Образ человека в рассказах и притчах "Маснавии маънави" Джалолиддина Руми

• Автор: Саидолимов, Комилджон Саидмирзоевич
• Шифр специальности: 10.01.03
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2003
• Место защиты: Душанбе
• Количество страниц: 147 с.

Мундарича
Мукаддима
Боби І. Мухити маънавии Мавлоно Чалолиддини Румй ва шахсия-
ти маънавии V
§ 1. Чалолиддин ва мухити маънавии V
§2. Шахсияти маънавии Чалолиддини Румй
§3. Фаъолияти эчодии Мавлоно Чалолиддини Румй
Боби II. Тасвири инсон дар хикояву тамсилоти "Маснавии маъна -
вй"-и Чалолиддини Румй
§ 1. Тасвири бадеии инсон дар хикояву киссахо ва тамсилоти
"Маснавй"
§ 2. Тачассуми камолоти маънавии инсон дар симои пайгомбар
§ 3. Тасвири рамзии инсон дар мисоли най
§4. Ипщ ва камолоти инсон
Хулоса
Адабиёти истифодашуда

Мукаддима
Мухимияти мавзУъ. Тадкику баррасй намудани андешахои ахло дню ирфонии шоирони сУфй, хусусан Мавлоно Чалолиддин Мухамма-ди Румй такозои давр буда, он дар конеъ кардани ниездои ахлокию ичтимоии чомеаи кунунии мо як икдоми неке хохад буд.
Адабиёти классикии форсу точик ва намояндагони бузурги он тУли карнхост, ки мавриди тахкику омузиши ховаршиносони Шарку Гарб карор дорад.
Tax ли л намудани образхои бадей барои рушду такомули шахсият ва чомеа заминаи нихоят мухимро фарохам меорад ва актуалй будани мавзУъ хам дар хамин аст.
Яке аз сабабхои интихоби мавзУи рисола дар он аст, ки омузиши арзишхои маънавй ва мероси адабии суфия аз масъалахои мухиму за-монавй ба шумор рафта, он дар танзими бисёр масоили ахлодию ичтимой ахамияти калон дорад. Зарурати дигари интихоби мавзУъ аз он иборат аст, ки бо вучуди омУхта шудани эчодиёти Мавлоно Чалолиддин аз чониби мухаккикони дохилию хоричй, бисёр чихатхои бадеии осори У халлу фасли худро наёфтааст.
ХанУз аз асрхои XIV-XV ин чониб, омУзиши эчодиёти шоирони суфй, аз чумла Саной, Фаридуддини Аттор ва Мавлоно Чалолиддини Румиву амсоли инхо ба хукми анъана даромада, мухаккидону нукта-санчони зиёдеро ба майдони илм овард, ки то имрУз махсули захмат-Хои илмию адабии онхо мавриди истифода карор дорад.
Дар давоми мавчудияти собик Иттиходи Шуравй омузиши мероси гаронбахои шоирони тасаввуф ба таври бояду шояд сурат намегирифт. Аз чумла, номи Мавлоно Чалолиддини Румй дар тУли кариб як аср та
ндо барои як гурУди муайяни чомеъа, яъне олимону ховаршиносон маълум буду бас. Албатта тадкикоти назаррасе аз чониби шаркпшносо-ни дамон давра дар мисоли Бертеле Е.Э., Кримский А.Н., Гордлевский
В.А., Охундов М.Х., Трименгет Я.С., Степанянц М.Т., Одилов Н.Ф. ва тайрадо бар эчодиёти Мавлоно Чалолиддини Румй ба миён омад, ле-кин бо вучуди ин, бисёр чанбадои осори У данУз рУи варак наомадааст. Иншои мак о лаву рисоладои илмию адабии чудогона таи чанд соли охир дар омУхтани шахсияту афкори Чалолиддин як икдоми хубе гашт. Хо-нандаи точик маърифати волои шеъри сУфияро тавассути намояндагони он дарк кард. Мутолиаи осори илмии мудаккикон нишон медидад, ки Мавлоно на тандо дар адабиёти мо мавдеи баланд дорад, балки У дар хоричи кишвардои форсизабон эътибори нидоят бузургро дороет.
Гуфтан чоиз аст, ки аввалин сарчашмадо дар бораи Мавлоно Чалолиддин дар худи Куния таълиф шудаанд ва “Валадноча”, "Рубоб-нома", "Маориф"-и Султонвалад далели фикри болост. У гайр аз таъсис додани силсилаи ’’Мавлавия” боз яке аз шоредони адволи падараш Чалолиддин мебошад. Султонвалад бо шарди содаи худ долатдои гуно-гуни даёти Мавлоноро дар осору ашъораш тасвир мекунад. Садми худи Султонвалад дар тадкиди шахсияти нотакрори падараш - Чалолиддин нидоят чолиб аст.
Ду муаллифи осори Мавлоно Чалолиддин, ки дар мудити адабии худи Куния зиста, рочеъ 6а зиндагию ашъори У асар навиштаанд, Фа ридун Сипадсолор ва Адмади Афлокй мебошанд. Асари Сипадсолор бо унвони “Рисолаи Фаридун бинни Адмади Сипадсолор дар адволи Мавлоно Чалолиддини Мавлавй” бо тасдеду мукаддимаи Саид Нафисй соли 1325 ш.(1946 м.) нашр шудааст. Сипадсолор солдои зиёде хизмати Мавлоно карда, дар синни калонсолй (солдои 1319 м.) фавтидааст.

