар «Наводир-ул- вакоеъ» дучор омадан мумкин аст.
Дар танвир ва тахрики афкори тодикон маорифпарварони Шарки мусулмонй, ба монанди Сайид Чдмолиддини Афгонй (1838-1897), Мухаммад Абдо (1849-1905), Зайнулобидини Марогай (1837-1910), асосгузори дунбиши дадидия дар Россия Исмоил Еаспарй (1851-1914), Далил Мамадкулизода (1866-1932) низ накши мухим доштанд.
Аз суйи дигар, рох ёфтани русхо ба Бухоро ва реша гирифтани онхо дар ин сарзамин сохторхои сиёсии Бухороро мутахаввил сохт ва дар тамоми риштахои зиндагии мардуми он до таъсир гузошт. Ва хамзамон нашриёти ислохталаб ва тададцудхох, ки дар кишвархои дигар ба забони форсй нашр мегардид, дар охири карни нуздахум ва аввали карни бистум рохи худро ба суи Мовароуннахр ва Туркистон боз карданд. Дар хамин до бояд ёдовар шуд, ки накши рузнома ва мадаллахо дар тамоми кишвархои Ховар дар амри рушд ва инкишофи назхатхои тададцудхохона бар заминаи шароити Ховарзамин бардаста будааст.
Таъсис ва густариши рузномахои форсизабон дар он рузгор дар сарзаминхои мухталиф, аз як су, баёнгари накш ва ахамияти забони форсй бошад, аз суйи дигар, нишондихандаи ин амр низ аст, ки каламрави забони форсй дугрофиёи васеъро мепушонидааст.
Вокеият ин аст, ки ба рагми хамаи мавонеъ рузномахо ва нашрияхое монанди "Ахтар", "І^онун", "Хубб-ул-матин", "Сирод-ул-ахбор",
"Чехранамо", "Вакт", "Шуро", "Тардумон", "Мулло Насриддин" "Сироти