Освещение гендерных проблем в программе "Оила" телевидения Таджикистана

• Автор: Умарова Гавхар
• Шифр специальности: 10.01.10
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2012
• Место защиты: Душанбе
• Количество страниц: 167 с. : ил.

донишгохи миллии точикистон
Ба хукми дастнавис
Умарова Гавхар
ИНЪИКОСИ МАСЪАЛАХОИ ТЕНДЕРИ ДАР БАРНОМАИ «ОИЛА»-И ТЕЛЕВИЗИОНИ ТОДИКИСТОН
10.01Л0 - журналистика
рисола барон дарёфти дарадаи илмии номзади илмхои филологй
Душанбе
МУЦАДДИМА
Мухимияти мавзуъ. Бахе оид ба баробархукукии мардону занон таърихи кадимй дорад, ки гохо бо эдоди монеахо занон аз хукукхои одитарини худ махрум мегардиданд. Дар даврони шуравй макоми зан баланд ва аз нигохи копун баробархукукии марду зан таъмин гардид. Дар як муддати кутохи таърихи занону духтарон на танхо ба тахеили хатмии умумй фаро гирифта шуданд, балки дар корхои чамъиятй низ фаъолона ширкат меварзиданд.
Дар даврони сохибистикдолияти Тодикистон ба макоми зан дар домеа таваддухи бештаре сурат гирифт, ки бесабаб нест. Зеро 52 % ахолии кишварро занон ташкил медиханд ва истехкоми кавии минбаъдаи сохибихтиёрй ва рушди домеа марбут ба ширкати фаъоли онхо дар хаёти сиёсй, иктисодй ва идтимоию фархангии думхурй мебошад.
Конститутсия (Сарконун)-и Думхурии Тодикистон, конуну санадхои дигар баробарии хукуки марду занро дар кишвар кафолат додааст, ки шароити мусоидеро барои ширкат дар раванди сиёсй, иктисодй, идтимой, фархангй фарохам меоварад.
Х,укумати Думхурии Тодикистон барои боло бурдани нуфузу эътибори зан дар домеа таваддухи вижа дошта, конуну барномахои зиёди давлатиро кабул кард1. Тодикистон ба Конвенсияхои байналмилалй оид ба баробархукукии занон хамрох шуд.
1 Кодекси оилаи Думхурии Тодикистон.- Душанбе, 1999; К°нуни Думхурии Тодикистон «Дар бораи мубориза ба мукобили хариду фуруши одамон».-Душанбс, 2004; Конуни Думхурии Тодикистон «Дар бораи кафолатхои давлатии баробархукукии мардону занон ва имкониятхои баробари амалигардонии онхо».-Душанбе, 2005; Мадмуаи асноди байналмилалй оид ба масъалахои хукуки духтарон дар риштаи маориф. - Душанбе, 2002 ва г.

Солхои охир чомеа ба мафхуми гендер ру ба ру шуд, ки он аз калимаи англисии «Gender» буда, маънои чи ней грамматикиро дорад. Вай на чун чинси биологи, балки чун чинси ичтимой муносибатхои байни марду занро инъикос мекунад ва назарияи муосири гендерй мавчудияти тафовути биологиву ичтимой ва равонии байни мардону занонро инкор намекунад. Бар он аст, ки тафовут чандон мухим набуда, балки бахо ва тафсири ичтимоиву фархангй ва бунёди сохтори хокимият дар заминаи тафовутхо мухим мебошад. Баробарии гендерй (Gender equality) хукук, ухдадорй ва имкониятхои баробари занону мардхои хамаи синну сол, таксимоти баробари вазифаву ухдадорихо, кабули якчояи карорхоро дар бар мегирад.
Имконияти баробар, таъмини шароити якхела барои амалисозии хукуки мардону занон хамчунин аз руйи равандхои умумй ва меъёрхои хуку кии байналмилалй ягона аст, ки дар Точикистон барои ичрои ухдадорихои байналмилалй накшаи умумимиллй оид ба баланд бардоштани макоми зан дар чомеа барои солхои 1998-2005 тахия шуда, фармони Президенти чумхурй «Дар бораи баланд бардоштани макоми зан дар чомеа» (1999) ба тасвиб расидааст ва «Барномаи давлатй оид ба таъмини баробархукукии марду зан барои солхои 2001-2010» кабул гардидааст. Хдмчунин, накшаи чорабиниву тадбирхои зиёде барои татбики барномаи давлатй оид ба чалби бештари духтарони нохияхои дурдаст ба тахеил дар асоси квотаи Президентй тасдик ва Конуни чумхурй «Дар бораи кафолати давлатии баробархукукии марду зан ва имконияти баробари амалисозии он» (с. 2005) кабул ва татбики амалии онхо дар лоихаи Накшаи миллии рушди Чумхурии Точикистон то соли 2015 ва кохиши камбизоатй дар чумхурй барои солхои 2007-2009 махсус таъкид шудааст, ки онхо заминахои хукукй ва барномавии сиёсати давлатии гендериро фарохам овардааст.

ич,тимоии занон такон дод. Пурзурии ракобат занони точикро мачбур кард, ки ба корхои каммузд даст бизананд ва бад-ин васила мавкеи зан дар оила пурзур мегардид. Зани коргар-таъминкунандаи оила метавонад кисми зиёди вакти худро дар чойи кор гузаронад, ба сафархои хизматй равад. Ин дигаргунихо боиси мунокишаи оилавй мегардад, ки зиддиятхои гендериро ба вучуд овард. Бо назардошти хамин чихат сотсиологи рус М. Малишева ба хулосае расидааст, ки чахонишавй ба «таназзули сохаи ичтимой ва нихоят ба пурзур шудани мухолифатхои гендерй оварда мерасонад»
Онро метавон дар мисоли вуруду машгулияти занон ба доирахои нави фаъолияти мехнатй ва касбй, ки пештар кори соф мардона шумурда мешуданд, ба мушохиди гирифт. Аз чумла, дар гузаштаи начандон дур дар Точикистон бозор чойи соф мардон ва фурушанда билкул мардон буданд. Хариди молу махсулот низ чун анъана вазифаи мардон ба хисоб мерафт.
Вале тичорати молу матои хоричиро дар солхои охир дар Точикистон махз занон ба рох монданд, ки симои зани точикро тагйир дода, ба анъанахои асрхои аср хукмрони падаршохй латма зад. Ва ин дигаргунй на аз тарикн фишору зурй, балки дар натичаи тахаввулоти сохтори ичтимой, иктисодй ва сиёсии чомеа ба вукуъ мепайвандад. Ба ин чараён сиёсати чахонишавй, ки муносибатхои нави сиёсй, идеолога, ахлокдро ташаккул медихад, низ таъсир мегузорад.
Х,оло дар бозорхои чумхурй тахминан 80 дар сади точирону фурушандагонро занон ташкил медиханд. Баъзехо ин корро сердаромадтарин ва кори барохат мехисобанд. Вале андеша намекунанд, ки рузи кории занони бозорнишин аз соати 6.00-и субх то 6-и бегох давом мекунад. Шароите, ки дар бозорхои шахр мавчуд аст, ба
1 Малышева М. Современный патриархат. — М.: Академия, 2001.-С. 108.