мавкеи таваллуди Чалолиддин нохияи Вахши Чумхурии Точикистон аст (1.10, 28).
Бисёре аз гуфтахои Бахоуддинвалад дар китоби “Маориф” аз он шаходат медиханд, ки чанд муддат У вокеан дар нохияи Вахш умр ба cap бурда, воъизй хам кардааст ва дар хамин хангом Чалолиддин Мухаммад таваллуд шудааст.
Фаридуддин Сипахсолор дар фасли дуюми асараш ’’Зиндаги но-маи Мавлавй” таърихи таваллуди Чалолиддинро ин тавр зикр кардааст: “Бидон, ки хазрати Худовандгор, султонулавлиё, хотамулмукаммалин, Кудсуллох, рУхулазим, бехтарин соъатеву хуррамтарин толеъе дар шухури саната арбаъи 604-и хичрй кадами муборак дар олами вучуд ниход ва муддати 68-сол ба вучуди пурчуди хазрати хеш ахли чахонро мушарраф гардонид ва дар хомиси чумодулухро, санаи аснайн ва сабъ-айну самоъа (яъне дувуми чумодулохири соли 672-и хичри камарй, му-тобик ба соли 1275-и мелодй.- С.К.)ба чавори рахмати Рабби рахим пайваст” (1.70, 22).
Номи аслии шоир Мухаммад, тахаллусаш Чалолиддин ва Мавлавй дарачаи илмии Уст. Азбаски рУзгори Чалолиддин Мухаммад дар Рум сипарй шудааст, У байни донишмандону мухаккикон бо унвони “Румй” ёд мешавад.
Падари Мавлоно воъизи сиршинос, дар илм дорой мак ому шУхрати баланд буд. Номаш Бахоуддин Мухаммадвалад, маъруф ба Баховалад, мулаккаб бо “Султонулуламо”, ба хизмати шайх Начмид дини Кубро расида, аз вай дарачаи такмил ёфта, дар Балх ба иршоди толибон машгул буд. Аз худи У накл шудааст, ки: “...лакаби “Султон-улуламо”-ро пайгомбар(с) дар хоб бар У ато кардааст” (2.1, 92).
Дар осоре, ки пеш аз Мавлоно Чалолиддин навишта шудааст, ма-Коми илмию маънавии Баховалад то ин дарача маълум нест ва пас аз