Жизнь и творчество Махзуни Самарканди

• Автор: Сироджова, Нигина Фатхиддиновна
• Шифр специальности: 10.01.03
• Научная степень: Кандидатская
• Год защиты: 2003
• Место защиты: Душанбе
• Количество страниц: 144 с.

МУНДАРИЧА
МУКАДДИМА
БОБИ І. ТАР ДУМАЙ Х,ОЛ ВА МЕРОСИ АДАБИИ МАХ.ЗУНИ САМАРКАНДЙ

Фасли аввал.
Тарчумаи доли Макзуни Самарканді!. Фасли дуввум.
Мероси адабии Макзуни Самарканді!.
БОБИ ІІ.МАВЗУЬ ВА МУ Н ДАРИ ДАЙ АШЪОРИ МАХ.ЗУНИ
Фасли аввал
Мавзуи ишку мухаббат дар ашъори Макзуни Самарканді!.
Фасли дуввум
1 .Масъалакои ичтимой дар ашъори Макзуни Самарканді!. Еоякои эътирозй ва шикоятй дар ашъори шоир.
2.Танкиди зухди риёй ва мазаммати зокидони зокирпараст дар осори шоир.
3.Тасвири бори гарони зиндагй ва масъалаи ойилавй дар ашъори Макзуни Самаркандй.
Фасли саввум.
Масоили тарбиявй ва ахлокй дар ашъори шоир. Мавзуи факру каноат ва сарзаниши тамаъ.
Фасли чахорум.
Мавзуи динй дар ашъори Макзуни Самаркандй.
САМАРКАНДЙ.

БОБИ ІІІ.МАСЬАЛАИ СОХТ ВА УСЛУБИ АШЪОРИ МАКЗУНИ САМАРКАНДЙ

ХУЛОСА.

КИТОБНОМА.

мук;аддима
Дар нимаи дуюми асри XVIII ва ибтидои асри XIX дар арсаи адабиети форсии тодикй шоирони зиеде ба майдон омаданд, ки бисерии онхо сохибдевон буда, аз худ мероси арзанда боки гузоштаанд. Ин ахд аз дихати теьдоди шуарову девонхои ашьор яке аз даврахои пурмахсули адабиети тодик ба шумор меравад. Аз ин дост, ки донишмандони зиед ба тахкик. ва баррасии адабиети ин давра ру овардаанд. Омузиши адабиети ин давра аз китоби «Намунаи адабиети тодик» (41)-и устод Садриддин Айнй шуруь шуда, баьдан дар тахкикотхои Е.З.Бертельс (67), И.С.Брагинский (70), А.Мирзоев (86), Х.Мирзозода (88), Н.Маьсумй (80) Ш.Хусейнзода (122), Р.Ходизода (117; 121), С.Амиркулов (50,51,52,53,54,55,56,57,58), У.Каримов (47,74,75,76,121), А.Абибов (5,6,7,26,46.121), С.Саьдиев (121,98-99), С.Сиддиков (121,183), АДаюмов (115), С.Султонов (102, 103),
З.Шод^ев (110), Р.Мукимов (121, 206), Яькубов (113), А.Зухуриддинов ва дигарон идома ефтааст. Доир ба дарадаи омузиши адабиети нимаи дуюми асри XVIII ва аввали асри XIX дар асархои С.Амиркулов (51, 1-8, 52, 3-4, 93-94; 50, 3-8),’ А.Абибов (46, 15-34) ва хусусан У.Каримов (74, 6-13) батафсил сухан рафтааст. Бо вудуди руи кор омадани ин хама тадкикот, бояд гуфт, ки на хама суханварони ин ахд мавриди омузиши диддй карор гирифта, макому манзалати зшон дар таьрихи адабиет муайян гардидааст. Яке аз ин кабил шоирони сохибдевони ин ахд Махзуни Самаркандй мебошад, ки мероси адабии у дар тахаввули адабиети давраи номбурда накши мухим дорад.
То ефт шудани девонаш номи ин шоир дар адабиети илмй зикр нагардида буд, шояд аз он сабаб бошад, ки дар маьхазхои адабию таьрихй дар бораи у маьлумоте дард нашудааст. Дар «Намунаи адабиети тодик»-и устод С.Айнй, ки ба шоирони мовароуннахрй бахшида
Шумораи аввали раками китоб мувофики тартиби китобнома, шумораи дуввум ба сахифаи китоб ишора мешавад.

Ки чун сарви чаман кадди нихолат
Зи хичронат агарчанде ки Махзун Дилам хурсанд аз фикри хаёлат.(11,21а)
Ошик дар рохи расидан ба висоли маъшука азобу ранчи зиёдеро тахаммул мекунад ва гохе ба висоли ёр комёб мегардад. Ин лахзахои шодию фарахбахшро шоир бо камоли устодй ба риштаи назм мекашад ва хонанда ба хубй дарк мекунад, ки шахсияти худи шоир дар симои кахрамони лирикй ифода ефтааст:
Бидаромад шабе ба хонаи мо,
Буд то субх дар миёнаи мо.
Ёр, узре, хазор таксире,
Нест бо у дигар бахонаи мо.
Менавозам нагмаи “Ушшок”,
Нашнавад хеч кас таронаи мо
Мо, ки Махзуни шод мебошем,
Хдр кй хонад агар фасонаи мо.(11,9а-9б)
Вале ин лахзахои комронии кахрамони лирикй нихоят кутох ва зудгузар аст. Ошики хазин ба зудй аз ёраш чудо мегардад ва ба гирдоби гаму андух меафтад.
Дам ба дам холам дигаргун мешавад,
Охир ин чони хазин чун мешавад.
Меравад аз дидаам селобхо,
Ашки оби чашм Чдйхун мешавад.(11,336)
Кахрамони лирикии шоир дар душвортарин холатхо хам умедро аз даст намедихад, домони сабрро мегирад ва боварй дорад, ки дарди уро дармоне хасту баъд аз шоми хичрон субхи васл медамад:
Сабр кун ошик, кй баъд аз дарди хичрон аст васл,
Шукр кун дарди туро албатта дармон аст васл...(11,1926) Х,амин тарик, газалхои шоир бо як эхсосоти баланди ошикона иншо шуда, дар онхо дарду хичрон, васлу уммед, нозу истигно бо камоли устодй ба риштаи тасвир кашида шудаанд. Ишке ки шоир тараннум мекунад,