Эпитеты и принципы составления словаря эпитетов персидско-таджикской поэзии : По материалам "Шахнаме" Фирдоуси

• Автор: Таджибаев, Шарифджон Гайбуллаевич
• Шифр специальности: 10.01.03
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 1999
• Место защиты: Худжанд
• Количество страниц: 152 с.

ВАЗОРАТИ МАОРИФИ ЧУМХУРИИ ТОЧИКИСТОН ДОНИШГОХИ ДАВЛАТИИ ХУЧАНД БА НОМИ АКАДЕМИК Б. РАФУРОВ

Ба хукуки дастнавис

ТОЧИБ01.В ШАРИФДОН РАЙБУЛЛОЕВИЧ

ТАВСИФ ВА УСУЛХОИ ТАНЗИМИ ФАРХАНГИ ТАВСИФОТИ НАЗМИ ФОРСУ ТОЧИК

(дар асоси маводхри "ШоХнома"-и Фпрдавсй)

РИСОЛА барои дарёфти дара чаи илмии номзади илми филология

Рохбари илмй:

доктори илми филология, профессор А. Насриддинов

Худанд
МУНДЛРИЧЛ
Мукаддима
БОБИ I. Тавсиф ва пайдоиши он
1 .ДараЧаи омухта шудани тавсиф
2.Пайдоиши тавсиф
3.Анвои тавсиф
4.УсулХои истифодаи тавсиф дар шеъри классики
БОБИ II. Тавсиф дар "Шохнома"-и Фирдавсй
1.Тавсиф-вохвди мухими тимсолсоз
2.Тавсиф дар чехраорой
3.Тавсиф дар манзарапардозй
4.Тавсифоти ифодагари Холату кайфияти кдхрамон
5.Тавсифоти муколамавй
6.Тавсиф дар сухани муаллиф
БОБИ III. Усулхои танзими фарханги тавсифоти назмн форсй
МеъёрХои танзими фарханги тавсифот
Хулоса
Тавзехот
Фехрасти адабиёт
МУКАДДИМА
Поэтикаи классикии форсу точик таърихи хеле Кадима дошта, дар баёни масъалахои назарй хеле кавиву матин аст. Дар он ба тахкику омузиши Чихатхои шакливу мазмунии адабиёт (асосан назм) бештар эътибор дода мешуд. Саромадони поэтикаи классикии форсу точик дар хамбастагй бо дигар масоили умдаи адабиётшиносй ба вохидХои Чузъитарини осори бадей-шаклу мазмуни шеър, кофия ва саноеъи бадей низ аз ибтидо мудохилат доштаанд. Афкору акриди адабиву назарй ва осори гаронмояи илмии олимони ин соха Мухаммад бинни Умари Родуёнй, Рашиддадини Ватвот, Щамсиддин Кайси Розй, Шарафуддин Ромии Табрезй, Камолиддин ХУсайн Воизи Кошифй, Аттоулло Махмуди Хусайнй1 ва дигарон барои вусъату интиколи улуми адабй мусоидат намуд.
Боиси хурсандй ва пазироист, ки тадикоту таъиноти Кудамо имрУз беш аз пеш дар маърази таваччухи аХли тадкик Карор мегирад. Бойс ба афзудан аст, ки як идда осори адабию танкидии адабиёти асримиёнагй интишор ёфта, оиди арзиши илмиву амалй, принсипу хусусиятхои онхо рисолоту макрлоти мухим ба субут расидаанд2. Бо вучуди хамаи ин тадкикоту интишорот, дар адабиётшиносии муосири точик, "омузиши Чиддии поэтикаи шеъри точикй акнун cap шудааст" ( 114,5).
Зарфи чанд соли охир адабиётшиносии муосири мо дар тадкику баррасии поэтикаи шеър, ба вижа омузиши улуми сегонаи адабй (apÿ3, кофия ва бадеъ) Кадами босубот ва матин ниходааст. Ин равандро ахли тадкик аз як чониб талаби замону адабиёт ва аз пахлуи дигар "дар хамбастагии шаклу мазмун омухтани шеър" (83,3) маънидод кардаанд, ки хар ду фикр кобили кабул аст. Зеро вазъи кунунии адабиётшиносии точик такозо мекунад, ки Хар чй амиктар ба таври маъниву мазмунхои борику басит бозрасем. Ин иддао бе донистани масоили назарии улуми сегонаи адабй, ки асоси шеър дар онхо
нухуф>тааст, ба даст намеояд.
Лоик ба таъкид аст, ки дар илми адабиётшиносии точик масоили арузу
Кофия назар ба масъалахои илми бадеъ бештар ба силки тадКиК кашида

3. Аз чщати сохт : содда ва мураккаб.
Чунин таКсимбандии тавсифот шартй буда, ин навъхо аз шоистатарин анвои тавсифот махсуб мешаванд, ки дар тупи садсолахо дар колаби назм рехта шудаанд. Метавон боз тавсифхоро вобаста ба дарёфти эхсосу идрок Хиссй ва акдй номид.
Тавсифхои хиссй (махсус, хисшаванда), сифатхоеанд, ки ба тавассути узвхои хис - чашой, биной, шунавой, буёй ва ломиса дарёфт мешаванд. Чунончй, овози нарм, оби ширин, гули xyniôÿ, кухи баланд, мохи рахшон, бистари нарм.
Тавсифхои аклй (абстрактй) он сифатхое, ки мо онхоро танХо бо зехни худ идрок мекунем. Мавсуфи тавсифхои аклй бештар исмхои маънй мебошанд, явне ин мавсуфхоро бо Хавоси хамса шинохтан имкон-нопазир аст. ОнХоро танхо бо хиради худ дарк мекунем. Масалан, гами мушкил, акди солим, илми дунявй, хаёли каЧ, андешаи тоза ва Гайра. Чунончй:
Чу Ковус бишнид аз у ин сухун,
Яке тоза андеша афканд бун (2,31).
Аз хами абрÿn туам хеч кушоише нашуд,
Вах, ки дар ин хаёли кач умри азиз шуд талаф (129,369).
Чашми мушаббах зи чамоли ту Kÿp Акди муназах зи камоли ту дур (105,114).
Аз асноди дар боло зикр шуда хувавдост, ки тавсифоти аклй натоичи мушохидаву дарки амику р>'Хй, маърифати завкию интеллектуалй ба Хусул омада, аз суханвар кобилияти фитрию хасдзанй (интуиция) истехкок ва мазоки тозаро бештар иктизо мекунад. ''Тоза"-гии андеша, "каЧ"-ии хаёл,